КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Гэта і ўсё? — А што яшчэ? Ён безнадзейны. Ананьеў рэзка адхіснуўся ад сцяны. — Я табе вось як дзвіну! Па тваёй ідыёцкай галаве! Тады пазнаеш, хто безнадзейны! — з лютай прыціхласцю пагразіў ён санінструктару. Цвяткоў адразу пакрыўдзіўся. — Што я сляпы, ці што? У яго ж тры пранікаючыя ў брушную поласць, так? Ды яшчэ грудзі навылёт... — Маўчаць! — здушаным ад гневу голасам крыкнуў камроты,— Каб мне ні слова! Ён павінен жыць! — Быццам я супраць. Хай жыве! Але ж... Во, глядзіце! Цвяткоў ступіў да параненага і разгарнуў ягоны шынэлак. Затым нешта памацаў там, насцярожыўся, схапіў Крывашыява за руку і, чагось не знайшоўшы, хуценька схіліўся вухам да накрыж забінтаваных грудзей. — Ну во! Я ж гаварыў... — He можа быць! — занепакоена выйшаў з траншэі Грыневіч.— Толькі ж размаўляў тут... Цвяткоў рашуча выпрастаўся і саўгануў назад сумку. — Усё. Гатоў!..— упэўнена аб’явіў ён і з усведамленнем свае праваты адвярнуўся ўбок. Ананьеў ускіпеў: — Узрадаваўся: «гатоў»! Я без цябе, дурня, ведаў — будзе гатоў! Але ён не павінен быў ведаць. Паняў? Ён павінен на нас спадзявацца, што аб ім паклапоцяцца. Ён жа чалавек, a не сабака, ядрона вош!.. Гуманюк тым часам, мабыць, не верачы санінструктару, кінуўся да земляка. Стоячы на каленях, ён затармашыў яго, заштурхаў, пасля неяк адразу апусціў рукі і крыўдліва, як дзіця, заплакаў. Цвяткоў зацята маўчаў, мусіць, не прызнаючы сябе вінаватым. Ананьеў засунуў рукі ў кішэні і таксама змоўк, Сварка неяк адразу страціла свой сэнс. Сэрца маё жаласна затрымцела ў грудзях, нейкім чынам я адчуў сваю еднасць з гэтым небаракам, нібы ён быў маім братам. Але мяне даймаў і другі боль — на сцюжы дужа разбалелася плячо і ўся рука аж да пазногцяў на пальцах. Трэба было ісці, а я ў тупым змярцвенні ціха стаяў над Крывашыявым. — Ладна,— падабрэла сказаў у цішы Ананьеў.— Хай паляжыць да раніцы. Прыйдзе падвода — адвязем пахаваем. Ён выйшаў з бліндажа і пайшоў у тыл. За ім скіравалі Грыневіч, Зайцаў і, крыху счакаўшы, Цвяткоў. Мне камроты нічога не сказаў, і я невядома чаго застаўся тут з Гумянюком і прыціхлым Піліпенкам. Я ледзьве стрымліваў сябе ад прыкрасці. Мала было раны, дык яшчэ гэты Ананьеў, я да яго ішоў, шукаў яго, спадзеючыся на хай сабе кароценькую ўвагу, звычайную пры расставанні, а тут, на табе,— новы ардынарац. I камроты ні слова не сказаў мне, быццам ужо назаўжды выкрасліў мяне са свае памяці і свае роты, нібы я ніколі і не клапаціўся пра яго ўтулак, не падшываў яму падкаўнерыкі, не бегаў па абед, не гібеў з ім усю зіму ў баях! А зрэшты — ці варта крыўдаваць на чалавека, у якога людзі, баявая задача, якому дапякае клопат, каб утрымаць вышыню. Да таго ж, яму заўжды патрэбны чалавек, каб бегаць, выклікаць камандзіраў: калі тут разводзіць сантыменты з параненым ардынарцам? Яму быў патрэбны здаровы. Зайцаў някепскі баец, я ведаў яго і разумеў Ананьева, аднак ад таго не рабілася лягчэй. Але што ж было рабіць тут? Сядзець у гэтай яме побач з нябожчыкам Крывашыявым і мерзнуць? Ісці з роты ўначы не мела сэнсу, можна было лёгка трапіць ў рукі да немцаў, ды і не хапала сілы валачыся па такой гразі добрых дваццаць кіламетраў да медсанбата. Значыць, трэба шукаць нейкі прытулак да раніцы. Кепска, што, апроч камандзірскага, болей бліндажоў немцы, здаецца, не збудавалі, вяртацца ж туды мне не хацелася — хай там цяпер гаспадарыць Зайцаў. Прыйдзецца, мабыць, ісці ў другі ўзвод, да Ваніна. Ён мяне прыме. — Дзе другі ўзвод? — запытаў я Піліпенку. — Далей па траншэі. Я памалу пайшоў, куды паказваў Піліпенка, і ён таксама чамусьці паплёўся следам. Неўзабаве мы набрылі на нейкі траншэйны адростак-тупічок, у якім на святлявым фоне неба адзінока тырчала галава ў касцы. Тупічок гэты, здаецца, сама далей выдаваўся ў поле — мусіць, то быў недакапаны ход у нямецкі тыл. Піліпенка гукнуў: — Чумак, цэ ты? — Ага, я, таварыш старшына. — Ну, што чуваты? Мы падышлі бліжай, Чумак зважліва адступіў перад камандзірам узвода. На брустверы стаяў нямецкі МГ з закладзенай у прыёмнік стужкай. Пачуўшы нас, у доле заварушыўся нехта, мабыць, кулямётчык. Калі ён устаў, дык аказалася, што гэта баец Шнэйдар. Пазнаўшы камандзіра ўзвода, ён талкова, без залішняе паспешлівасці вытлумачыў: — Спачатку стралялі. Вунь з той пляміны. Яр там ці балота якое — чорт яго ведае. Біў кулямёт. Пасля перастаў. Чалавек пяць перабеглі па краі і схаваліся. Цяпер ціха. Мы маўкліва паўзіраліся ў той бок. У твары дзьмуў рэзкі сцюдзёны вецер, прабірала дрыготка. Параненая мая рука здорава стыла пад незашпіленым мокрым шынялём, асабліва пальцы, паварушыць імі было вельмі балюча. Піліпенка, падумаўшы, сказаў: — Hi чарта. Воны не дурні в рові сыдзіць. Драпанулы на станцыю. Заўтра падапруць, канэшно. — Заўтра дадуць прыкурыць...— заклапочана пагадзіўся Шнэйдар. — Можэ, заўтра, а можэ, і сёгодня,— нечакана сказаў Піліпенка.— He здумайтэ спаты. Гранаты хоць е? Шнэйдар памацаў кішэні. — Ёсць адна. — А ў тэбэ, Чумак? — Ды няма. — Хіба вы ўсі пакідалы? — Пакідаў! — сказаў Шнэйдар.— Дзе ён іх пакідаў? Толькі ў траншэі ўзвод дагнаў. Чумак маўкліва таптаўся ў доле. — Мо вам не давалы? Баец маўчаў. Піліпенка ўпіўся ў яго настырным, учэпістым позіркам. Выгляд у Чумака быў такі вінавата-няшчасны, што я не вытрымаў і дастаў апошнюю сваю «лімонку». Усё роўна мне яна ўжо была без патрэбы. — Во, бярыце маю. Чумак моўчкі і, як здалося, не дужа рашуча ўзяў яе, надта ўжо беражна паклаў у кішэню. — Колькі вам год? — запытаў я. — Мне? А пяцьдзесят. — Ого! Дык як жа вас узялі? — Брэша він! Якіх пяцьдзесят? — усумніўся Піліпенка,— Міні сорак шість. Так што — він старэйшый? — Яй-бо, не брашу! — хуценька запэўніў Чумак,— Каб мне так жыць — пяцьдзесят. А бралі мяне ў нестраявыя. — Так ужэ і ў нестроёві? — Яй-богу, праўду кажу. Спярша так. У транспартнай роце быў. Ну, старшына нягодны папаўся. Чапляцца пачаў. Перавялі ў каменданцкі. А з каменданцкага, як пад Драздамі няўпраўка выйшла, тады да вас накіравалі. Хто ўцалеў, пасля назад забралі. А мяне, мусіць, забыліся, ці што? Гэта я ўжо ведаў. Толькі не забыліся ў каменданцкім узводзе вярнуць свайго байца Чумака — проста яго пакінулі, бо замест узялі лепшага. 3 нашае роты пераводзіць далей ужо не было куды, так ён і застаўся тут, на сваё ліха і на бяду яго камандзірам. — Ну піто ж,— сказаў я.— Шчасліва вам. Толькі не адставайцс больш. — А ўжо не буду, — лёгка паабяцаў Чумак і ступіў у мой бок,— Слухай, гэта самае... Цябе параніла? — Як бачыце. У плячо, — сказаў я амаль бесклапотна,— Так што Цвяткоў праўду казаў. Чумак на гэта не сказаў нічога, толькі неяк апанурана знерухомеў і, як здалося, са шкадаваннем паглядзеў на мяне. Зрэшты, магчыма, і з зайздрасцю — у поцемках гэта разгледзець было цяжка. 7 У Ваніна ішла работа — узвод акопваўся. Немцы на гэтым схіле вышыні папрацавалі найменш — траншэя атрымалася мелкая, да калена, і цяпер ванінцы, не зважаючы на ноч і слоту, дзяўблі яс ўсім узводам. Камандзір таксама капаў — распрануты, у адной гімнасцёрцы, ён з лейкай запальчывай заўзятасцю размашыста кідаў рыдлёўкай, пахакваючы ў такт кожнаму кідку. Тут жа, у траншэі, адпачываючы, стаяў ягоны памкамузвода, ціхмяны сяржант Закіраў, ля якога на броўцы варушылася Пулька. Я спыніўся побач. — Што, Васюкоў? — спытаў Ванін.— Памагаць прыйшоў? Ведама, памагаты з мяне быў ніякі, і таму гэтае пытанне тро-хі збянтэжыла з самага пачатку. Трэба было неяк выказаць яму маю просьбу, але я не ведаў, як пачаць, і стаяў на брустверы. — Глыбей капаеш — даўжэй жывеш,— памаўчаўшы, сказаў Ванін. — Вам не пашэнціла,— зазначыў я — У Піліпенкі дык гатовая траншэя. — А ён заўжды на гатовае. Такі жмот, ого! — Ванін апусціў лапату. — Калі разабрацца, дык гэта ж яго ўчастак. На правым фланзе ягоны ж узвод ішоў. Ды як толькі ў траншэю ўскочыў, так і засеў. А мы немцаў вунь куды гналі... — 3 вамі ж камапдзір роты быў. — Вось іменна. А з Піліпенкам — Грыневіч. Тым усё ска- зана,— намякнуў Ванін і выпрастаўся,— Во ўгрэўся! На, Закіраў, капай. Памкамузвода ўзяў рыдлёўку, а Ванін скочыў на бруствер і, узіраючыся ў шэры ветраны прыцемак, нацягнуў на плечы ватоўку. — А ты чаго ў тыл не ідзеш? Ананьеў жа сабе Зайцава ўзяў. — Ну і хай,— сказаў я. Размаўляць з ім аб гэтым мне не хацелася, і я маўкліва таптаўся на брустверы, чакаючы, што Ванін пачне ўгаворваць ісці лячыцца. Але ён раптам сказаў: — А ўвогуле правільна. Пойдзеш — наўрад ці вернешся. A табе ж на медаль паслалі. Зашпіліўшы партупеі, малодшы лейтэнант на кукішках прысеў побач і адной рукой палашчыў Пульку, якая радасна заварушылася на зямлі. — Яны там не глядзяць, з якой часці, а пасылаюць, куды трэба. Я во да гэтай дывізіі ў гвардзейскай служыў. У разведцы. А са шпіталя аддзел кадраў сунуў сюды. Я ім даказваў — дзе там! I слухаць не хочуць. Дывізія на фарміроўцы, камандзіраў недакамплект, кадры патрэбны. Так што старайся далей санбата не ехаць. — Як пастараешся! He адказаўшы, Ванін кінуў насцярожаны позірк уздоўж траншэі. — Зноў там перакур. От сачок! Ну, я яму дам! Ён імкліва ўскочыў і хутка пайшоў па брустверы, пакінуўшы мяне ля Закірава. За ім жа пабегла і Пулька. Закіраў моўчкі ўзяўся капаць, ужо не зважаючы на мяне. Ён наогул быў маўчун і тугадум: размаўляць з ім кожны раз было пакутай. Я пачакаў крыху, мяркуючы, што Ванін неўзабаве вернецца, але ён не вяртаўся, тады я памалу рушыў па брустверы і непадалёк ад Закірава зноў напаткаў яго. Малодшы лейтэнант шпарка ішоў насустрач і, яшчэ не дайшоўшы да памкамузвода, гукнуў: — Закіраў, ты дзе Лукіна паставіў? — У сваім аддзяленні быў. — Ды няма яго там... Заняты сваім клопатам, Ванін быццам і не заўважаў мяне — на хаду павярнуўся і хутка пакрочыў назад. Я ж спыніўся, не ведаючы, ісці за ім ці чакаць тут. Неяк няёмка было перабіваць яго турботныя справы сваёй дробязнай просьбай. Двое аўтаматчыкаў у траншэі моўчкі і засяроджана калупалі ў цемры рыдлёўкамі. Выкапалі яны ўжо глыбакавата, ледзьве не ў рост, а ўсё яшчэ дзяўблі там у дне. Адзін з іх, што воддаль варушыўся ў змроку траншэі, заўважыў: — Зараз ён дасць Лукіну. — I правільна зробіць,— зморана хакаючы, пацвердзіў другі,— Хай не сачкуе...