КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
1 Паводле «Протокола заседаняя Художествеішого совста кнностудяя» ад 27 всрас. 1965 г. Машынапіс. Копія. БДАМЛМ. Ф. 112. Bon. 1. Адз. зах. 426. Арк. 23. жнссерскнх курсов сначала сценарнй был утвержден без какнх бы то нн было офнцііальных замечаннй, а потом он начннает подвергаться сомненшо в целом. Мы высказываем этн соображення для того, чтобы в дальнейшем не давать повода пнсательской обіцественностн подвергать нас с Вамн основательной крнтнке»1. Адзначым, што «нечаканая новая пазіцыя» старшыні Дзяржкіно БССР магла быць абумоўлена тым, што ў гэты час у ЦК КПСС быццам бы абмяркоўвалась шырокамаштабная антыбыкаўская кампанія, якая пачала разгортвацца ў наступным годзе пасля выхаду ў «Новом мнре» аповесці «Мёртвым не баліць». Ва ўсялякім выпадку менавіта такое тлумачэнне са ссылкай на адказнага супрацоўніка ЦК В. Шауру2 даў праз многія гады рэжысёру «Западнн» Б. Паўлёнак, які не ўяўляў, як у такой абстаноўцы можна прадстаўляць у Дзяржкіно СССР фільм, зняты па Быкаву (заўважым таксама, што тры гады пасля выхаду «Западнн» Л. Мартынюку не дазвалялі здымаць кіно). Што ж тычыцца прыведзенага вышэй выказвання С. Скварцова, дык яно прагучала падчас абмеркавання ўжо рэжысёрскага сцэнарыя, прэтэнзіі да якога былі практычна ва ўсіх, у тым ліку аўтара «Пасткі»: «БЫКОВ. Моему соавтору н режмссеру очень трудно. Это его первая работа. У меня другого ввдення, кроме нзложенного мною в повестн, нет. Коллепія правнльно определнла, что нужно держаться блнже к лнтературной первооснове. Правда жнзнн требует одной едннственной развязкн, концепцпн. Нам казалось, что для художественной законченностн сценарня нужно было какое-то дополненне. Мы это сделалн в лнтературном сценарнн. Сейчас герой отделывается легклм нспугом3. 1 Маіпыііапіс. Копія. Архіў Л. Мартынюка. 2 Шаура Васілій Філімонавіч (1912 -2007) савецкі партыйпы і дзяржаўны дзеяч; сакратар ЦК КПБ (1960-1965); загадчык Аддзела культуры ЦК КПСС (1965-1986); кандыдат у члены ЦК КПСС (1966-1986). Прозвішча В. Шауры фігуруе ў службовых запісках ЦК КПСС і КДБ СССР у сувязі са справай В. Быкава. 3 Паводле рэжысёрскага сцэнарыя, пасля вярташія з палона Клімчанка, сустрэўшыся вачыма з Арлаўцом, практычна адразу хапае аўтамат у Галаногі і кідаецца ўбок вышыігі, але Арлавец спыпяс яго воклікам. Таксама значна скарочана-спрошчана сцэна з асабістам: «Он проходнт мнмо Галаногн н слышлт сго слова: Стерпн, сынок! Что теперь сделаешь! Закон, как-ннбудь... ...недоуменный взгляд Клнмченко... ...Голаіюга кнвнул в сторону оврага: Особый отдел... Клнмчепко, словно еіце не поннмая слов старого солдата, подопіел к склону оврага н замер... Вннзу стоял Орловец н о чем-то говорнл с офнцером в белом полуіпубкс. Рядом стоялн солдаты нз комендантского взвода. Я думаю, что стонт поднять доработанный н утвержденный варнант лнтературного сценарня. Особых отступленнй в режпссерском сценарнн я не внжу. Но там есть некоторые умолчання, которые в фпльме не пройдут безнаказанно...».1 Такім чынам бачна, што хаця Галоўнае ўпраўленне мастацкай кінематаграфіі і выратавала сцэнарый ад забароны, але разам з беларускім Дзяржкамітэтам па кінематаграфіі прымусіла Л. Мартынюка ўнесці ў рэжысёрскі сцэнарый «Западня (Глазамм солдата)»2 пэўныя змены, аднак і ў такім выглядзе ён не быў прыняты мастацкім саветам3. Праз тры дні В. Быкаў напісаў наступны ліст: «Сценарной коллепш кпностудпн “Беларусьфнльм” Уважаемые товаршцп! Уезжая в продолжнтельную команднровку н не нмея возможностн прннять участня в очередном заседаніш художественного совета, хотел бы довестн до сведення запнтересованных лнц студші о следуюшем: 1. С поправкамн, внесеннымн в последнпй варнант сценарня “Западня”, согласен. Офнцер іптаба сделал іпаг впсрсд н громко сказал: Солдат пропіу разойтнсь! Лейтснант Клпмченко, сдайте оружне... Лейтенапт огляпулся. По обенм сторонам от нсго стоялн солдаты. He однн нз пііх пе іпелохнулся. За что? За что? закрнчал Клнмченко. За что, капнтап, скажпте? Взять его! пряказал офнцер пітаба. Солдаты нехотя полезлн на обрыв. Орловец шагнул к нему: постойтс! У меня сейчас атака! Вы соображаете нлн нет? Офнцер сквозь сжатые губы броснл: — Порядка не знаешь?!. я здесь команднр! После боя разберетесь. Гулко ударнлп залпы, п мы не слышалн, о чем говорят вішзу офнцеры. Но вот офнцер іптаба резко повернулся н попіел в сопровождепнн солдат в тыл по оврагу, а Орловец полез вверх. ...Клнмченко с немой благодарностью смотрел на нсго. Ротпый поднялся н крнкнул: — Через пять мннут атака! Bee по местам! Прнказ знает Голанога» (БДАМЛМ. Ф. 112. Вон. 1. Адз. зах. 426. Арк. 206-209). ’ Гл. «Протокол заседання Художествснпого совета кшюстуднн» ад 27 верасня 1965 г. Машынапіс. Копія. БДАМЛМ. Ф. 112. Bon. 1. Адз. зах. 426. Арк. 21-22, 23. 2БДАМЛМ. Ф. 112. Воп. 1. Адз. зах. 426. Арк. 157-212. 3 Паводле службовай паметы на рэжысёрскім сцэнарыі. БДАМЛМ. Ф. 112. Bon. 1. Адз. зах. 426. Арк. 157. 2. Продолжаю тем не менее счнтать, что для режпссерского сценарня значнтельно более перспектнвным является лнтературный варнант сценарпя, утвержденный в Главке. 3. Счнтаю, что размер будуіцего фнльма, определенный как 3 частн, недостаточен для данного матерпала н нензбежно повлечет за собой скороговорку, пагубную для картпны. В данном случае совершенно необходнма 4-я часть. С уваженнем, В. Быков 30/9-65 г.»'. Другі варыянт рэжысёрскага сцэнарыя пад назвай «Западня (Высота 218)»2 быў разгледжаны мастацкім саветам 11 кастрычніка 1965 г.3; падрабязнасці таго пасяджэння не вядомыя, паколькі не захаваўся пратакол. Што ж тычыцца новага варыянта рэжысёрскага сцэнарыя, дык адзначым толькі, што яго фінал зноў быў зменены: Клімчанка разам з ротай пабег у атаку, яго далейшы лёс невядомы. Да таго ж была яшчэ болып скарочана-спрошчана кульмінацыйная сцэна вяртання Клімчанкі: у сцэнарыі няма ніводнай спасылкі, што «офнцер в белом полушубке» гэта ўпаўнаважаны асобага аддзела. Праўда, Л. Мартышок вярнуў з другога варыянта літаратурнага сцэнарыя наступны фрагмент дыялога: «Офмцер прячет пнстолет в кобуру. - Вы будете отвечать! смотрнт он на Орловца. Орловец: - Отвечу!»4. Але і тут не абышлося без спрошчвання канфлікта. Між іншым, што тычыцца вобраза асабіста Петухова, дык гэтае пытанне праз паўгода было зноў узнята ужо падчас абмеркавання мантажа карціны мастацкім саветам «Беларусьфільма» разам з Бюро Саюза кінематаграфістаў БССР. Так, У. Корш-Саблін гаварыў: «Правнльно показываете немцев. Но впечатленне, что особпст еіце хуже, больше нечеловек, чем немцы». У сваю чаргу Б. Паўлёнак 1 Машынапіс. Копія. БДАМЛМ. Ф. 112. Воп. 1. Адз. зах. 426. Арк. 20. 2БДАМЛМ. Ф. 112. Воп. 1. Адз. зах. 426. Арк. 108-156. Адзначым, іііто ў гэтай рэдакцыі Л. Мартынюк, па сутнасці, надзяліў Клімчанку (які ў аповесці рускі) біяграфічнымі рысамі В. Быкава, калі Шварц вывучае дакументы лейтэпанта: «Награждсн орденом “Красная звезда”... Трн раза ранен... Белорус... Роднлся в Вятсбске... Комсомолец...» (арк. 129). 3 Паводле службовай паметы па рэжысёрскім сцэнарыі. БДАМЛМ. Ф. 112. Bon. 1. Адз. зах. 426. Арк. 108. 4 БДАМЛМ. Ф. 112. Bon. 1. Адз. зах. 426. Арк. 153. заявіў: «Не нужен в картнне особнст. Это вчерашннй день н ннкому не надо». Аднак яму запярэчыў Л. Мартынюк: «Без особнста нет западнн. [...] Еслн нет особнста, то Чернов хорошпй парень н [Клнмченко] просто отпустнлп к свонм. Людн верят Клнмченко н в этом смысл нашей картнны. А особнста мы не делаем страшной лнчностыо. Просто человек выполняет свой долг»1. Верагодна, менавіта гэтае абмеркаванне і, у прыватнасці, заўвага старшыні Дзяржкамітэта Савета Міністраў БССР па кінематаграфіі Б. ГІаўлёнка і прымусілі В. Быкава выступіць з новы.м лістом: «Художественному совету н Сценарной коллегпн студнп “Беларусьфнльм” Недавно2 я просмотрел неоконченный варнант короткометражной к/картнны “Западня", снятой Л. Мартынюком по моей повестн, н счнтаю необходпмым заявнть о следуюіцем: 1) . Отснятый матернал соответствует духу м теме повестн, ряд сцен разработаны с должной достоверностыо н проннкновеннем в іідею пронзведення; 2) . Некоторые сцены страдают от непзбежной прп таком размере скороговоркіі н беглостп, что в обіцем понятно п с моей стороны возраженнй не вызывает; 3) . Я возражаю протнв попыткн заставнть постановіцнка пскліочпть нз картнны Петухова как образ н нстолковать ндею фпльма ліобым отлнчным от повестн образом. В. Быков, автор повестп н соавтор сценармя к/ф “Западня”. 20/ІП66 г.»3. Карціна была прынятая не толькі на «Беларусьфільме»4, але і ў Дзяржкіно БССР’, затым, 12 красавіка, і Галоўным упраўленнем 1 Паводлс «Протокола заседання Худсовета кпностуднн “Беларусьфнльм” совместно с Бюро СК БССР» ад 18 сак. 1966 г. Машыпапіс. Копія. БДАМЛМ. Ф. 112. Bon. 1. Адз. зах. 426. Арк. 7, 8, 9. 23ыходзячы з ліста В. Быкава да Л. Мартынюка ад 26 лют. 1966 г. (Архіў Л. Мартынюка), карціну пісьменнік бачыў 12 сакавіка. 3 Аўтограф. Арыгінал. Злева ўверсе службовыя паметы ад рукі: «Тов. Лужаннну A. А. /1. Порнцкйй. 23/ПІ 66 г.»; «В дело. М. Лужанйн*. БДАМЛМ. Ф. 112. Bon. 1. Адз. зах. 426. Арк. 5. 4 Паводле «Заключення Художественного совета кнпостуднн “Бсларусьфнльм” по короткометражному фнльму “Западня"» ад 25 сак. 1966 г. Машынапіс за подпісамі А. Парыцкага, Р. Раманоўскай. БДАМЛМ. Ф. 112. Bon. 1. Адз. зах. 426. Арк. 2-3. 5 Паводле «Заключення па короткомстражный (3 частн) художественный фнльм “Западня” пронзводства кпностуднн “Беларусьфнльм”» за фільмаў Дзяржкіно СССР, праўда, з некаторымі агаворкамі: «Работа выпускнлка выспшх режлссерсклх курсов Л. Мартынюка в целом заслужнвает положнтельной оценкл. [...] Главное управленле художественной кннематографпн [...] рекомендует режлссеру Л. Мартынюку дополнмтельно поработать над звуковым рядом, уточнлть рлтмлческлй монтаж, а также сократнть отдельные планы в начале л середлне флльма»1. Аднак нечакана праблемы ўзніклі з Галоўкінапракатам, кіраўніцтва якога, выказаўшы шэраг прэтэнзій па фільму, адмовілася выдаваць адпаведнае пасведчанне. Пасля таго, як папраўкі былі ўлічаны, 19 мая карціна ў другі раз была прадстаўлена ў Галоўнае ўпраўлелне мастацкіх фільмаў, у якога, зрэшты, з’явілася яшчэ адна прэтэнзія. У Маскву быў камандзіраваны Л. Мартьшюк, які ўжо на месцы ўнёс праўкі ў «Западню». Увогуле цікавая статыстыка: «фнльм в пролзводстве находллся 105 дней, сдача флльма длллась 70 дней»2.