Поўны збор твораў. Том 9 Кінасцэнарыі Васіль Быкаў

Поўны збор твораў. Том 9

Кінасцэнарыі
Васіль Быкаў
Выдавец:
Памер: 684с.
Мінск 2012
166.37 МБ
Тов[аршц] л[ейтена]нт!
Какой тебе л[ейтена]нт! говорнт разведчнк. Это майор!
Тов[аршц] м[айо]р! смуіценно говорнт Глечнк. Помннте... Моя фамнлня Глечнк.
Глечнк? не поннмая, еше прнвстает майор. Это был тот самый к[омандн]р роты Ананьев.
Ну. Помнлте, в сорок первом. На переезде. Еше старшлна Карпенко...
Да ну! удлвляется, вспомннв, м[айо]р. Глечнк! Жпвой! Глядл ты! А мы же всех вас тогда... А ну лезь сюда!
Глечнк карабкается через борт, на него с любопытством глядят санпнструкторша Знна, сндяшая рядом с Ананьевым, снлсходлтельно оклдывает его взглядом разведчнк-сержант с орденом Крас[ного] Зн[аменн] на грудн л автоматом между колен. Анальев отдает ему ставшей ненужной гармошку.
Заклнув в кузов шлнель, Глечлк заблрается сам.
А я гляжу... радостно говорлт он. Товарлш л[ейтена]нт. Влноват: сллзу не влдло, тов[арлш] м[айо]р. Глазам не поверлл... Давай подьедем! крлчлт он своему спутнлку, но тот машет рукой: мол, езжайте, я дойду сам.
Глечлк! говорлт Ананьев. Вот уж не ждал. Ведь вы же поглблл тогда?
Поглблл, говорлт Глечлк. Старшлну в траншее ублло, Свлст... Помнлте, бронебойшпк был... Так он танк подорвал, но л сам... Флллн, в очках такой был, ученым все звалл... Н ол. Ну л остальные. Только я вот.
Понятно, озабоченно говорлт Ананьев л, обравдаясь к попутчлкам, обьясняет: Вот боец мой по 41[-му] году... Тогда такой салажонок был, а теперь глядл: мл[адшлй] с[ержа]нт. II главное до конца-то войлы дожллл?
Дожнлл. Почтл что.
— Да уж. He сегодня, завтра Победа. А ты далеко топаешь?
Да в Прутвлц сказалл.
Н мы в Прутвлц. Так что поедем вместе. Небось, лз госплталя?
Нз госплталя, говорлт Глечлк.
Прлзнайся, выплсался ллн дал деру?
Я? Выппсался, тов[арлш] м[айо]р. Документ нмею.
А я, скажу по секрету, дал деру. Нога не шлбко того. Выплсывать нл в какую. Ну я л драпанул. На КПП вот подсаднлл в машлну. Старшлна помогла. Без нее бы не влез.
Ну что вы, тов[арллі] м[айо]р. Так ллхо бегаете, говорлт Злна.
Куда там. На одной нгоге... А ты в пехоте по-прежнему?
В пехоте, вздыхает Глечнк.
Нлчего. He долго уже осталось пехоте. Н арт[лллерлл] л авлацлл. Главное, Берллн взят, так что... Эх сколько об этом денечке мечтало. Да не дожллл. А мы вот дожллл. Повезло все-такл.
Повезло.
Только бы к концу не опоздать. Слышь, доколачлвают...».
На гэтай жа старонцы, на адвароце (злева ўверсе напісана і абведзена «Дубков»), В. Быкаў зрабіў яшчэ два запісы: адзін датычыць сцэнарыя 3-й серыі (гл. раней у каментарах: «Потом вспомлнает no-
следнюю отчаянную схватку на переезде...»); другі, відаць, сцэнарыя 2-й серыі (які ў гэтай папцы адсутнічае):
«Ананьев вышел нз блнндажа н остановнлся в траншее.
— Тнхо? спроснл он бойца, зябко поежнваюіцегося в ячейке.
Тпхо, тов[арніц] ст[аршіій] л[ейтена]нт, отвечает боец. На станцшо драпанулн.
— На станцшо, да. Станцню онп прмкроют. Когда-то мы тоже станцню прнкрывалн. Осеныо в 41[-м]...
Он замолкает. Перед его взглядом встает тот самый пасмурный день н переезд, шесть человек, оставленных на нем, пх проіцальные взгляды вслед уходяіцей колонне.
Удержалн ту станцню? ■ спрашмвает боец.
Удержалн, а как же. На суткн, как н было прнказано. Правда, на переезде взвод был оставлен... Все ляснулн...».
* * *
Стар. 266. Форвертс! Наперад! (Ням.)
Стар. 327. А, шляуфен! Я, я. А, спаць! Так, так (скаж. ням.).
Стар. 329. Бйтте, гер офйцйр! Калі ласка, гер афіцэр! (Ням.)
Стар. 329. Бйтте дойч брот. Калі ласка, нямецкі хлеб (ням.).
Стар. 329. Нйкс тохтер. Нрма швйгертохтер, ферштейн? He дачка. Ірма нявестка, разумееце? (Скаж. ням.)
Стар. 332. Нйкс шнапс. Зер гуте вйн! Прйма вйн! — He шнапс. Вельмі добрае віно! Першакласнае віно! (Скаж. ням}
Стар. 333. АхтунЯ Айн момент! Увага! Адзін мамент! (Ням.)
Стар. 334. Нйкс, нйкс золдат, нйкс офйцйр майн гатте. He, не салдат, не афіцэр мой муж (скаж. ням.).
Стар. 342. Форвертс! Хайль Гйтлер! Наперад! Хайль Гітлер! (Ням.)
Стар. 342. Эсэсшвайне! Эсэсаўскія свінні! (Ням.)
Стар. 343. Даст йст эсэс! Капут! Аллес капут! Гэта ўсё! Усім смерць! (Ням.)
Стар. 346. Дас йст цйвйльмайстер. Гэта цывільны майстар (ням.).
Стар. 346. Дас йст верротэр! Эргёген! Гэта здраднік! Падняць! (Ням.)
Стар. 346. Мгр дас йст верротэр! Мгр вердербен штурцен Дойчлянд! Вы, гэта здраднік! Вы прашкаджаеце разбурыць Германію! (Скаж. ням.)
Ушедшле в вечность (Обелнск)
Кйносценарйй В. Быкова, Р. Вйкторова (стар. 352)
Друкуецца ўпершыню паводле копіі з машынапісу, які пастаўлены на ўлік у фондзе Творча-вытворчага аб’яднання « Центральная клностудня детскнх п юношескнх фнльмов пм. М. Горького»: Расійскі дзяржаўны архіў літаратуры і мастацтва (Масква, Расія). Ф. 2468. Воп. 9. Адз. зах. 1264, 1265, 1266; часова захоўваецца на к/с імя М. Горкага.
Датуецца 1975 г.
Копія сцэнарыя прадстаўлена Рэдкалегіі Поўнага збора твораў В. Быкава генеральным дырэктарам к/с імя М. Горкага С. Яршовым дзякуючы дапамозе дырэктара Расійскага дзяржаўнага архіва літаратуры і мастацтва Т Гараевай ды пісьменніка, кіраўніка Федэральнай нацыянальнай аўтаноміі «Беларусы Расіі» В. Казакова.
Сцэнарый (71 старонка) напісаны В. Быкавым у суаўтарстве з рэжысёрам Р. Віктаравым. На першай старонцы на машынцы пазначана справа ўверсе: «В. БЫКОВ, Р. ВМКТОРОВ»; ніжэй пасярэдзіне: «УШЕДШНЕ В ВЕЧНОСТЬ (ОБЕЛІ4СК)», «Кііносценарнй»; унізе: «Москва 1975 г.».
Захавалася адно дакументальнае сведчанне пра працу над гэтым сцэнарыем В. Быкаў пісаў В. Аскоцкаму: «А тут вот еіце слдлт очередной режнссер co студші лм. Горького вытягнвает лз меня по странпце сценарлй по “Обелпску”. Можешь себе представлть, каково мне»'.
Нельга выключаць, што ўжо падчас абмеркавання літаратурнага сцэнарыя В. Быкава і Р. Віктарава аўтарам быў выказаны шэраг істотных прэтэнзій на гэта ўказвае «Заключенне на режнссерскнй сценарпй “Обелнск”», у якім, у прыватнасці, гаворыцца: «Режнссерскнй сценарнй “Обелнск", в точностп сохраняя лдейную н художественную концепцшо лнтературного сценарня, прнобрел в режнссерской разработке болыпую драматурглческую стройность л емкость. Пслхологлческл более убедлтельнымл сталн образы главных действуклцлх ллц (это в первую очередь относлтся к образу Мороза). Введенне некоторых новых сцен, таклх, напрнмер, как сцена родлтельского собрання, л дналогов позволпло точнее л глубже вскрыть суть пролсходяіцлх в сценарлл событпй.
В режмссерском сценарлл учтены все замечаюія, высказанные Главной сценарной редакцлонной коллеглей Госклно СССР, л творческн осмыслены пожеланля сценарной редколлегмн студлл»2.
1 3 ліста ад 9 чэрвсня 1975 г. Аўтограф. Копія. Архіў В. Быкава.
2Паводле «Заключеіпія на рсжлсссрсклй сценарлй “Обсллск”» ад 11 верас. 1975 г. галоўлага рэдактара III творчага аб’яднання А. Грыгараііа, рэдактара фільма I. Салаўёвай. Машынапіс. Копія. ТВА «Цснтральлая клностудня детсклх л юношссклх флльмов лм. М. Горького».
На тое, што да літаратурнага сцэнарыя ў Дзяржкіно СССР маглі быць выказаны даволі сур’ёзныя прэтэнзіі, указвае ў тым ліку і наступны ліст, у якім заўвагі зроблены ўжо рэжысёрс'каму сцэнарыю:
«1. Помннкм по Мнклашевнчу не должны выглядеть пьянкой. Убрать яіцнк с водкой, смакованне выпнвкн, пьяные возгласы н выкрпкн.
2.	Сократнть колнчество полпцаев до необходнмого мннпмума, заменмв остальных немцамп.
3.	Сократнть начало
4.	Более тіцательно отредактнровать отдельные реплнкн н дналогн, освободнв нх от нарочнтых грубостей, вульгарнзмов, нзлншней руганн. Снять репллку на стр. 13-й: «А его не репресслровалп. Его забылл!» Нз монолога Мороза на стр. 113 «Коля, мы поглбнем не зря...» убрать слова: “А после победы вспомнят о нас” л до конца абзаца»1.
Фільм «Обелпск» быў пастаўлены Р. Віктаравым у 1976 г.
* * *
Стар. 378. Паша громко, по-немецкй. — Відавочна, што далей павінен быў ісці фрагмент з верша І.-В. Гётэ, але ў кінасцэнарыі ён адсутнічае.
Стар. 378. Паша продолжает. — Тое ж самае.
Стар. 379. Коля переводйт. — Тое ж самае.
Его батальон
Кйносценарйй В. Быкова, прй участйй A. Карпова (стар. 400)
Друкуецца ўпершыню паводле машынапісу, які захоўваецца ў фондзе к/с «Беларусьфільм»: БДАМЛМ. Ф. 112. Воп. 3. Адз. зах. 1071. Арк. 1-147.
Датуецца паводле машынапіснай пазнакі на апошняй старонцы машынапісу: «28 февраля 1987 г., г. Млнск»2.
1 Паводле ліста намесніка галоўнага рэдактара калсгіі Э. Барабаша і галоўнага рэдактара групы васпна-патрыятычнага фільма Д. Мікаша да дырэктара к/с імя М. Горкага Г. Брыцікава і галоўнага рэдактара А. Баліхіпа за № 1/664 ад 16 верас. 1975 г. Машыііапіс па афіцыйным бланку, увсрсе: «Государствснный комлтет Совета Ммннстров СССР по клнематографлл (Госклно СССР)», «Главная сценарпая редакцлопная коллегля по художественным флльмам»; справа ўнізс службовая памета ад рукі: «вх. 409. 18.09.75»; пасярэдзіне аркуша ад рукі: «19/ІХ» і подпіс (неразб.). Арыгінал. ТВА «Цсптралыіая клностудля детскпх п юпошесклх флльмов лм. М. Горького».
2 На псршай старопцы машынапісу «ЕГО БАТАЛ ЬОН сценарлй двухсерлйного художествешюго флльма» пазначана: «Млнск, март 1987 г.».
Сцэнарый двухсерыйнага мастацкага тэлевізійнага фільма «Его батальон» напісаны пры ўдзеле рэжысёра-пастаноўшчыка А. Карпава (на апошняй старонцы аўтарызаванага машынапісу літаратурнага сцэнарыя, з нязначнымі рукапіснымі праўкамі, стаяць подпісы В. Быкава і А. Карпава'). Фільм створаны па замове ТА «Экран» Цэнтральнага тэлебачання (Масква). Дамова з В. Быкавым падпісана ў кастрьгчніку 1987 г.2
Гэта першы выпадак у кінематаграфічным лёсе пісьменніка, калі ў мастацкага савета не знайшлося ніводнай прэтэнзіі да літаратурнага сцэнарыя, прынятае па выніках абмеркавання заключэнне было цалкам станоўчае:
«В лнтературном сценарнн Васнля Быкова успешно реалйзованы драматургнческне возможностн его однонменной повестп. Сюжетно это пронзведенне возвраіцает нас к суровым реалпям мйнувшей войны, но по своему ндейно-нравственному содержаншо оно всецело прннадлежнт напшм дням. В основе конфлнкта между Волошнным н Гунько столкновенне несовместммых жнзненных познцмй: гражданское мужество восстает протнв угодннчества н карьерлзма, актпвная человечность отрпцает казенное бездушне, незавнснмый н нтуіцнй ум дает бой тупой нсполннтельностн. Глубокая, созвучная нашему временн ндея раскрывается ненавязчнво, без педалнровання н дпдактнкн, в напряженном взанмодействнн характеров н обстоятельств. Пнсательская манера Быкова неторошшвость н основательность пснхологнческого рнсунка позволяет проследнть внутреннюю жнзнь героя, на острле трагнческнх событай обнажается егб душевная суть, зрнмо предстает перед намн Лнчность.