Прафесар электраграфіі і магнетызму: Якуб Наркевіч-Ёдка
Віктар Грыбкоўскі, Вольга Гапоненка, Уладзімір Кісялёў
Памер: 70с.
Мінск 1988
У 1892 годзе Я А. НаркевічЕдка адкрывае ў сваім маёнтку Наднёман санаторый для нервовых і «слабагрудых» хворых. Шмат доследаў выканана ім тут. Электраграфічныя здымкі, атрыманыя пры удзеле яго пацыентаў, былі зроблены ў розныя часы і ў розных умовах. Яны былі, можна сказаць, гісторыяй іх хваробы, адлюстроўваючы ў сабе ўсе змены, што адбываліся ў хворым арганізме. Я. А. НаркевічЕдка рабіў такім чынам: фатаграфічная пласцінка змяшчалася эмульсіяй да скуры пад трэцім пазванком хворага, да пласцінкі падносілася кандэнсатарная трубка (шкляная прабірка з падкісленай вадой, дзе быў металічны электрод).
У першых эксперыментах з цяжкахворым на пласцінцы практычна не заставалася адбітка. Аднак потым, у часе вылечвання, характар адбітка
* Электрйческйй человек // Вйленскйй вестнйк. 1894. № 113. С. 2.
34
змяняўся — колькасць іскраў і іх інтэнсіўнасць павялічваліся.
Было паказана, што электраграфічныя здымкі з трупаў не маюць ніякіх адбіткаў. Аднак у першыя гадзіны пасля смерці можна заўважыць адлюстраванне вельмі слабых разрадаў, якія з часам змяншаюцца і слабеюць. Такім чынам, электраграфія можа быць выкарыстана як арыгінальны і эфектыўны сродак адрознення клінічнай смерці ад фізіялагічнай.
Адзін з тых, хто прысутнічаў у электраграфічнай лабараторыі Я А. НаркевічаЕдкі ў часе доследаў, пісаў: «Пасля таго як тэлефонная трубка была прыстаўлена да пазваночніка зверху, ён выразна чуў гук электрычнай машыны індукцыйнага току. Прасоўвае трубку далей па пазваночніку хворага і заўважае, што гук становіцца слабейшы, а яшчэ ніжэй праводнасць зусім знікае. Я А. гаворыць: хвароба спіннога мозгу, і яна вось тут».
Калі паўтараць тое ж даследаванне, але светлавым спосабам, дык атрымаецца яркае святло ў шкляной трубцы Гейслера зверху па пазваночніку, далей яно слабее або знікае. Вучоны сцвярджаў, што святло лямпачкі тым мацнейшае, чым больш «жыццёвай энергіі знаходзіцца ў частках арганізма». ён эксперыментальна зарэгістраваў, што пры паднясенні да органаў паралізаваных, пашкоджаных ці аслабленых хваробамі святло лямпачкі прыкметна слабне і, наадварот, узмацняецца ля здаровых органаў *.
Тое, што тэлефонная трубка або трубка Гейслера з поспехам могуць быць выкарыстаны для дыягностыкі, было зразумета Я. А. НаркевічамЕдкам значна раней, пры даследаванні правадніковых якасцей жывых арганізмаў. ён заўважыў, што інтэнсіўнасць свячэння трубкі Гейслера пры набліжэнні да яе рукі эксперыментатара шмат у чым вызначаецца станам яго здароўя. Аналагічныя вынікі былі атрыманы ў варыянце з тэлефоннай трубкай: калі кантакт трубкі прыкладваўся да розных частак цела паддоследнага, які трымаў у
* Бйтнер В. В область тайнственного. СПб., 1907.
35
руцэ кандэнсатарную трубку, злучаную з адным полюсам шпулі Румкарфа, эксперыментатар чуў у ёй шум перапыняльніка, інтэнсіўнасць шуму мянялася ў розных кропках цела. Ен тлумачыў гэта прыродай мясцовых токаў, якія існуюць у арганізме. Электрычныя з’явы, па слушным перакананні аўтара, непарыўна звязаны з жыццядзейнасцю клетак і складаюць істотны кампанент фізіялагічных працэсаў.
Практычнае дастасаванне электраграфіі як спосабу пастаноўкі дыягназу хваробы было высока ацэнена медыцынскай навукай. Новае імя, якое ўсё часцей з’яўлялася на старонках перыядычнага друку, зацікавіла прынца Аляксандра Ольдэнбургскага, які пасля асабістага знаёмства з вучоным і вынікамі яго эксперыментаў па электраграфіі і «перадачы чалавечым арганізмам гукавых ваганняў» загадам ад 21 кастрычніка 1892 года назначыў яго членамсупрацоўнікам пецярбургскага Інстытута эксперыментальнай медыцыны.
У СХОВІШЧАХ МІНУЛАГА
У Дзяржаўным гістарычным архіве Ленінградскай вобласці ёсць фонд Інстытута эксперыментальнай медыцыны, дзе захавалася асабовая справа членасупрацоўніка інстытута Я. А. НаркевічаЕдкі. Захаваліся справаздачы беларускага вучонага па выкананай у розныя гады працы. Прапануем толькі некаторыя звесткі з іх.
Са справаздачы за 1894 год:
«...3 дапамогай хімічнага працэсу фатаграфіі разрадаў іскраў і токаў, наогул атмасфернай электрычнасці, пры рознай сіле напружання токаў, <вывучаў> уплыў іх на чалавечы арганізм і расліннасць, мой метад дастасавання электрычных токаў у электратэрапіі заслужыў падтрымку Яго Высокасці. Пасля чаго <я> накіраваўся за мяжу для выкарыстання метаду электратэрапіі ў Італьянскім таварыстве медыцыны і псіхалогіі. Дэманстраваў свае эксперыменты ў Імператарскім прыдворным музеі ў Вене, у музеі Шарко. Французскае
36
засвдаше
пшрвургсшо «pflif сшшгь акл
№ 2
Зх Янмрн
1892
Предеідатель. Начнемг нашу бесЬду. Вь сегодвяшвт засідапш Я. 0. НаркевячьІодсо сдіілаеті сообіцевіе о в.йянін ■>лем»і)нчсства ч« раетннн лыюсть н о& тштпх* элштрокчм.тцуы. Александрг Ваешкевнчь скажеп no атому йоводу нісколміо ветуіштелміт елові.
A. К СоВ'Ьтовг. Я. 0. НаркевітІодко, котораго сообгцанів м будемг вяіть удоволвствіе еейчасі выслушать, зеялевладілец'!, Мшіской губ. Оні уже пккоді.ко лЬгь заннвается сказанныаі. предлстом ь a не разь публвкова.іг свон взгіідовавія. Вт> iiacToanwi’ время, вріЬхавь сюда, вь Петербургь, быль такь добрг. что рішйлм поділвпсл п вамв тЬмм результатамй, которае шгь добыты н вообіде нознаковатг пась ст> свовма ойытамн во алектрокулі.турі, какг онв у него аоставлены.
Ііочрос'ь этотг, піідт, которымг такь усердно трдвтгя докладчвкг, во веяконг елучаі заелужнвавть полвагв шіймаііш н представля«ті гдуйкій шгересг, йотемучто вліявіе электрачества ші раств« тс.шіость ужо давяо прввлскаеть на свбя ішт.івкоств учеішхг. 1й Фраацін, навр., во іногахь м^стахь вредпрйннмалвсь в предпрвноаются до енхі цорі оііыты по этому вредмету. НЬкоторые н<гь таввхі опытопь повторялйсь н у аась, вапр., вь Kieubupop. Богдановычь в г. Сііішпевымь ві ІІсковской губ. Я счелі долгожі сообіцять іію этй подробвоств, прпчеяь прябавлю, что оішта Я. 0.
ЗАСІЦЛНІЕ
оітшумшго »анш шшт wbi
Ns 8 6 Анр>мя 1893.
II редсЬдател ь. М. «. І’. г. Вь сегодвяшть загЬдавів Я, 0. ШркеючгІодко швяатвть васг гь йродожпімь свот ошітеві ао мектротулілу pt.
A. В. Confront. ІІояішю се<Я>_сдШта неболыпов wv^^ iiie sb докладу. Якокь Оттоновнчь пашеау Собрааію ухе взвіетевг, шному, что вь «inapt прошлаго годя ооі. сдіжп вамь свобцевіе о міяшв алектржчестяа ва раявйя культурвыя раетмія. Поміаковямшеі. сь этяміі овытаха, Собравіе штааовн.то іфоть Я. 0. .продолхлть вхь н ішлучепнымн резулі.татамв поділашя ніом сі. па»н. Я. <). но своейлюбознательвостй, для разныхі yieittm йзслідовапій, уШлі, гютмг мграввцу, вг Аветрію в Нмлію, впіачіш ві Stat, а потомг во Флоренцш, ді.іаді сообпннія о прмзведеяяыгь вмь опыта» по мектроку.іьтурі. Вь Bhat сообпд'ііів в«г сділано вь кругу довольпо шчнтельногь кагл профнуорт, такг в вообгце авторктетовь, которычп я мданы еяу юртвфнкатн о іо»г чго хшаты его шлужпваюті бодыпого вяоаям; првэтожь ойй црадшш джпдаму еоставять коллжіію вредшоія, камюіднхся. ііровзводмтяхся ямг рааяыхг учевыхг овытовг я колаекція ата дійетвателыіоЯ. П. соітавіеяа. ІШ Btnu Я. 0. отпрямлся вг йшію, гді довольно долгое время пробылг no Фіоренцін я точво таі:же позтомй.п Toemeaxb «веціалвстовг сг евоямгоны
і
Фрагменты стэнаграм з паседжанняў Пецярбургскага сходу сельскіх гаспадароў (апублікаваныя ў «Запісках таварыства сельскіх гаспадароў», 1892 і 1893 гады)
Першыя электраграфічныя адбіткі жывых аб’ектаў. Лісты розных раслін (з кнігі М. В. Пагарэльскага «Электрафатасфены і энергаграфія», выдадзенай у Пецярбурзе ў 1899 годзе)
Электраграфічныя адбіткі медаля. Гэта адны з першых здымкаў нежывой матэрыі, атрыманых Я. А. НаркевічамЕдкам ва ўмовах электрычнага разраду
Электраграфічны адбітак пальцаў рукі чалавека
Сядзібны дом я. А. НаркевічаЕдкі ў Наднёмане. У XIX стагоддзі яму нададзены рысы неагатычнага стылю. Гравюра вядомага мастака Напалеона Орды. Рэпрадукцыя змешчана ў часопісе «Klosy» (1882, № 9).
У лёхах гэтага палаца вучоны праводзіў свае арыгінальныя даследаванні па электраграфіі. У вежы будынка знаходзілася метэаралагічная станцыя. Металічны шпіль на вежы быў часткай абсталявання для вывучэння атмасфернай электрычнасці і правядзення электраграфічных эксперыментаў
Электраграфічны здымак далоні чалавека (з кнігі М. В. Па гарэльскага «Электрафатасфены і энергаграфія»)
Адбітак
пальцаў рукі чалавека ў стане эмацыянальнага ўзрушэння
Электраграфічны здьшак рук, які, паводле меркавання Я. А. НаркевічаЕдкі, дае магчымасць выяўляць псіхалагічную сумяшчальнасць людзей
184
МЕТЕ0Р0Л0ГЯЧ1ХКІЙ ВвсПІНКЬ.
II такь noert 17тв наблюдеяныхь м> «чевія столітія еуровші звмь елШвалн Юліп. сравннтельяо засушлявыхт, в 7 сырыхі, Нзі. этахь данныхч. выводнтся только одно заключеніе, а вмешго, что суровыя звмвія теюературы не вмікт, іш малМшаго вліянія на распреХйлеіпе влагп вт послідуюодія теплыя времена года.
(Maa «Nature») П. А. йвльдерлвнгь.
Гроза сь градомь (17—29) іюня 1890 г. м дійствів градоотводовь. Ня ветрологвческоа етанцін «НадгНімапі», расположенноіі вг вмінів воемь йгуменскаго уЬда Мвнской губернш, 28го іюші барометрч, сь 743,0 мм. подпялсл до 748,5 мм.. 29го іюня ві, 1 ч. дня барометрь 747,0 нм,, теяпература 25?8 II влажность 49" „; ві устроепной, no моей сястемй, атмосфернческой сташіів, вь іеасняшмхг аппаратахь слышался снлыіый трескі,, предсваэывавшій нраблшкавшуюся грозу. Ннтенснвность электрвческой вскры вт> аккумуляторі значвтельно уменыпалась; вт> 4% часа пополудіш ппкааалвсь па западноАгь горйзоятЬ'болмшя. «, желтогрязіювтп№ отЛшмгі, тучн. Вч, телеФоні все боЛмі болte отчстлвво слышалпсь свлыіый шумь в характерясткческій трескь. Наконець ві 5 ч. 10 м. разретлась гро»; сталг падать граді велвчвной максв»умі, ві голубшюе яйш>, а мвннмумі, вь обыкновепный грецкій оріхі; онь вь піскодько мвцуть покрылг всю почву на два вершка тмшвііы, іірвчевь лввень уносвлг сь еобой большія кгча собвравіпагося града. На другой деш», вь rta, еаде жжалв'воверхі, ночвы куча града м, 3 4 вершка. Прв таквхг условіяхь, кааалось, вск пківм кругомь доляіііы былв быть унпчтожены, но кг счастью вг «мівш моёмт. «НадіНімань», Нгуменскаго уЬца, ям. Жочкові; того же уізда, Отмнюві н Бобовпі, Слуцкаго уіада, все простршь ство я «іста, на которыхі была устроейы градоотводм моей сшлемы быя спасепы on, ЭТОго страшнаге бнча прврод^ пострадалв пппь огь выпавшаго града окравны полей п віепюстп не задіпцашые градоотводамя.
КНІГІ ОНЛАЙН
