КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Там на печы жыла гарбатая бабця за сто гадоў (маці бабы Гашы). Дзед вырабляў з драўніны ўсё ад лавы да галавы лася. Там, у Боруску, склалася маё ўяўленне пра Беларусь. Менавіта такой я бачу яе дагэтуль. Цяпер я зноў прыехаў у Боруск пасля доўгай мінскай эміграцыі. Ад вялікай вёскі ад маёй Беларусі амаль нічога не засталося. Навакольныя лясы заціснулі Боруск у сваю мёртвую цішу. Дзед з бабай сталі старымі, хвароба скруціла іх і цягне да зямлі. Іх сын, дзядзька Валодзя, час ад часу разбівае цішыню начным стрэлам у ваўка. Я зваліўся ім на галаву са сталіцы. Такі звычайны мінскі хіпстар. I першай справай палез у бабіну шафу: - Раскажыце мне пра арнаменты. Раскажыце мне пра рэгіяналізм «анігадкі». Чаму мужчынская вышываная кашуля ў вас называецца гуцулкай? Адкуль пайшла назва Боруск? Баба Гаша дзівіцца маім пытанням і адказвае: - Вой, нехарошы свет пайшоў, нехарошы. Дзед Косцік набівае тытунем самакрутку і цяжка ўздыхае. - Вой, нехарошы свет пайшоў, паўтарае баба Гаша. Я з замілаваннем слухаю яе мову. Етака, чагойліся, кажны, лісянкі, роскідуўся, куплеюць... Адна з адметнасцяў барусканскай гаворкі канчатак «ом» заўсёды пераходзіць у «эм». Напрыклад, не малаком, а малакэм. Цікаўлюся ў бабы Гашы: - Тапаром будзе тапарэм? - Тапаром будзе сякерай. Радзіва «Прудок». Экстраны выпуск пейзажных замалёвак. Праводжу водпуск у Прудку. Начую ў свайго брата Шурыка. У дзедавай хаце яшчэ няможна спаць. Восем год у ёй ніхто не спаў. Штораніцы хаджу праз усю вёску. Побач каровы і трактары. Мухі, лес і яблыні. I гэта ўсё самае галоўнае. Пайшоў па ваду да бабы Наташы. - Як ты? пытае. - Паціху. - Ну дзякуй Богу. I я тупаю паціху. Мабуць, гаруеш? - He, баб Наташ, чаму гарую? Работаю. - Ну ідзі гаруй паціху. А я яечка звару і буду тупаць. - Паціху? - Паціху, сынок, паціху. Прыходжу, а ў садзе да яблыні прывязана кабыла, каля яе верціцца жарабя. Дарма, думаю, ніхто ж не ведае, што з’явіўся гаспадар. Аднак потым сяджу сабе на ганку, п’ю каву з вогнішча, нікога не чапаю, як раптам прыязджае ў двор на ровары малады мужчына, мо гадоў на пяць старэйшы за мяне. Кідае ровар на траву, сядае побач з ім, моўчкі закурвае цыгарку. У гэты момант мне ў спіну тыцкае пысай кабыла. «Мо так і трэба?» праносіцца ў галаве філасофская думка. Пакурыў той мужык дый кажа: - Дай трыццаць тысяч. Сёння ён ізноў прыехаў. А я ўвесь такі ў рабоце: выношу з хаты столь, якая ўпала. - Андруха. -Ну. - Ну ты маладзец. - А што такое? - Дай пацісну руку. - Ну, што? - От я думаў, што ты от тэты во. А ты не от тэты во. - Што? - Ну не от тэты во, не абы-што! - А што? - Андруха, от маладзец ты, гляджу на цябе і думаю: дай сто тысяч, а? Пайшоў я да цёткі Дуні па яйкі. Тая доўга на мяне пазірала ды кажа: А чый то ты? Свецін ці Іванаў? - Іванаў. - Я так і падумала, сынок. На табе яшчэ два яйкі. У фэйсбуку пішуць: каб сказаў, што Свецін, дала б тры. Прыйшла сёння ў мой агарод нейкая маладзіца красці бульбу, якую пасадзіў Шурык, ды ўбачыла, што дзверы ў хату адчынены. А тут неспадзеўкі выйшаў я. Маладзіца ажно перахрысцілася. - А я бачу, дзверы адчынены. Думаю, прыкрыю, каб ніхто не ўлез. Ага, так я і паверыў. - А вы тут будзеце жыць? - Буду. - А можна я тры картопліны дзіцятку выкапаю ў супчык? Шурык жаліцца, што бульбы сёлета зусім няма усе карчы пустыя. Дрэнны год на бульбу. От яно як! Красці то даўняя палеская традыцыя. Бацька расказваў, як у дзяцінстве калгаснае збожжа краў. Пабудзіць яго мой дзед сярод ночы, скажа: - Пара. Бацька не хацеў ісці. Але няможна было дзеду пярэчыць. Той няспешна, па-кацінаму краўся ў цемры. Бацька ішоў абы-як: спатыкаўся ды хныкаў. - Цішэй, чорт цябе дзяры! лаяўся дзед. Дзверы калгаснага гумна няможна было адчыніць, але можна было неяк прыпадняць угару. Дзед дужы быў мог падняць дзверы. Бацька быў худзенькі ды маленькі мог шмыгануць у шчыліну. Там ужо навобмацак насыпаў зерне ў мех і выпіхваў яго. Потым ідуць дзед з бацькам па цёмнай вуліцы. У дзеда за плячыма крадзенае збожжа. А насустрач сунуцца цені. У бацькі сэрца дрыжыць: гамон, папаліся! А дзед яму шыкае: - Шшш, шшш... Калі цені наблізіліся, бацька пазнаў іх: то сусед Дэдаль са сваім сынам. Ноч. Дэдаль і Дэдаляня ідуць з пустым мехам у бок гумна. Дзед і бацька вяртаюцца адтуль з поўным. Але во дзіва: на вузкай вуліцы не бачаць адзін аднаго, разыходзяцца моўчкі. Такое правіла ў іх было: калі ідзеш красці кум ты мне, брат ці які яшчэ чорт, але я не бачыў цябе, ты не бачыў мяне. А сёння ў нейкай прудкаўской хаце ядуць крадзеную Шурыкаву бульбу. He ўмірае палеская традыцыя! Яшчэ помню Вову Зайчыкава, які краў у свайго бацькі цыгарэты і прадаваў цыганам. А на грошы мы куцілі разам. Гэта мой вясковы сябар дзяцінства. Яму было пяць гадоў, мне чатыры. Я стаў дворнікам, Вова п’якам. Але самая вялікая памяць пра яго шрам на правай руцэ. Мы капалі ямку пад клёнам. Хацелі схаваць там скрадзеныя цыгарэты. Вова капаў віламі, а я рукамі. Усё было нічога, пакуль мы не згубілі рытм. Вова прапароў наскрозь маю далонь. Ужо і Вовы Зайчыкава няма ў жывых, а шрам на руцэ застаўся як запавет ніколі не красці. Паглядзеў на шрам і ўспомніў гэтую гісторыю. Цяпер я гэтай рукой трымаю тэатральную мятлу. Мой водпуск скончыўся, а на маім твары ўсё яшчэ водбліск цёплага палескага сонца. ВЕРАСЕНЬ З’ездзілі з Евай у Беласток. Там мусіла адбыцца наша першая ноч. Пасля чаго, як прыстойны чалавек, я меў намер сказаць ёй: - Я разумею, што гэта не было ў тваіх планах, але мо зусім трошкі ты хацела б жыць у глухой вёсцы і даіць карову? Аднак Ева прапанавала спаць у розных пакоях. Калі я лёг, яна прыйшла да мяне, села на ложак і сказала: - А давай адно аднаму расказваць страшныя гісторыі. Памерла маладая суседка, пакінула немаўля. Мужык расказваў суседзям, што дзіця ніхто не корміць, а яно накормленае. Людзі сталі шаптацца, што нябожчыца прыходзіць і дае цыцку. Маці па тэлефоне расказала такую байку дзіцячы ўспамін з вёскі Бярозаўка. Яшчэ помню Шэльмікаў. Вельмі даўно жылі ў Бярозаўцы муж з жонкай і мелі такое прозвішча. Усё нічога, ды любілі сварыцца. Мо Шэльмікі і харошымі людзьмі былі, але пасмяротную славу займелі праз любоў сварыцца на ўсю вёску. Мая бабуля, калі на тое была нагода, казала: - Што вы равяце, як тыя Шэльмікі! А сёння і я ўзгадаў іх, калі пачуў, як суседзі сварацца. У Мінску ў верасні 2014 года я на балконе міжволі падумаў: «Ну і шэльмікі!». КАСТРЫЧНІК Напрыканцы лета Ева паехала ў Іерусалім, каб атрымаць блаславенне звязаць свой лёс з маім. Разам з блаславеннем яна прывезла драўляны крыжык выраб майстра з Грэцыі. Я сказаў: - Але ў мяне на шыі вісіць шкляначка з зямлёй. - Насі іх разам. I я павесіў крыжык побач са шкляначкай. У ёй была зямля з Прудка, Каранеўкі, Каленкавіч, Бярозаўкі, Боруска з усіх месцаў, дзе жылі мае прадзеды. Зямля ўтварала такую сумесь, як я сам. Менавіта такой зямлёй я мушу стаць некалі. Гэты амулет расказваў пра маё зямное жыццё, а крыжык пра тое, іншае. Але насіць іх разам не атрымалася: яны чапляліся і блыталіся. Я зняў крыжык і паклаў яго ў чамадан. Нашыя лёсы з Евай таксама чапляліся і блыталіся. Мы іх разнялі і забралі кожны сабе свой. Я зразумеў, што добрая жонка тая, што з вады і мукі можа зрабіць блін, а не верш пра страказу. Усё чотка: яна блін, я табурэт. I ніякіх ямбаў і харэяў. Каб даіла карову, трэба шукаць такую жонку, якая любіць пах палыну, а не лаванды. ЛІСТАПАД Купіў у «букінісце» кнігу «Лекавыя расліны ў комплексным лячэнні», а там пазнака: «3 кніг Вольгі Іпатавай». Такія ставяцца, каб кнігі не губляліся, таму мушу прызнацца: спадарыня Вольга, калі што, кніга на паліцы паміж скруткамі з чаборам і святаяннікам. Я магу вярнуць кнігу, але з вашага дазволу буду збіраць па ёй прудкаўскія зёлкі. Наступнай восенню я адсвяткую Дзяды ў сваёй хаце. Нічога кніжнага усё, як дагэтуль робіць маці: прыгатую вячэру, адчыню вокны і дзверы для памерлых, на стол пастаўлю лішні сталовы прыбор. Але ці не замала гэтага будзе? У Прудку на могілках пахаваны прынамсі шэсцьдзесят адзін мой продак. Столькі я налічыў у метрычных запісах у архіве. Там, напэўна, кожнае дрэва захоўвае частку майго генетычнага матэрыялу, бо вырасла з праху дзядоў. СНЕЖАНЬ «Гуляць дык гуляць», падумаў я і купіў квіток на цягнік да Вільні. 2015 год СТУДЗЕНЬ У Вільні ёсць традыцыя, калі суседзі і сябры сустракаюць Новы год у любімай кавярні у такім амаль сямейным коле, дзе трыццаць першага вам скажуць: - Выбачайце, сёння мы зачыненыя, мы святкуем Новы год з нашымі суседзямі-сябрамі. I нават калі ў вас будзе самая прыгожая сукенка ці самы тоўсты гаманец, трапіць туды немагчыма. Нам з Кацяй пашчасціла. Можа, таму, што мы беларусы і гаспадыні захацелася падараваць нам асаблівыя ўспаміны пра Вільню. - Што з вамі рабіць? He пакідаць жа вас на дварэ? сказала яна нам у тры гадзіны ночы. У кавярні і папраўдзе былі толькі свае. Літоўская княгіня, мастак, хірург, яшчэ некалькі чалавек. Усе яны жывуць у дамах побач. Пазней зайшоў паліцыянт пасля начнога дзяжурства. Ён таксама мясцовы. Большасць з іх яшчэ дзецьмі гулялі разам, залазілі на муры ля вежы Гедыміна, кахалі адно аднаго, потым жаніліся, разыходзіліся. I сустракалі Новы год разам. Нехта усю ноч. Нехта толькі заходзіў павіншаваць, абняць. Былі і замежныя госці. 3 тых тутэйшых, што з’ехалі, але вяртаюцца сустракаць Новы год дома. Яны прывозяць сваіх мужоў-жонак і далучаюць да яшчэ адной сям’і сям’і суседзяў. Кавярня расцягваецца, калі трэба, каб усім было ўтульна. Альбо сціскаецца да маленькага пакойчыка, калі застаюцца толькі княгіня, мастак, паліцыянт, спячы хірург. I мы ўдвох навалач-беларусы. Княгіня запрасіла мяне на танец. Тое, што яна княгіня, было заўважна і без словаў. Я на развітанне сказаў: - Мы ннкогда не встретнмся, н мне очень жаль. А яна адказала: - Мой мнлый, не жалей о том, что тебе не прннадлежнт. Берегм то, что твоё по праву. Скончыцца зіма, і я пераеду жыць у сваю хату. Таму я люблю прыбіраць снег. Люблю прачынацца раней за самага спрытнага пеўня, есці вялікую талерку аўсянай кашы, бадзёра шпацыраваць упоцемках, калі ўсе прыстойныя людзі толькі пачынаюць ненавідзець свае будзільнікі. Люблю выносіць з тэатральнай каморкі рыдлёўку і рабіць на белай прасціне першую сцежку.