КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Вы праслухалі перадачу «Чалавек, які ведаў дзеда, заходзіў у госці». Шурык меў намер пусціць дзедаву хату на дровы. Яна муляла вочы сельсавету, і чыноўнікі летась далі Шурыку адзін год. Сёння я б мог піць каву на балконе ў Мінску, мне б пазваніла маці і між іншым паведаміла б, што ў Прудку болей няма дзедавага селішча. Потым тут вырасла б калгаснае жыта, і штогод на Радаўніцу мы, нашчадкі, гулялі б у гульню: тамака быў плот, тутака баба Дуся сядзела на лаўцы. Мы штогод гуляем у гэтую гульню на вотчыне маці. Аднак я неяк скочыў у апошні вагон, п’ю каву на ганку дзедавай хаты, Шурык застаўся без дроваў, калгас без жыта, нашчадкі без штогадовай забавы. Я сёння сабраў гарох і цэлы дзень думаю, што яго магло не быць. У мяне мала фантазіі, каб уявіць гэты свет без гароху. Дзедава хата не толькі стаіць на месцы, але просіць, каб яе адрамантавалі. Заўтра распачнецца другі сезон прудкаўской талакі. Гэтым разам самаарганізаванай. Калі раптам хто хоча далучыцца, пішыце. А я пайшоў па сала. Радзіва «Прудок». Начны выпуск навінаў з гарышча. Побач варушыцца талаковец Ягор, дождж б’е ў шыфер. Цені вячэрніх размоваў пра дзядоў вісяць пад страхою. А я сёння піў самагон. Але не так многа, як дзед Гануша, якога мы ўдвох цягнулі да хаты. Дзед прасіў не расказваць бабе Наташы. Спадзяюся, яна не чытае мой фэйсбук. Спадзяюся, ніхто не чытае мой фэйсбук. Усю ноч перажываў за дзеда Ганушу. Ранкам пайшлі з Ягорам праведаць яго. Дзякуй богу жывы. Быццам і не піў учора сядзіць і глядзіць тэлевізар. У мяне толькі адна шкарпэтка. Надзяваю яе, бо нага, якой я нядаўна стаў на цвік, яшчэ не зажыла да канца. А чаго ў цябе адзін насок? пытае дзед Гануша. Што, хіба не чулі? Вы ж тэлевізар глядзіце. Увесь Мінск так ходзіць. Модна. - Зусім людзі здурнелі ў гэтым Мінску. Людзі ў гэтым Мінску, не дурнейце. Дзед Гануша з вас смяецца. У пластыкавай бутэльцы засталося трохі самагонкі. А я нешта не падумаў і выкінуў. Прыйшла цётка Дуня. - Ну, от і я прыйшла. - Здароўце. - Здароў, ну. А чаго ты не радуешся? Я ж сказала, што болей не прыйду. Аж во прыйшла! - Ай, што тут радавацца? Самагонку я выкінуў. - Куды выкінуў? - У трактар. Трактар ехаў, я і выкінуў. - Нашто ты яе выкінуў? - Дык яна была ў зялёнай бутэльцы ад піва. Я падумаў, што то піва пракіслае. - А колькі там было? - Сямсот грам. - От бесталач! Ну, бляха! Вой-вой-вой! От растроіў ты мяне. Ну выкінуў і выкінуў. Маць яе дыхала! Чаго плакаць? Плюнь і дунь. Ты ж усё адно не п'еш. - Няхай была б. Я нагу націраю. - От праўда. Няхай была б. Пашлі наллю. - Я ж не п'ю. - Ай, ідзі ты. - У мяне госці. - Якія госці? - Ягор з Польшчы. - А дзе той Ягор? - У лес пайшоў. - Па ягады? - Па якія ягады? Да хвоі пайшоў. - Да якой хвоі? Ён што, дурны? - Ай, цётка, пасядзець пад хвояй пайшоў. Што вы як маленькая. - А цьху ты! Пайшлі. Памянём тваю самагонку. У Часлава Пяткевіча цікавая прыказка ёсць: «Тое, што мужык за вуглом кідае свінням, тое пан, схаваўшыся, нюхае сам». От і ў мяне няма прыбіральні. Таму выраз «схадзіць да ветру» выглядае натуральным. Але падчас талакі высветлілася, што аднаго «схадзіць да ветру» мала. У выніку мы ўзбагацілі не толькі палескую зямлю, але і беларускую мову, бо ўвялі ва ўжытак яшчэ і «схадзіць да хвоі». Другая талака скончылася. У мяне ёсць столь і сябры. I я не ведаю, чаму болей радавацца. Прадаўчыха яшчэ месяц будзе ўспамінаць Ягора: «Які харошы хлопец! А як жа ён прыгожа размаўляе па-беларуску!». Прудкаўцы паназіралі, як мы скубём палын за плотам, але не дацямілі, што калі пап'еш гарбату з палыну, можна пабачыць мастацкія вобразы. Алесіна малако выпіта. Радзіва «Культура» выслухана. Лес добра ўгноены. Мне тут кажуць, што першай справай трэба пабудаваць прыбіральню, бо хадзіць да хвоі не камільфо. Але я першай справай, калі прыехаў жыць у дзедаву хату, зняў са сцяны партрэт Лукашэнкі, які павесіў Шурык, і павесіў партрэт дзеда. А прыбіральню зраблю, абяцаю. Будуеш-будуеш хату, азірнешся а дзеці-кавуняты павыросталі ўжо з градак. Трэба рабіць градкі нападрост. Дзед Гануша пратаптаў сцежку да маёй хаты. Сёння ізноў прыйшоў пазычаць грошы. А я, халера яго бяры, не магу дзеду адмовіць. Жанчыне адмовіць магу дзеду не магу. - Дзед, няма. - Ну пашукааааай... А вочы такія добрыя-добрыя. Пашукаў. Знайшоў. Заб’ю я дзеда гэтымі пазыкамі. Баба Наташа па тэлефоне дала яму ўтык: «А чаго ета цябе, красаўчыка такова, Горватаў з нейкім хлопцам дадому прывалаклі?» Вернецца з лякарні і мне дасць у тык. «Нейкі хлопец» Ягор, табе добра: ты нашкодзіў і з’ехаў. Баба Наташа, я больш не буду. Чэснае піянерскае. Сёння дзед Гануша пайшоў ад мяне ні з чым. Я трымаў абарону шаснаццаць хвілін. 2:0. Гэны паганы пісака зноў не даў дзеду. Радзіва «Прудок». Дзённы выпуск перадачы «Вы не паверыце». Маці перадала каньяку ў трохлітровым слоіку. Сіцылійскія мафіёзі проста дзеці на фоне брутальных палескіх мам. He панікаваць: гэта на магарыч. У нас тут лепшы самагон і лепшае сала на магарыч ідуць. Напіўся каньяком з Колем. Коля гаворыць, што я харошы мужык. Маладзец, кажа. Думаў, пабудую хату, завяду казу, потым карову і каня. Буду апрацоўваць зямлю, карміць восем ратоў, прадаваць лішкі гораду. To бок жыць, як усе нармальныя вяскоўцы. Але гэта быў ідэалістычны малюнак утопіі пра тое, як беларуская вёска жыве. Папраўдзе ж няма ў вёсцы ніякага гаспадара, няма на каго раўняцца, у каго вучыцца. Цётка Маруся з Аўцюкоў запэўнівае мяне, што алкаголік «прапашчы чалавек». Маўляў, ён ужо «ні сям’і, ні хаты не пабудуіць». I я ўзгадваю бацькавага суседа, які спаліў на дровы хлеў, дрывотню, лазню. Сёння той сусед, як бацька расказвае, выходзіць ранкам пакурыць на ганак і думае пра тое, ці так ужо яму той ганак патрэбны. Яшчэ адзін майстар па дрэве жыве ў хаце без падлогі. У грубе ж паліць трэба было. Чым падлога не дровы? Гэтым двум пашчасціла, што ў іхніх хатах е печы. У Боруску жыве цётка, якая ўжо цяпер на вачах ператвараецца ў seepa. Мяжу, дзе чалавек навучыўся ацяпляць хату, яна паспяхова перасекла ў адваротным напрамку. Летам неяк жыве, зімой разам з сабакам забіраецца пад падлогу хаты і зімуе там у кучцы анучак. У вёсках ёсць сем’і, дзе старэнькія бабулі даглядаюць сваіх саракагадовых сыноў. Мыюць ім трусы, вараць есці. Сыны б’юць іх і прапіваюць іх пенсіі. Калі матка не дасць выпіць, сын можа проста забіць яе. У Аўцюках толькі сёлета два сыны забілі сваіх матак за тое, што тыя ім не налілі. Калі ж алкаголік не мае побач дарослага, які яго даглядае, не мае сваёй хаты, дзе б можна было перазімаваць у анучах, ён становіцца бяздомным сабакам. Ходзіць ля сметніц, вынюхвае сабе костку. Далей турма, смерць або рабства. Мець свайго раба гэта прывілей цыганоў. Такога, каб раб батрачыў на беларуса, на Палессі амаль не бывае. Ёсць асобныя шчасліўцы. У суседняй вёсцы беларус Юрка з такіх. Ён неяк апярэдзіў цыганоў і месяц таму знайшоў сабе раба з каленкавіцкіх валацуг-алкаголікаў, забраў да сябе, і той цяпер працуе на яго селішчы ад світання да ночы. Юрка даў яму жытло ў дрывотні, корміць і налівае гарэлку раніцой і ўвечары. Астатні час раб робіць тое, што яму наказваюць. У цыганоў рабы жывуць значна горш за таго, што ў Юркі. Той хоць раскладушку ў дрывотні паставіў. У цыганоў рабы спяць са свіннямі, ядуць абы-што. Да таго ж не маюць права ўвайсці ў хату. Дазволена толькі стаць на ганак, адчыніць дзверы і паклікаць гаспадара. Акрамя галавы, нішто рабскае ў цыганскую хату трапіць не можа. Юрка казаў, што свайго раба памыў, даў яму адзежу, а цыганы сваіх не мыюць, і тыя смярдзяць, як бамжы. Я не ведаю, якім свет уяўляецца ў тых галовах. Можа, там ужо ўсё зламанае і нават ніякага пачуцця самасці няма. Гэта тая прорва, куды мне не хочацца зазіраць. Мы краіна-пераможніца, краіна герояў. Мы жывем у квітнеючай Беларусі. Мы ўсміхаемся з плакатаў з бусламі і вясёлкамі. Мы нясем свету мір і дабрабыт. У нас няма вайны. Андрэй! Оў! Здароў. Я прыйшла саліць твае агуркі. He трэба, цётка. - He дуры галаву. Дай мне вядро. - Няма мне калі. - Я сама пасалю. Паслухай мяне сюды: выцягні вады, прынясі балею і пачысць часнок. Чуеш? -Ну. - Андрэй! - Оў! - А дзе соль? - Ота во. - Андрэй! Цётка, я заняты. - Займайся, хіба я не даю. Пакажы, дзе кроп. - Тама во. Андрэй! Оў! Хадзі сюды, што скажу. Ну. Ідзі нарві вішні. Зара. Андрэй! Оў! - Бяры лыжку і мяшай соль. Угу. - От і пасаліла я табе агуркі. А ты не хацеў. У маёй бабулі прозвішча Стома. От і я цяпер адчуваю стому. Нехта едзе на мора, а я хачу залезці ў куфар, узяць з сабою зямельны надзел, хату, кнігі, рэшту лета, заткнуць замочную шчыліну бабуліным вышываным ручніком і проста пабыць кабачком, для якога Космас гэта агарод. Праз тыдзень-два-тры вярнуся. Да сустрэчы. У Шур ёць толькі сабака Палкан У Шуры ёсць толькі сабака Палкан. Ён брэша на мяне здалёк, блізка падыйсці не асмельваецца. Палкан есці хоча, кажу. Ты б пакарміў яго. Маць яго дыхала! Няхай падохне! To паскудны сабака. Дзядзька Валодзя казаў, што Палкан ваўкоў ганяе. Срэцца ён, а не ганяе. Пшоў! Пшоў! Мы ўвайшлі ў кухню. Гадоў дзесяць таму памерла Шурава матка, то ён увесь час жыве адзін. Колькі ў цябе пакояў? Мо тры. Ат, не ведаю! Я ў хату не хаджу. Там халодна. Я тут жыву. Кухня нагадвае гараж майго брата. Я ссунуў з прыслона смярдзючае ашмоцце, сеў. Скідай. Халера яго бяры. To цётка не прыбрала. Раз на месяц да Шуры з Аўцюкоў ходзіць цётка, прыбірае ягонае кубло. Але Шура не любіць той дзень, бо цётка сварыцца. Ат, паскуда, як мой Палкан. Толькі брэша. Укусіла б, дык забіў бы. Шура дзьме ў шклянкі, каб вылецела смецце, працірае іх засаленай кашуляй. Зараз вып’ем. Гэта маё, сам гнаў. Недзе гурок быў. He, дзядзька, я гуркі ў суботу з’еў, выбачай. На, хлебам занюхай. Мне піць не хочацца. Але мушу хаця б выгляд рабіць, што п’ю, бо Шураў нораў добра ведаю. Мужык ён спакойны, а потым як храсне па галаве не паспееш з хаты выбегчы. Зламала мне ўсё жыццё тая хахлушка. Але нічога, жыву не горай за іншых. Хата е, рукі е, галава е. Пра якую хахлушку ён гавора, я яшчэ не разумею, але ўжо здагадваюся, што сёння мы п’ём пад размовы пра жанчын. На кухні цёмна. Адзінае невялічкае акенца выходзіць на поўнач. Лямпачка пад столлю свеціць цьмяна. Гнілое паветра становіцца цяжкім ад смуродных Шуравых цыгарэт. Але я сяджу і цярпліва трымаю ў руках шклянку. Шура выпівае мо трэцюю.