Радзіва «Прудок»
Андрусь Горват
Выдавец: Альфа-кніга
Памер: 249с.
Мінск 2022
А яе дзед апошні ў вёсцы насіў вышываную кашулю.
- Я вышывала, а дзед надзяваў і ганарысты такі хадзіў па вуліцы.
Сёння ў нашай хаце свята. Калі ласка ў нашу хату. Будзем сядзець, хто хоча, хоць да ночы, бо мяне электрыфікавалі.
Болей не давядзецца зараджаць тэлефон у калгасе імя Ф. Э. Дзяржынскага. Я так і казаў:
Рома, ты за гаспадара, а я пайшоў да Фелікса Эдмундавіча.
У Каленкавічах дагэтуль прынята хадзіць па вуліцы з музыкай. Раней шпана цягала з сабой магнітолы на батарэйках. Цяпер мабільныя тэлефоны. Тэлефона не бачна, таму ідзе такі хлопец музычная скарбонка, а з яго льецца блатняк.
Мне пашчасціла ўбачыць каленкавіцкую бабулю, з глыбіні якой цурчыць акардэон.
Колісь, калі жанчына не хацела мець дзяцей, яна замыкала замок і кідала яго ў студню. Чысцілі маю студню і на дне знайшлі стары замкнуты замок. Цікава, гэта замок-замок ці замок-кантрацэпцыя? Ці, можа, ён там ляжаў з іншай нагоды, трапіў на дно праз невядомы мне рытуал? Ці проста ўпаў, калі баба Дуся набірала ваду?
Радзіва «Прудок». Навуковая перадача пра металалом.
Палешукі вельмі сквапныя на жалеза. Мо праз генетычную памяць пра жалезную руду, якую колісь сям-там на Палессі здабывалі.
Mae бацькі жывуць крыху вышэй па Прыпяці. У іх быў сусед, ужо нябожчык, меў мянушку Жалезны. Тую мянушку атрымаў менавіта праз схільнасць цягнуць у свой двор усё жалезнае.
Ёсць патрэба абрасці жалезам і ў мяне.
Пакуль вычышчаў двор ад хламу, назбіраў кучу металалому: нейкія зубчатыя колы, дэталі ад прыстасаванняў, імя якім і сто гадоў таму ўжо не помнілі. На першы погляд, непатрэбшчына, але зрабіў у двары закуток («жалезная покуць») для гэтага хламу хай будзе. Супраціўляцца генам не дам рады.
Коля кажа:
Аддай жалеза, а я табе ўсё смецце вывезу.
- He аддам.
- Нашто яно табе?
- А табе?
- A я люблю такое, мне нада.
- I мне нада, і я люблю.
He аддаў. Але перахаваю. Бо ўкрадуць.
Радзіва «Прудок». Начны эфір. Страшны.
Стаўлю я ў сне тычкі на фасолю, а яны падаюць. Нейкія фільмы жахаў паказваюць у гэтых вашых прудкаўскіх снах.
He даюць мне сёння спаць. Рома туды-сюды праз акно носіцца. Сам не ведае, дзе хоча быць. Нехта жарэ маю сцяну. Па руцэ паўзе жук-насарог. Эпіцэнтр падзей, а не ціхае вясковае жыццё.
Болей за ўсё палешукі баяцца ўроку. Калі ўсё добра, пра гэта нельга нікому казаць. Лепей і не думаць. Таму тут не працуюць, а гаруюць. Свойская жывёліна заўсёды худобіна.
Цётка Дуня пытаецца:
- Што ты тут пасадзіў?
- Тое ды сёе.
- Дажджу не будзе, нічога не вырасце.
Я падумаў: «От жа каза якая!»
Потым мне патлумачылі, што так пажадалі добрага ўраджаю. Я мусіў у адказ паскардзіцца на надвор’е, нікчэмную зямлю і на тое, што няма гожых дзевак у радыусе дваццаці кіламетраў.
Я ўсё яшчэ актыўны аптыміст, таму не самы сапраўдны паляшук.
Але я выпраўлюся.
Або беларусы такія цярплівыя таму, што шмат стагоддзяў запар вырошчвалі і палолі лён, або беларусы шмат стагоддзяў запар вырошчвалі і палолі лён таму, што такія цярплівыя. Mae харвацкія гены пужліва глядзяць, як мае беларускія гены цярпліва полюць.
ЧЭРВЕНЬ
Радзіва «Прудок». Перадача пра птушак Палесся.
Раніцой адна скочыла мне на галаву, другая пасялілася на маім капелюшы. Маю хату атакавалі сітаўкі. Мо так і трэба?
Гляджу я на свае кабачкі, града з якімі хіба што ўкраінскай мяжы не дасягае, і думаю, што я псіх. Сквапны палескі псіх.
Усё як мае быць: і кабачкі, і сонца, і чыстае неба над галавой. А трэба трохі дажджу. Агарод гарыць. Цётка Воля звоніць з Каленкавіч, кажа:
- Сынок, як ты там?
- Гару, цётка, гару.
- I я гару.
- Прыехаць памагчы?
- Прыедзь памажы.
Палескія жанчыны ўмеюць адной рукой трымаць стырно машыны, другой без промаху лавіць мух. На хуткасці 120 км/г. Сяджу побач і здымаю капялюш.
Сёння я правёў дзень са сваёй цёткай. Яна не глядзіць тэлевізар, належыць да «Сведкаў Іеговы» і баіцца гадзюк. Тыдзень таму цётка Воля няўдала павярнулася ў ложку і атрымала пералом ключыцы.
- Папалась я дык папалась, як цыган у калхоз.
Прачнуліся мы ў чатыры раніцы, прайшлі восем кіламетраў, пабачылі сем маленькіх чорненькіх гадзючак. Цётка кажа, што, каб забіць гада, яго трэба праткнуць наскрозь галінкай. Калі не праткнуць, іншыя гады выцягнуць яго з іншасвету. Яна ў гэта верыць. Я ў гэта веру.
Пра Палессе кажуць так: «Тут палку кінь і тая папаўзе».
Вярнуўся ў Прудок. Прадаўчыха кажа, што ў маю адсутнасць дажджу не было.
Дажджу няма, а інтэрнэт е. He трэба больш бегаць з ноўтбукам па хаце ў пошуках адзінай маленькай хвалі. He трэба збіраць часткі мадэма, разбітага аб сцяну (бо я псіх). Velcom гэта ўсё ж такі не МТС (дзе забраць ганарар за рэкламу?).
уууууууўўўўўўўўЁЁЁЁЁЁЁЁ!!!!!!!!!!!
Мне трэба было сорак хвілін бегаць па хаце, каб прачытаць паведамленне ў фэйсбуку. Болей за ўсё злавала, калі паведамленне было кароткае якоесь «ок».
He, гэта часам было весела, але годзе.
Яшчэ сто мільёнаў гадоў, і калодзежны зруб будзе гатовы.
А вы кажаце: кабачкі, тонкая душэўная арганізацыя і філосаф.
Радзіва «Прудок». Начны эфір.
На Палессі жыве таямнічы Той, які пра ўсё ведае. Даўно мусіць быць выдадзены «Кішэнны шматтомнік афарызмаў Тоя», бо там-сям на ўзбярэжжах Прыпяці фіксуюцца выпадкі махлярства. Напрыклад, калі паляшук хоча, каб яго словы мелі большую вартасць, ён лёгка прыпісвае іх Тою: «Як Той кажа», «Як Той казаў».
Праз недастатковую вывучанасць з’явы цяжка вызначыць, якія афарызмы належаць непасрэдна Тою, а якія былі прыдуманы хітраватым мясцовым насельніцтвам.
Канец начнога эфіру. Гімн. Ідзіце ўжо спаць, не дурыце галаву ні мне, ні людзям.
Mae стасункі з жывымі людзьмі за чатыры дні.
Серада. Пяць хвілін з прадаўчыхай.
Чацвер. 3 жывымі людзьмі не размаўляў.
Пятніца. Адну хвіліну з Алесяй, у якой бяру малако. Дзве хвіліны з чалавекам, які лічыць, што ён мой сусед, хоць я яго ніколі не бачыў. Тры хвіліны з прадаўчыхай.
Субота. 3 жывымі людзьмі не размаўляў.
0,1909722222222222% часу я быў онлайн.
Да абвесткі «Калі ласка, прыедзьце і забярыце ад мяне гэтыя кабачкі» засталіся лічаныя дні.
Мой агарод перарэзаны роўнай лініяй. Падобна на след ад лісапеды, але штосьці лягчэйшае, бо расліны не паламаныя і след неглыбокі. 3 аднаго боку лініі праз кожны метр яміна, бы варонка якая. Слядоў чалавека ці жывёлы няма.
Прабацька беларусаў Той, гэта ты? To спі, я больш не буду.
Ці палка прапаўзла?
Я бы тая зязюля. Хаджу па Прудку і падкідваю прыстойным людзям кабачкі. Пакуль прадаўчыха ў краме, я ёй на лісапеду пакет з сённяшнім вывадкам павесіў. I збег абходнымі сцежкамі. Адбіткаў пальцаў не пакінуў. Падазроных асобаў з біноклямі ў вокнах не бачыў. Бадзяюся па двары з выразам на твары «гэта не я».
Я зразумеў, што адзін у полі не воін, і прашу дапамогі: збіраю ў сябе талаку на будаўнічыя працы. Ну як талаку маленькую талаконьку, чалавек на пяць. Асаблівых уменняў не трэба (у мяне іх таксама няма). Галоўнае, каб былі рукі, пачуццё гумару (якое спатрэбіцца, каб з рыдлёўкай
наведваць лясную прыбіральню), уменне спаць на падлозе ці ў намётах у двары і любоў да кабачкоў. Фармат палескі, мова беларуская, ежа вясковая.
Будзе наладжана экскурсія ў мясцовую краму, дэфіле калгасных кароў, піццё крапівы і свойскага малака. Клімат субкантынентальны, блізкі да трапічнага. Ёсць лісапеда. Што яшчэ? Чым яшчэ прывабіць?
У мяне ёсць мухі. Самую надакучлівую муху завуць Наташа. Я люблю ўвечары легчы, выключыць святло і сказаць уголас:
Наташа, адчапіся. He сёння.
3 усіх маіх унутраных асобаў крыху пакіраваць целам захацелася хіпстару.
Ён сказаў: «Не хачу будаваць хату хачу маленькія бутэлечкі, як у модных мінскіх кавярнях». Унутраны этнограф не стаў пярэчыць, бо коркі з бярозавай губы выраблялі даўно-даўно. Унутраны пісьменнік вырашыў пра гэта напісаць. Унутраны гаспадар парадаваўся, што будзе чым затыкаць бутэлькі.
Усе мы тут рады. Усім нам тут добра. I Наташа ўсміхаецца.
ЛІПЕНЬ
Месяц таму мы з цёткай Воляй заўзята дзяліліся агародніцкімі поспехамі: я от гэта пасадзіў, а я гэта. Мы не слухалі адно аднаго, увесь час перабівалі, каб паспець пераказаць паболей дасягненняў.
Цяпер правілы змяніліся. У размовах мы жалімся на надвор’е і яго наступствы: у мяне гэта пагарэла, а ў мяне яно ўвогуле не вырасла, бе-бебе. Перамагае той, хто больш пацярпеў ад сонца.
Неспадзеўкі на Прудок напаўзла чорная хмара. Усе мы ціхенька сядзім пад вокнамі і молімся: толькі б хмара не збочыла, толькі б пайшоў дождж,
толькі б сёння не Юравічам, а нам. Ужо няма розніцы, каму маліцца. Усё навокал заціхла ў спадзяванні. Усё навокал прасякнута спужаным нявер’ем.
Дождж пайшоў. Выдых. Палёгка. Шчасце.
Апасля скажуць: то не дождж быў то хлеб быў.
Апасля маці запытаецца: «Ну што, павесялелі градкі?».
Мы тут вельмі залежым ад дажджу.
Мы тут вельмі весялеем ад дажджу.
Мой дваюрадны дзед зачарпнуў вады з лужыны твар памыць. Раз зачарпнуў. Другі зачарпнуў. А дзе вада? А няма вады. Глядзіць, а з таго месца вясёлка пачынаецца.
- От ты вер ці не вер, а так і было.
- Веру.
Ягор дапамог зразумець магічную палескую фразу «Тут палку кінь і тая папаўзе». Калі Тая жонка Тоя, то гэта просты спосаб выклікаць Таю. Цяпер мы ведаем, што Той тутэйшы аўтарытэт і што Тая можа паўзці.
Хм.
Эўрыка! «Неспадзеўкі на Прудок напаўзла чорная хмара». Тая гэта хмара. Тут палку кінь і Тая папаўзе. Гэта старадаўні магічны спосаб выклікаць дождж. Апошні раз я кідаў палку ў сне, калі тычкі на фасолю ставіў, а яны падалі.
Хочаце дажджу кідайце палку ў агарод.
Купіў у бабулі сала для заўтрашніх талакоўцаў. Сам я, хто не ведае, даўно не ем ні сала, ні мяса. Старанна схаваў шматок у пограб. Пяць хвілін я і сала неяк абыякава ставіліся адзін да аднаго. Што было потым, я не памятаю. Памяць вярнулася да мяне, калі на талерцы засталіся толькі недаедзеныя кавалкі цыбулі.
Жыць на Палессі гэта легчы спаць і пакутаваць, пакутаваць, пакутаваць. Потым а палове першай ізноў дастаць сала.
Чым я буду талакоўцаў карміць?
Калі мой унук пацікавіцца, хто ж зрабіў такі ладненькі брыль над ганкам і дах над сенцамі з каморай, я раскажу яму пра першых талакоўцаў: Віталіка, які, апроч таго што добра дапамагаў ва ўсім, пацешыў вершыкам пра ката, у якога яйцы «блішчаць у лучыках фанарыка», Сашу, які любую працу пачынаў словамі: «Гэта дурная работа», а потым яго няможна было за вушы адцягнуць ад той работы, Сержука, які распілаваў нажоўкай мо сто кубаметраў бэлек, а яшчэ заўзята ратаваў маю нагу, каторай я стаў на цвік, і Янку, якая бегала ў краму, каб даведацца ў прадаўчыхі, як гатуюць халаднік, і карміла нас як на ўбой.
КНІГІ ОНЛАЙН
