• Газеты, часопісы і г.д.
  • Сацыяльна-бытавыя казкі

    Сацыяльна-бытавыя казкі


    Выдавец: Навука і тэхніка
    Памер: 520с.
    Мінск 1976
    162.52 МБ
    Ён кажа:
    — 3 Мозыры.
    — А якая там урода ў гэтым гаду?
    — Добрая ўсё, но вельмі капуста ўрадзіла, так што пад адным лістом можна чатырнаццаці чалавекам схавацца ад дажджу.
    Тады лёкай узяў дай вярнуўся дамоў і кажа пані, што сустрэў хлопца, катораму болей не будзе як сем ці восем гадоў, і мне здаецца, што ён маніць не ўмее яшчэ, ён мне сказаў, што ў Мозыры капуста так урадзіла, што пад адным лістом могуць схавацца чатырнаццаць чалавек ад дажджу, а такі хлопец маніць не будзе, яшчэ мал.
    Тады пані дала чалавеку сто рублёў і падзякавала, што ён ей сказаў вялікае чуда. Чалавек узяў грошы, пайшоў к свайму хлопцу і кажа:
    — Ужо сто рублёў ё, хадзем далей!
    Ідуць яны і бачаць другі двор. Тады чалавек кажа свайму хлопцу:
    — Ты будзь тут, а я пайду ў двор, но ты толькі ведай, што казаць, калі будуць пытацца ў цябе чаго.
    Прыходзіць у двор і пытаецца:
    — Хто тут жывець?
    Яму кажуць, што пані. Ен адправіўся к ёй. Пані, убачыўшы яго, спыталася:
    — Адкуль ты, чалавеча?
    Ен кажа:
    •— 3 Мозыры.
    — А як там урода?
    — Харошая на ўсё, но вельмі гарбузы ўрадзілі, так што аднаго гарбуза не паднімуць 20 чалавек.
    Пані кажа:
    — Маніш.
    А ён ёй кажа:
    — Калі хочаш, пані, ведаць праўду, то пашлі туда свайго чалавека ці лёкая, няхай паглядзіць там на месце.
    Пані кажа:
    — А што будзе мне за гэта, калі гэта, што ты гаворыш, не будзе праўда?
    — Ну, а што будзе, калі будзе праўда?
    — Я табе дам сто рублёў.
    — Ну, а калі будзе няпраўда, астануся ў цябе служыць.
    Пані вялела свайму чалавеку ехапь паглядзець на месце. Чалавек паехаў. Едзе ён, едзе, а на сустрэчу яму ідзе той хлопей, каторага чалавек, ішоўшы к пані, аставіў на дарозе. Аёкай пытаецца ў яго:
    — Адкуль ты, хлопча?
    — 3 Мозыры,— кажа ён.
    — А не ведаеш ты, якая там урода?
    — Добрая, но як гарбузы ўрадзілі, то вельмі вялікія, так што аднаго гарбуза 20 чалавек выкацілі з гарода на вуліцу і так аставілі. Свіння прыбегла, прагрызла ў ём бок і выяла ўсе ўнутранасці. Пасля гэтага ехаў пачтальён на тройцы коней і з разгону ўляцеў у гарбуз, дзе ездзіў тры дні, пакуль выехаў на дарогу.
    Лёкай вярнуўся і кажа пані, што яму сказаў хлопец. Пані паверыла і дала чалавеку сто рублёў. Чалавек узяў і пайшоў к свайму хлопцу і кажа:
    — Ну, добра' Дзвесці рублёў ё. Хадзем ужо на вялікую дарогу.
    Прыйшлі. Чалавек кажа:
    — Я лягу, а ты плач нада мною, то людзі будуць думаць, што я памёр і будуць класці табе грошы ў шапку, каб было за што пахаваць мяне.
    Стары лёг і ляжыць, а хлопец сядзіць дай плача. Людзі бачаць мёртвага чалавека і дзіця, каторае плача, над ім седзя, сталі даваць яму грошы і надавалі палавіну шапкі.
    Пасля едзе пан, бачыць: ляжыць на дарозе чалавек, і дзіця плача, ля яго стоячы. Ён злез са сваёй павозкі, паглядзеў на ляжачага чалавека і адразу здагадаўся, што ён не мяртвец. Пан узяў свой аграпнік, злажыў удвоя да расхінуў яго адзежу і ну аграпнікам біць яго. Хлопец жа паваліўся на галаву свайго бацькі, як ён яго ўжо зваў, і стаў яшчэ болып крычаць і прыгаварываць:
    — А, татачка, цярпі мёртвае цела, будзе душа спасёна.
    Пан бачыць, што чалавек не ўстае, выняў чатыры рублі і даў хлопцу, а сам на павозку да і ўцёк. Тады чалавек устаў і кажа:
    — Каб яшчэ адзін раз выцянуў, я б закрычаў.
    Ідуць яны дарогаю і прыйшлі ў лес. Лесам едзе пан. Хурман крычыць:
    — На бок!
    А яны кажуць:
    — Мы з брахунцамі.
    — Што? -— пытаецца пан.
    — Мы з брахунцамі.
    — Што то за брахунцы? — пытаецца пан.
    — А вот такія, калі пан хочаш, то выпражам у цябе пару коней.
    — Ну, брашыця,— кажа пан.
    — He, мы не можам скора выбрахаць, но вунь там, што дым вялікі за лесам ідзе, там жывуць старыя брахунцы, тыя скора могуць выбрахаць, вот, пан, адпражы пару коней і дай майму хлопцу, няхай ён з ездзіць па старых.
    Пан кажа хурману:
    — Адпражы яму пару коней, няхай з’ездзіць.
    Хурман кажа:
    — He трэба адпрагаць, ён як паедзе, то і не прыедзе.
    Пан крыкнуў на хурмана і вялеў яму адпрагчы пару коней. Ён адпрог. Хлопец сеў вярхом дай паехаў. Пан ждаў, ждаў — не вязе хлопец брахунцоў. Тады стары кажа:
    — Яны яго не слухаюць, вот каб я, я б іх скора прывёз.
    Пан аддаў і другую пару. Чалавек паехаў, то і не вярнуўся к пану.
    Скора настала ноч. Пан злез з сваёй брычкі з хурманам і пайшоў у сяло на ноч, а чалавек з хлопцам запраглі коні да і паехалі ў Менск. Прадалі іх там за 200 рублёў і вярнулісь дамоў, сталі жыць-пажываць да віно папіваць.
    63.	МУЖЫК I ПАН
    Адзін мужык увідзеў у памешчыка харошую свінню з парасятамі. Ён пайшоў і стаў кланяцца свінні. Гэта відзела пані з балкона. Яна паслала лакея спрасіць, чаму ён свінні кланяецца? А той кажэць:
    — Гэта мая Рапка жэніцца, а ваша Белка маёй Рапцы родная цётка, дык я заву на вяселле, а яна ўсё кажа: «Не хачу!» Лакей пайшоў і расказаў пані. Тая расхахаталася і сказала прызваць мужыка. Мужык прыйшоў. Тагды пані кажа:
    — Што ты нашай свінні кланяешся?
    — А во што: у мяне ёсць Рапка, а ваша Белка ёй родная цётка, дык мая Рапка жэніцца і просіць вашае Белкі на вяселле,— вот я і прыйшоў прасіць, а яна кажа: «Не хачу!»
    — Ха-ха-ха!.. Ну, дык як жа ты яе павядзеш?—кажаць пані.— Ці павязеш?
    — He, павяду, калі пойдзе,— я прыйшоў.
    — А парасяты як будуць?
    — I з дзеткамі прасіла Рапка, штоб пусцілі.
    — Ну, так я скажу, штоб запраглі каня і палажылі Белку, « калі не захоча ляжаць, то прывязаць, а парасят у мяшок.
    Пані прыказала запрэгчы каня, палажыць на воз свінню і парасят і даць мужыку.
    — Ці скора ты назад прывязеш?
    — Скора, мая панечка.
    Мужык сеў і паехаў. Пана не было ў двары. Як прыехаў пан, так пані яму кажэць:
    — У нас быў мужык, ён нашай Белцы кланяўся, прасіў на вяселле. Я яе пусціла і каня дала ехаць.
    А пан кажэць:
    — Во дура, а мужык абмануў; прападзе і конь, і свіння з парасятамі. Скарэй лашадзей давайце!
    Далі тройку з калакалом. Пан сеў і спрашываець:
    — Куды ж мужык паехаў?
    — А во сюды,— кажуць людзі і паказалі пану дарогу.
    Пан туды і паехаў. А мужык пачуў колакал, звярнуў у лес. Там убіў свінню з парасятамі, каня прывязаў, а сам выйшаў на дарогу, наклаў кучу памёту, накрыў шапкаю і сядзіць. Едзе пан.
    — На бок,— крычыць панскі кучар.
    — He, паночак, не! Едзьце вы сабе на бок,— мне не можна!
    Пан сказаў кучару аб’ехаць мужыка. Мінуўшы мужыка, пан гістанавіўся і спрашываець:
    — Ці не бачыў ты, мужычок, тут мужыка, едучы і везучы свінню з парасятамі?
    — Відзеў, паночак, ён тут нядаўна ехаў.
    — А ці знаеш, куды ён паехаў?
    — Знаю.
    — Пакажы ж нам дарогу.
    —■ He, паночак, не! Мне і з места не можна сыйсці. Калі хочаце, то я ва.м дарогу скажу: вы будзеце тут прама, потым звароціце крута-крута ўправа, а там крута-крута ўлева і так далей.
    Пан і спрашывае ў кучара:
    — Ці паняў ты?
    — He, пане!
    — I я не паняў.
    Тагды пан спрашывае ў мужыка:
    — Ці дагнаў бы ты яго?	<
    — Чаму не, пане? Я яго зараз бы прыцяг к вам.
    — Ну, дагані, я табе заплачу.
    — He, божа сахрані! Мне з месца не можна сыйсці.
    — Чаму ж табе не можна сыйсці? Што ты тут робіш?
    — Гэта, паночак, ехаў мой пан і сустрэўся са знакомаю паняю, і тая пані падарыла яму шчыгла. Дык пан сказаў мне яго дзяржаць, пакуль ён будзе ехаць назад.
    —• Ну, так ты едзь з маім кучарам, а я буду вартаваць.
    — He, пане, не хачу: тады мне ад пана жыцця не будзе, як ты ўпусціш шчыгла.
    — Я не ўпушчу.
    — He, пане, не паверу.
    — Ну, дык я буду вартаваць з хурманам, а ты едзь адзін!
    — He, не хачу!
    -— На табе сто рублей, едзь!
    — He, баюся, пане: вы пусціце шчыгла.
    — Да не пусцім жа.
    Мужык узяў сто рублей і сеў ехаць. А пан спрашывае:
    — Ці скора ты вернешся?
    — Цераз час, паночак, я тут буду.
    Мужык паехаў. Па дарозе ён адчапіў колакал, заехаў у лес, узяў каня з свіннёю і парасятамі і ўехаў.
    Пан з кучарам праждалі час — мужыка няма, праждалі другі — яго няма. Тады кучар кажэць:
    — Пані была дурань: аддала каня з свіннёю і парасятамі, а пан яшчэ дурней — аддаў тройку коней і сто рублей.
    А пан кажэць:
    — Цо ты мувіш, дурню! Я як здзелаю аб’яўленне: чый шчыгол, так і найду вора.
    Потым стала сонца заходзіць, а кучар кажэць:
    — He хачу ўжо сядзець. Я есці хачу, хадзем у двор.
    А пан кажэць:
    — Ну, так ты бяры шчыгла, а я буду падымаць шапку.
    Троха падумаўшы, пан кажэць:
    — He! Ты ўпусціш; ты падымай шапку, а я буду браць шчыгла.
    Кучар узяў за вяршок шапкі, а пан абедзве рукі падсунуў пад шапку. Кучар як падыме шапку, дык пан разам абеімі рукамі як хваціць — дык прама ў памёт. Тут як закрычыць:
    — А дурань! А галган! Во шчыгол!
    А кучар кажэць:
    — Я гаварыў, што пані дурная, а пан дурней.
    А пан крычыць:
    — На, атсеч імне рукі! Цо мне зробіць?
    — А што вам, пане, зрабіць? — кажа кучар.— Абатрыце аб траву.
    Пан так і здзелаў, і пайшлі яны ў двор. Прыйшоўшы, пан і кажэць пані:
    — Ты дурная: аддала каня і свінню з парасятамі, а я дурней: аддаў трох каней і сто рублей, а яшчэ рэнкі ўпачкаў, ваняюць дужа, хоць атсеч нужна.
    Пані расхахаталася. А мужык і цяпер ездзіць на панскіх конях.
    64.	ВЯСНА-КРАСНА
    Жыла-была старушка з сынам. Забіла яна кабана. Сын і кажа маці:
    — Мне ўжо жаніцца трэба. Прадам я сала, каб былі грошы, паеду ў горад. А ты вось гэты кублік з салам не чапай, пакуль не прыдзе вясна-красна.
    — Добра, сынку.
    Паехаў сын у горад. Праз некалькі дзён бачыць маці: ідуць па вуліцы людзі, танцуюць, спяваюць. Яна да іх.
    — Гэта не вясна-красна?
    — А што?
    — Ды мой сын пакінуў ёй кубел з салам.
    «Вось дурная баба»,— думаюць людзі.
    — Давай яго сюды, гэта вясна-красна,— кажуць яны.
    Яна і аддала кубел. Прыехаў сын і кажа:
    — Ну, мама, буду жаніцца! Грошы ёсць, сала ёсць!
    — Якое сала? Ты ж сказаў, каб я аддала яго вясне-красне. Я і аддала ёй!
    -— Якая ж ты дурная, мама. Пайду ў свет. Калі знайду яшчэ дурней за цябе, дык вярнуся. А калі не — дык не прыду зусім.
    Ішоў ён, ішоў. Стаіць панскі палац. Ен — на двор. Аж у гразі ляжыць вялізная свіння з дванаццацю парасятамі. Ен шапку зняў і пачаў кланяцца ёй, а свіння: «рох-рох...»
    Барыня якраз стаяла ў вакне і бачыла ўсё гэта. Засмяялася і думае: «Вось дурны мужык! Свінні кланяецца». Паклікала лакея, каб прывялі мужыка. Ён ёй у ногі:
    — Барыня-сударыня, памілуй мяне!
    — А што, устань!
    — Ды вось, як народзіць жонка дзіця, дык памрэ. А мне параілі, каб не памірала, каго сустрэнеш, таго і запрашай за куму ці кума. Я сустрэў вашу свінню. Адпусціце яе, барынька-сударынька, на хрэсьбіны!