Сацыяльна-бытавыя казкі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 520с.
Мінск 1976
— А каторага, бацюшка?
— От, каторы на цябе гляне!
—Добра! — дый пашоў.
Ен гэта ўвайшоў у хлеў, асёж усе гоўца на яго глянулі, так ён гэта ўзяўшы ўсе чыста парэзаў, нат і на высадкі не пакінуў. После гэта наклаўшы на воз, вязе пад кухню, асёж і non угледзеў, так выскачыў і давай то яго лаяць, бэсціць... Так ён кажа:
— Ля, калі ж яны ўсе на мяне глядзелі, то я ўсе парэзаў.
Крычаў ужо на яго non, крычаў, крычаў, праганяў,— не хоча ісці! Ну, і што тут з дурнем зробіш! Ну, узяла ўжо пападдзіха, панакладала бараніны ў гаршкі дый кажа:
— Ну, дагледзь жа ты тут гэтай вячэры, бо мы на баль паедзем, а не забудзься ўкінуць у кажан гаршчок пятрушкі.
Поп жа ж, усюды ўсё пазачыняўшы, кажа:
— А глядзі ж ты, наглядай ад свірна на дзверы, каб хто не пабіў.
— Добра,— кажа,— добра, буду наглядаць!
Яны то пашлі ці паехалі, а была ў іх сучка, называлася Пятрушка. Так дурны ўзяў тую сучку, барджэй то зарэзаў, парубаў дый, у кажны гаршчок па кусочку ўкінуўшы, паўстаўляў у печ, каб варылася. После гэта вышаў, да гэта дзверы, ад свірна выняўшы, на плечы дый пабег туда, дзе яго паны. Ужо пярэдаднем, калі non аглянецца, асёж ён стаіць пад акном.
— Ці ты,— кажа,— тут?
— Ля, калі ж яны ўсе на мяне глядзелі, то я ўсе парэзаў.
— А я ж табе казаў на дзверы наглядаць!
— О, я такі,— кажа,— дзвярэй не пакінуў: а ось стаяць!
‘ Поп чыста спалохаўся, бягуць яны хутчэй дахаты, асёж нідзе ўжо нічога няма,— зладзеі ўсё пакралі!
Што ўжо рабіць, селі абедаць, з елі, а после кажуць:
— А дзе ж то сучка падзелася? Чаму хоць яна зладзеяў не паадганяла?
А парабак кажа:
— Ля, ато ж я зварыў!
— Дзе ты зварыў?
— Ля, ато ж вы казалі, каб усюды Пятрушкі укінуць!
Ну, што тут парадзіць з дурным чалавекам?!
Давай яны нараджвацца так:
— Забірайма ўсё, што яшчэ засталося дый ідзем у свет, a хату з парабкам запалім.
— Добра.
А парабак гэту гутарку чуў пад дзвярыма, так — пажджы ж. Лёг ён бы то спаць, асёж чуе, што яны ўжо адзін мяшок напакаваўшы, вынеслі за плот дый паставілі, а самі пашлі рэшту пакаваць. Тагды ён гэта паціхусеньку вышаў, манаткі барджэй выбраў, пахаваў, да то сам улез у мяшок дый сядзіць. Асёж няўбаве і яны вышлі, да то, хату падпаліўшы, за мяшок дай у ногі. Такія ўжо рады, што хоць у хаце парабак згарыць!
Ідуць яны, так ідуць, асёж у аднум мейсцы трэба было ім цераз рэчку пераходзіць, так улезлі ў воду; асёж — ля, чуюць: нехтось адзываецца ў мяшку:
— Попе, none, не замачы мяне!..
Яны што, чыста сумеліся, сталі, слухаюпь, асёж ён другі раз:
— Попе, none, падымай вышай, каб я не замок!
— Як то, ты тут?
— Ля,— кажа,— я тут! To ж яшчэ мой год не скончыўся — дзе ж я падзенуся?
Радзяцца зноў яны, што тут з імі рабіць? После кажуць так:
— Начуймо на гэтум мосце, то мы яго ўтопім.
Паляглі яны начаваць: дурны з берагу над вадою, пападдзіха пасярэдзіне, a non з другога берагу; так як ужо добра паснулі, дурны пападзіху памаленечку адсунуў, да то сам лёг пасярэдзіне.
Асёж прачхнуўся non, парваў жонку за плечы дый бах у рэку, а сам кліча:
— Уцякаймо! Ужо я яго ўтапіў.
Адышлі крыху, рассвітала, каліся non паглядзіць, асёж — ля, дурны цягнецца за ім! Прасіўся non у яго, малёгаў, але дурны ніяк не хацеў яго пакінуць: жабруючы. а такі цягаўся ўсюды за ім, пакуль яму не скончыўся год.
От пракуда!
123. АБ КСЯНДЗУ, ШТО ЕСЦІ СЛУГАМ HE ДАВАУ
Было ў бацька тры сыны: адзін дурань, а два разумных. Пайшоў сабе адзін разумны на службу. Ішоў ён, ішоў сабе і зайшоў да папа.
— Прыймі мяне, бацюшка, на службу,— кажа ён да папа.
17. Зак. 984 2 5 7
А бацюшка адзываецца да яго:
— Я вазьму цябе, хоць ты мне не патрэбны. Але есці табе не буду даваць. Тое, што будзеш рабіць, то тое будзеш і есці.
Паслаў яго non па сена. Прывёз ён сена, а яму есці не далі.
Паехаў ён па дровы і прывёз дровы, і дроў не еў.
Паехаў зноў па гной, прывёз гной, і гной не еў. Тады кажа ён да папа, што .не здужае рабіць, бо галодны.
Так non шкуру здзёр з яго, ііабіў, набіў і прагнаў яго. Прыйшоў ён дадому і кажа бацькові:
— Я не выслужыў, і non мяне набіў і прагнаў.
— А я табе казаў: не ідзі, сыніку, на службу.
Цяпер кажа сярэдні:
— Я пайду і выбуду.
I пайшоў ён і зайшоў зноў да таго самага папа. (Тут паўтарыліся тыя самыя прыгоды, што і са старшым братам).
Прыходзіць ён да бацькі і кажа:
— Я служыў, служыў і не выслужыў, non мяне набіў, набіў, шкуру здзёр і прагнаў.
Дурны цяпер кажа да бацька:
— Бацько, я цяпер пайду служыпь.
I пайшоў ён. Ен ішоў, ішоў і зайшоў да папа.
— Прыймі мяне на службу,— кажа.
A non кажа да яго:
— Хоць ты мне не патрэбны, але я прыйму цябе, а тое, што будзеш рабіць, то і тое будзеш есці, але калі гэта ты не зробіш, то я табе шкуру здзяру і праганю цябе.
А дурань кажа да пана:
— Як я гэта зраблю, то я табе гэта сама зраблю, шкуру здзяру.
Паехаў дурань па дровы, нарубаў дроў і завёз гаспадарові, прадаў тыя дровы і наеўся за тыя грошы. Прыязджае да папа. Поп пытаецца яго:
— Дзе твае дрова?
—1 З’еў.
Паехаў зноў па сена. (Такім самым спосабам з’еў нібы сена, а потым і гной).
Так узяўся за голаву non, што мае такога хітрага парабка. Тады пайшоў дурань да хлява і закалоў два вепрукі паповы. I была ў папа бабуня. Узяў той дурань бабуню і ўсадзіў да хлява, прыйшоў да папа і кажа да яго:
-— Што твая бабуня нарабіла, узяла і пакалола твае вепрукі.
Поп кажа да дурня:
— Так вазьмі яе і ўтапі.
Тады дурань узяў бабуню і ўсадзіў у стажок сена.
Пайшоў дурань да хлява і парэзаў валы, што былі ў папа. I ўзяў бабуню, паставіў у хляве і пайшоў да папа, і кажа да яго.
— Што твая бабуня зрабіла! Парэзала твае валы.
Поп кажа:
— To вазьмі яе і ўтапі.
Тады дурань узяў яе і замучыў.
Пазней прыходзіць тая пара, што парабак выбыў рок. Поп злякаўся і запрагае пару коней і ўцякае, а дурань узяў бабуню і занёс пасярод дарогі і паставіў. Едзе non і перавярнуў і забіў бабуню. Дурань перабягае на дарогу і крычыць:
— Што ты зрабіў, бабуню забіў!
Поп скочыў з воза з пападдзёю і да бабуні, а дурань сеў на брычку да й паехаў.
124. ПАРАБАК СЦЯПАН
Жыў сабе старык, меў тры сыны, бедна жылі, хлеба не мелі. Старшы сын і гаворыць:
Бацька, пайду я ў свет, можа дзе хлеба зараблю і вас пракармлю.
I пайшоў. Ідзе дарогай, ідзе, сустракае папа.
— Здраствуйце, бацюшка!
— Здароў, дзеткі, а куды, дзеткі, бог нясе цябе?
— Іду, бацюшка, у свет за парабка, каб дзе кусок хлеба зарабіць.
— Найміся, дзеткі, у мяне.
— Харашо, бацюшка, а што ў бацюшкі рабіць?
— Пшаніцу малаціць.
Бацюшка павёў яго ў свой дом, есці не даў, павёў у гумно малаціць пшаніцу. А дагавор здзелаў бацюшка такі: калі засердзіцца парабак на бацюшку, так галава далоў, а калі бацюшка засердзіцца — так і яго галава далоў. Парабак гэты цэлы дзень малоціць пшаніцу, а бацюшка есці не завець. Нясець вечарам бацюшка кружку халоднай вады і гаворыць:
— Дзеткі, мо вады піць хочаш?
Парабак адказвае;
— Бацюшка, я есці хачу!
— Мо ты, дзеткі, засердзіўся?—гаворыць бацюшка. А парабак адказвае:
— Як жа не сердзіцца, я цэлы дзень малачу, а бацюшка вады нясе.
Па дагавору бацюшка зняў яму галаву. I пайшоў бацюшка. I сустракае на дарозе чалавека.
— Добры дзень, бацюшка!
— Здароў, дзеткі! А куды бог нясе цябе, дзеткі?
— Іду, бацюшка, кусок хлеба зарабіць: бацька з голаду памірае і сам з голаду паміраю. Адзін брат ужо пайшоў у свет, і няма яго, можа, дзе з голаду памёр.
Ен адказвае:
— Дзеткі, найміся ў мяне!
— А што ў бацюшкі за работа?
— Пшаніцу, дзеткі, малаціць.
— О, бацюшка, я магу добра пшаніцу малаціць.
I пайшлі да бацюшкі ў дом.
Бацюшка сесці не даў і павёў у гумно малаціць пшаніцу. Хлопец наклаў снапоў і давай малаціць. Змалаціў 25 снапоў, а бацюшка есці не заве. Ен узяў гэтую пшаніцу павеяў, усыпаў у мех, панёс у карчму, набраў булак, водкі за тую пшаніцу, прынёс у гумно, выпіў, добра пад’еў і давай малаціць. Бацюшка пад вечар нясе кружку халоднай вады, пытае:
— Што, дзеткі, вады хочаш?
— А, бацюшка, ужо даўно хачу піпь.
— А дзе ты, дзеткі, пад’еў?
— Я,— кажа,— бацюшка, вас ждаў, ждаў, а есці мяне не завіцё, то я абмалаціў 25 снапоў, абвеяў, ссыпаў у мех, занёс у карчму, набраў водкі і булак і вас, бацюшка, угашчу!
Бярэ бутылку водкі і налівае бацюшку. Пытае:
— Можа, бацюшка, усердзіліся?
Бацюшка адказвае:
— А за што ўсердзіцца? — і завёў яго на абед. Прыходзіць дамоў і гаворыць сваёй жонцы:
— Гэтаму парабку не трэба даваць малаціць.
— Чаму? — пытаецца жонка.
— Змалаціў 25 снапоў, перавеяў, занёс у карчомку, набраў водкі і булак і як прышоў, то і мяне ўгасціў. Ен можа пяпера ўсю пшаніцу прапіць.
— Нада яго адправіць.
— Ох,— адказвае,— як жа яго адправіць, калі я з ім зрабіў дагавор, хто засердзіцца — галава далоў.
Матушка гаворыць:
— Знаеш што, насыпем яму мякіны грэцкай і пушчай вязе ў млын і змелець пшанічную муку.
Яны насыпалі яму воз грэцкай мукі і павёз ён на мельніцу, а там мелюць чэрці. Ён засыпаў муку ў кош, а з калёс выняў шворын і гэты шворын укінуў у печку, якая тут гарэла. Глядзіць ён: не ідзе пшанічная мука, а чорная луска. Ён раззлаваўся:
— Ах,— гаворыць,— чэрці вы, я прывёз пшаніцу, а вы луску нейкую насыпалі.
Выхапіў з печкі раскалены шворан і як дасць аднаму чорту, другому.
— Давайце,— кажа,— мне пшанічную муку.
Чэрці бачаць, што дзела плоха, высыпалі луску, засыпалі пшаніцу. Адзін чорт і гаворыць:
— Пабягу за ім і зламаю яму калясо.
Як уз'ехаў той на мост, чорт і зламаў яму калясо. Злавіў хлапец чорта за нагу.
— Ты мне,— гаворыць,— калясо зламаў — дзяржы вось!
Ен і трымае. Прыязджаюць да дому бацюшкі. Сцяпан гукае:
—■ Бацюшка, адчыняй дзверы!
— Пушчай табе чорт адчыняе!
Сцяпан адказвае:
—■ Чорт вось дзяржыць, калясо зламаў. Цяперака знасі гэтыя мяхі, бацюшка, выйдзе чыстая пшанічная мука.
Бацюшка ідзе ў дом, кажа жонцы:
—• А ён прывёз чыстую пшанічную муку.
— Добра, што ён так зрабіў,— адказвае тая.
Гэта было ў суботу, а ў нядзелю бацюшка пайшоў у царкву з матушкай, а Сцяпану сказаў:
— Як дзеці прачнуцца, каб нагрэў цёплай вады, памыў дзетак, адзеў іх, блінцы расчыніў, накарміў і прывёў дзетак у царкву.
Сцяпан запаліў печку, нагрэў кіпятку, паклаў дзяцей у начоўкі, паапарваў іх кіпятком, прыбраў у адзежку і на покуце паклаў (мёртвых), а муку ўсыпаў у калодзеж і расчыніў бліны, a сам пашоў у цэркаў. Матушка пытаецца:
КНІГІ ОНЛАЙН
