Сацыяльна-бытавыя казкі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 520с.
Мінск 1976
Аднажды купецкая дочка ішла ў баню са сваімі нянюшкамі і мамушкамі, прыказчык пашоў услед за ёю і гаворыць на яе:
— Ну, я з вамі памыюсь!
Ана гаворыць:
— Ах, какая у вас совесць мыцца з дамамі!
— Ну, нічога, я памыюся!
Вот яна намыліла етаму прыказчыку галаву, кацёл у печкі кіпеў белым ключом, яна яму намыліла глаза, штобы ён нічога не відаў, схваціла кацёл і выліла яму на голаву — сама пабегла дамой.
— Врэш, дурак, няпраўда! — гаворыць лысы прыказчык.
— Ну, гаспада, тысячу рублёў: казка перабіта!
Вот прыказчык і ўплаціў тысячу рублёў, а батрак стаў расказваць:
— Вот прыказчык еты лячыўся цэльны год, а яна яму цэльны год на глаза не паказвалася. Патом ён, кагда вылечыўся, сказаў:
— Ну, ты мне галаву абварыла, ну, я цябе пагублю!
Напісаў ён пісьмо к яе атцу і напісаў ён у ім:
— Ваша дочка балуецца: ні згароды, ні забору не глядзіць.
Ацец яе падумаў, што ета праўда, прыслаў свайго сына, a яе брата, штоб распарадзіцца ёю. Прыехаў яе брат у ноч, сястра спугалася, а брат падумаў, што яна вінавата, узяў шаблю і павёў яе ў роў. Там ён яе хацеў шабляю ўбіць і гаворыць:
— Сястра, прызнайся ва ўсём!
Ана гаворыць:
— Воля твая, брат, я нічога не знаю!
Ен замахнуўся, хацеў ёй адрубіць голаву, а яго как ударыла святым духам, ён праляжаў час. Другі раз хацеў ударыць — праляжаў два часа, трэці раз хацеў ударыць,— яго как ударыла, то ён праляжаў тры часы. Устаў і гаворыць:
— Ну, сястра, прызнайся: нячыстага духа ты знаеш ілі бог не дапускаець?
Яна яму атвячала:
— Брат, воля твая: я нічога не знаю!
А купечаскі сын (яе брат) гаворыць:
— Урэш! Няпраўда, мужык.
— Ну, гаспада каралі, тысяча рублей — патаму казка перабіта!
Брат яе ўплаціў тысячу рублей.
Батрак гаворыць:
— Тада яе брат гаворыць: «Ну, сястра, ідзі куды відзіш, а я атцу скажу, што атрубіў табе галаву». Пайшла яна, куды глаза глядзяць, і зайшла ў чужое каралеўства. Прыйшла к мору. Кала мора была глыбокая яма, а кругом ямы расло дванаццаць дубоў. На ту пару чужаземны каралевіч ганяў зайцаў. Сабакі ўвідалі ету нагую жэншчыну, бросілісь на яе. Ана спужалася і бросілася ў яму і лягла ніц. Сабакі ў яму не лезуць, a кала ямы ходзяць і брэшуць. Каралевіч наязджаець на ету яму і відзіць, што там ляжыць нагі чалавек. Ен гаворыць:
— Какой ты чалавек: мужчына ілі жэншчына? Какога ты роду ёсць?
■— Я жэншчына, а роду купепкага.
Ен і гаворыць на яе:
— Вылязай!
-— Ах, ваша вялічаства, я нага! Бросьце мне свой сюртук, то я выду.
Бросіў ён ёй свой сюртук. Ана адзелася і вышла. На ліцо ана каралевічу панаравілась. Ен ёй вялеў падаждаць, а сам паехаў і купіў ёй усю адзежу. Ана адзелася, сурадзілася, нарумянілася, і яму ана панаравілася. Прывёз ён яе дамой і спісаў з яе партрэт. Улюбіўся ў яе ён сільна, глядзеў на партрэт і не наглядзеўся.
Папрасіў у сваіх радзіцеляў багаславення і на ёй жаніўся. Скора пасля таго каралеўская жана забярэменела.
Ат цара Юрыка ў горадзе Ірыславе праізашла вайна, мужу яе нужна было туда ехаць на савет усіх каралёў. Ен паехаў, a распараджацца аставіў маладога сіната. Малады сінат увідзеў яе красату, улюбіўся ў яе. Адзін раз, када ана ўжо радзіла, ён пашоў к ёй. А ў яго для боку вісела палушабля. Ен прышоў к ёй у спальню, а ана гаворыць:
— Ваша сіяцельства, зачым вы ка мне прышлі,— вы відзіце, у каком я палажэніі?
Ён рассердзіўся, выхваціў палушаблю, уторнуў у етага рабёнка і бросіў яго аб пол. Тада яна гаворыць:
— Ну, малады сінат, падажджы ты тут, а я пайду на кухню абмыюсь, тада і прыду.
Ана схваціла сваю адзежу і пабегла ў поле. Ад страху ана бегла ўсю ноч і забегла за 100 вёрст. Утрам ана ўвідала гарэлы вяз дуплісты. Ана ў яго ўлезла, патаму што баялася сінатара, штобы ён не здзелаў за ёю пагоні. Ён здзелаў пагоню, распусціў усю вармію, і сам сінат іскаў яе, но не нашлі яе нідзе. Рана павутру іграў пастух у трубу і выганяў скот у поле. Ана вылезла з дупла і адправілась к пастуху. Падашла і гаворыць:
— Пастух, давай з табою барышы дзелаць!
— Какія?
— Давай памяняемся адзежаю!
Пастух не саглашаўся, но яна яму прыплаціла дзенег і ён ёй аддаў сваю адзежу: жупан, лапці, цясемку, каўпак валены — яна яму аддала сваё плацце. Прышла к старому свайму двару атцоўскаму і нанялася ў свайго атца ў батракі.
— Здрастуйця, гаспада!— Яна збросіла каўпак, каралевіч стаў сваю жану цалаваць, а лысага прыказчыка і яе неміласерднага брата расцярзалі. Уехала ана са сваім мужам у сваё каралеўства і цяпер там жывець.
184. ВЕРНАЯ КАРАЛЕВА
Было два каралі, і паднялі яны між сабой вайну. А трэці кароль пайшоў у дапамогу аднаму з іх і заваявалі абодва другое каралеўства. I вось кароль-пераможац кажа да свайго дапаможніка:
— Чым табе адплаціць за тое, што дапамог мне заваяваць каралеўства?
А ў гэтага караля была дачка харошая, а ў яго дапаможніка быў сын Пётр, прыгожы хлопец. Бацькі парашылі ажаніць іх і зрабіць Пятра каралём у заваяваным каралеўстве. I справілі вяселле.
Гэтаму новаму каралю Пятру хутка абвясцілі вайну. Паехаў ён на фронт, і жонка засталася адна. Тады ўлюбіўся ў яе галоўны міністр, а яна яму адмовіла. За тое, што паслала яго к чарцям, ён напісаў Пятру, што каралева стала гуляць. Пётр адпісаў:
— За гэтыя справы пасадзіць яе ў астрог.
Міністр падышоў да каралевы другі раз. Яна зноў не захацела яму ўступіць, і ён пасадзіў яе ў турму. А яна была ад мужа ў цяжары і ў астрозе нарадзіла хлопчыка. Міністр напісаў Пятру, што яна радзіла ад кавалера, і Пётр загадаў:
— Расстраляць яе.
Міністр зноў падышоў да каралевы і стаў пагражаць ёй. Яна і на гэты раз паслала яго к чарцям. Тады ён сказаў катам, каб завялі яе ў лес і забілі. Калі прывялі яе з дзіцём у лес, яна ўмаліла пакінуць іх там. I каты замест іх забілі сабаку і шчаня і прынеслі ў палац сабачыя языкі на блюдзе. Міністр зараз паведаміў караля (паслаў веставога).
— Ваша жонка забіта. Каты прынеслі яе язык на блюдзе.
Тым часам каралева знайшла ў лесе пячору і паклала там дзіця, а сама пайшла збіраць ягады. Калі вярнулася, трэба было карміць малаком, але каралева згаладала, і малака ў яе не было. I вось раптам прыбег да пячоры алень з велькім вымем. Каралева ўзяла камень накшталт чэрапа, падаіла аленя і пакарміла дзіця.
Восенню ў лесе стала холадна. Тады каралева знайшла здохлую казу (ваўкі разарвалі) і апранула дзіця ў шкуру. Але сама яна захварэла ад холаду. Хлопчык тады ўжо гаварыў. Яна дала яму пярсцёнак і браслет, каб гэта яму за дакумент было, а сама памірала. Калі яна захрапла, хлопчык плакаў. Але ў яе дыханне нейк сарвала, і яна стала вылечвацца.
А Пётр перамог на вайне і прыехаў дамоў. Зараз ён зайшоў у пакой, дзе засталося паўшклянкі чаю, што жонка піла. Бачыць ён, што астаўся ад жонкі адзін толькі гэты ўспамінак і засумаваў. Узяло яго за душу, як багатага. Стаў ён з тых пор думаць аб забойстве жонкі, і ніколі яму на душы не разыграецца. А людзі любілі яго: добры ён быў кароль для людзей. I вось яго пачалі развясельваць палкоўнік і генералы, а ён сумаваў.
Аднойчы прыйшоў палкоўнік яго любы і запрапанаваў яму паехаць на паляванне. Палкоўнік кажа:
— Там развесялішся.
На паляванні каралю папаўся на вочы алень. Ен прыціснуў шпорамі каня і пагнаўся за аленем і некалькі стрэлаў даў. I скакаў ён па пушчы з сабакамі па слядах удагон. Гэты алень проста ў пячору ўскочыў і схаваўся з вачэй. Сабакі дабеглі да пячоры і брэшуць — баяцца лезці туды. I Пётр прыскакаў і стаў крычаць. Яго самога страх браў лезці ў пячору (хоць з стрэльбай —усё роўна).
Тады каралева, якая вылечылася ўжо, вылезла з пячоры, а ён падумаў, што паказалася здань і перакрыжаваўся.
— Госпадзі, пусці мяне жывога. Я табе не вінаваты — гэта мой міністр забіў.
Тады яна кажа:
— Пётр, я твая жонка. Я не забіта. Мяне пусцілі жывую, і табе каты аддалі ў знак маёй смерці сабачы язык.
Яна знімае пярсцёнак і дае яму. У караля дух адыйшоў і абняў ён яе, пацалаваліся. Яна запрасіла яго ў пячору і паказала хлопчыка. Ён агледзеў сына, выняў з торбачкі пячэнне, цукеркі, пачаставаў яго. Потым вышаў і затрубіў у трубу, каб з’язджаліся паляўнічыя ў адну кучу. I ўсе з’ехаліся ля гэтай пячоры. Пётр паслаў тады ў горад веставых, каб прырыхтавалі для каралевы і хлопчыка адзенне.
Пакуль веставыя ездзілі па адзенне, яны селі есці і коням авёс засыпалі. Алень разам з хлопычкам вышаў з пячоры і нікуды ад яго не адыходзіў. Каралева казала, каб аленя не чапалі: гэты алень іх кармілец быў.
Хлопчык ніколі не бачыў коней і паляўнічых і пытаецца:
— Мама, чаму ў гэтых людзей і жывёл усё блішчыць? (А гэта золата і срэбра на адзежы і збруі блішчала).
Калі сталі варочацца ў горад, алень з імі пайшоў. I вось прыехалі яны ў палац, і аленя змясцілі ў асобным пакойчыку, але ён доўга не жыў: быў ён сцерзан і памёр. А міністра (аб здрадзе яго Пётр усё ўведаў) расстралялі. I стаў кароль Пётр жыць з каханай жонкай і сынам. Я чуў аб іх, але сам не бачыў.
185. КУПЕЦ УВОЗІЦЬ ПРАЧКУ НА КАРАБЛІ (ЯЕ МУЖ I СЫНЫ ШУКАЛІ ЯЕ ДА РАЗБЛУДЗІЛІСЯ ПА РАЗНЫМ ВАСТРАВАМ)
Па случаю прачка з купцом і радня яе сходзяцца ўмесце, купца к расстрэлу прысудзілі
3 заграніцы купец прыязджаець к партоваму гораду, пасылаець прыказчыка свайго атыскаць харошую прачку бяллё перамыць.
Прыказчык пайшоў у горад, паказалі яму харошую прачку. Он спугаўся той прачкі: думаў, што ета барыня какая ілі асоба: красавіца із сябе. Прыходзіць апяць назад к купцу і гаворыць:
— Кала мяне пасмяялісь верна: паказалі мне прачку — як прыйшоў пасматрэць на яе, ета не прачка — ета какая ні на есцьасоба разадзетая.
I гаворыць хазяін прыказчыку:
— Ты дурак, адчаго ты ёй не сказаў ета? Харошая прачка!
Пайшоў втарой раз за ней і гаворыць, прышомшы, ёй:
— Просіць купец прыціць у карабль, забраць гразнае бяллё,. перамыць і павыгладзіць.
Прачка ідзець нямедленна ў карабль. Купец на яе красату і ум улюбіўся ў яе, ана забрала ўсё гразнае бяллё, панесла дамоў, перамыла, перагладзіла і пасылаець свайго мужа:
— Пайдзі ў карабль, скажы куппу, што бяллё гатова! Вот сколька дзенег заработала — прышліце прыказчыкам, бяллё палучыце!
От і гаворыць мужу яе купец:
— Штоба прынесла ў карабль сама прачка!
А када прынесла ў карабль, так начаў перасматрываць бяллё, а рабочым прыказаў, штоба адправіць карабль у пуць.
КНІГІ ОНЛАЙН
