Сацыяльна-бытавыя казкі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 520с.
Мінск 1976
Да сюжэта-матыву «Чалавек пераскоквае праз раку». Бел. вар.: Ш е й н, II, стар. 248—249, № 116; Чубннскнй, II, стар. 336—337, № 85 (Брэст-Літоўскі п.); Сержпутовскнй, стар. 112—119, № 58.
Аб іншых сюжэтах-матывах гл. у каментарыях да тэкстаў 197, 199.
201. Як мужык у пана талерку чырвонцаў выйграў
АА 1920 С (Пан узнагароджвае эа брахню) + АА *1885 (=АТ 1889 К. Вяроўка з мякіны) + не ўлічаны ў Паказальніках АА і AT сюжэт-матыў «Дванаццаць ваўкоў раздзіраюць адну пчалу» + АА *1912, стар. 374—375, № 18. Зап. у пачатку XX ст. у с. Вавулічы Кобрынскага п. Гродзенскай губ.
Гл. каментарыі да тэкстаў 197, 198, 199.
202. Чаго на свеце не бывае
АА 1920 С (Пан узнагароджвае за брахню). АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 40. сш. 36. Зап. О. Трафімчык у 1958 г. у в. Шчорсы Любчанскага (цяпер Навагрудскага) р-на Гродзенскай вобл.
Своеасаблівае развіццё традыцыйнага сюжэта, які звычайна служыць абрамленнем рада небыліц.
203. Як стралец у небе быў
АА 1876* (=АТ 1881. Жоравы на вяроўцы)+АА* 1885 (=АТ 1889 К. Вяроўка з мякіны) + АТ 1882 (Чалавек сам выкапвае сябе рыдлёўкай, за якой пабег дадому). Federowski, III, стар. 119—120, № 224. Зап. М. Федароўскі ў канцы XIX ст. у в. Дварчаны каля Свіслачы Ваўкавыскага п. Гродзенскай вобл.
Да сюжэта-матыву «Жоравы на вяроўцы». Ен мае шырокае распаўсюджанне ў еўрапейскіх краінах. Бел. вар.: Р о м а н о в, III, стар. 417— 418, № 20 б. Рус. вар.— 7 (П р о п п, стар. 497; Ннкнфоров, 50, 56). Укр. вар.— 8 (яны пералічаны ў каментарыях да III тома казак Афанасьева (1940), стар. 454). Польск.— 2 (Krzyz., II, стар. 155).
Аб іншых сюжэтах-матывах гл. у каментарыях да тэксту 197. Зджыгнуў — скочыў.
204. Як я жыў з дзедам, калі бацькі яшчэ не было
АА 1896 (Жывёла без шкуры) +1892. (На баках каня вырастае грачыха, дубы) + АА *1912 (=АТ 1889 Р. Сшыты конь) + 1880 (Зварот расказчыка дадому на смаляной кабыле) + не ўлічаныя ў Паказальніках АА і AT сюжэты-матывы — «Падсалоджанае возера», «Конь б’е сваім хвастом цецерукоў», «Вялікі кабан, які схаваўся пад чугуном і быў знесены варонай», «Вараны тлусты кол». Ш е й н, II, стар. 246—248, № 115. Зап. у 1880—1890-х гадах у с. Бярэзіна Бярэзінскай вол. Барысаўскага п. Мінскай губ. ад селяніна Е. Бабіча.
Да тыпу 1896. Гэты сюжэт-матыў распаўсюджан пераважна на поўначы Еўропы, але ў Паказальніку AT адзначаны яго варыянты, запісаныя ў Амерыцы. Бел. вар.: Добровольскнй, I, стар. 662—663, № 10. Рус. вар.: A. М. Смнрнов. Сборннк велнкорусскнх сказок Архнва РГО, № 360. Укр. вар.: Moszynska, № 29. Польск.—(Krzyz., II, стар. 156).
Да тыпу 1880. Падобныя прымаўкі сустракаюцца ва ўсходнеславянскіх чарадзейных казках. Рус. вар.— 4 (П р о п п, стар. 498). Укр. вар. улічаны ў каментарыях да III тома казак Афанасьева (1940), стар. 455.
Аб тыпах АА 1892, *1912 гл. у каментарыях да тэкстаў 197 і 198. Цібук (дыялектнае) — сцябло.
205. Як я пасвіў пчолы
Кантамінацыя сюжэтаў-матываў, не ўлічаных у Паказальніках АА і AT: «Чалавек пералічвае пчол», «Чалавек пераскоквае праз раку, ухапіўшыся за сваю чупрыну», «Зарэзаная карова працягвае даваць малако».
Шейн, II, стар. 248—249, № 116. Зап. настаўнік Стэпан Берастовіч у 1880—1890-х гадах у Сіняўскай вол. Слуцкага п. Мінскай губ.
Да матыву «Зарэзаная карова дае малако». Бел. вар.: Добровольс к н й, I, стар. 659—660, № 7.
Аб іншых сюжэтах-матывах гл. у каментарыях да тэксту 200.
206. Лятучы non
АА 1876 *В=АТ 1881. Жоравы на вяроўцы. АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, епр. 40, сш. 13. Зап. С. Шамаль у 1953 г. у в. Стаялы Клічаўскага р-на Магілёўскай вобл. ад Я. А. Прастакевіча.
Гл. каментарыі да тэксту 203. У гэтым варыянце сюжэт аб жоравах набывае своеасаблівае развіццё (жоравы нападаюць на мядзведзя і г. д.).
207, Hi ў водным слове праўды няма
АА 1892 (На баках каня вырастае дрэва да неба) у спалучэнні з сюжэтамі-матывамі, не ўлічанымі ў Паказальніках АА і AT: «Сакера напладзіла сем воз сакерак», «Чмялі робяць мёд у галаве чалавека». АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 13, сш. 4, л. 4. Зап. Г. Барташэвіч у 1969 г. у в. Сінкевічы Лунінецкага р-на Брэсцкай вобл. ад Віці Раманчука, 12 г.
Гл. каментарыі да тэксту 197.
208. Ленінская праўда
АА—. AT—. Ленін і Сталін у беларускай народнай творчасці. Мінск, 1937, стар. 3. Зап. у 1936 г. у в. Заломнае Жлобінскага р-на Гомельскай вобл.
У гэтай казцы выкарыстаны традыцыйны казачны сюжэт аб пошуках праўды. Працоўныя адлюстравалі цяжкі і складаны шлях, які прайшлі народныя масы да рэвалюцыі. Адлюстроўваецца таксама велізарная сіла ленінскага вучэння, малюецца вобраз вялікага правадыра.
Ідэйны змест казкі імпанаваў шырокім прапоўным масам нашай краіны, таму яна хутка распаўсюдзілася не толькі па ўсёй Беларусі, але і другіх рэспубліках. У перакладзе на рускую мову была надрукавана ў 1937 г. у зборніку «Творчество народов СССР» (М., стар. 27). На ўкраінскай мове друкавалася ў зб. «Украі’нські народні казкн, легендя, оповідання та речнтатнвні вірші для дітей». Кнів, 1938, стар. 120—123; у зб. «Народ славнть Леніна і партію». Кнів, 1968, стар. 66—68. Шмат разоў запісвалася ў розных абласцях Украіны. Вершаваны варыянт «Співанка про ленінську правду» быў запісан на Букавіне (там жа, стар. 48—49). У 1937 г. вядомы казачнік Ф. П. Гаспадароў склаў казку «Як рабочы і мужык праўду шукалі». Упершыню была апублікавана ў 1941 г. у зб. «Сказкн Ф. П. Господарева». Петрозаводск, стар. 367—372. Казка «Ленінская праўда» шмат разоў перадрукоўвалася ў зборніках, часопісах і газетах, школьных падручніках і хрэстаматыях.
209. Як мужык-бядняк дабіўся сваёй праўды
АА—. AT—. Ленін і Сталін у беларускай народнай творчасці, стар. 8. Зап. I. Сербаў у 1937 г. у Грабнёўскім с/с Магілёўскага р-на ад I. Марозава.
Як і ў папярэдняй казцы, тут у аснову твора пакладзены традыцыйны сюжэт аб пошуках праўды, раскрываецца значэнне Вялікай Кастрычніцкай сацыялістычнай рэвалюцыі для працоўных мас. Казка шмат разоў перадрукоўвалася ў зборніках і газетах.
210. Пррська-змагарка
АА—. AT—. Жанчына ў беларускай народнай творчасці. Мінск, 1940, стар. 136—139. Зап. Ф. Станішэўскі ў 1939 г. у калгасе імя Варашылава Талачынскага р-на Віцебскай вобл. ад калгасніцы М. Шалянок, 57 г.
АСАБОВЫ ПАКАЗАЛЬНІК ЗБІРАЛЬНІКАЎ
Ахрыменка П. П. 34, 35, 140
Ахрэмчык Г. 36
Багдановіч A. К. 200
Бараг Л. Р. 68, 69, 70, 118, 130, 139, 149, 153, 175, 178, 184, 188, 195
Барташэвіч Г. А. 207
Берастовіч С. 205
Бухалаў С. 11
Бурак Я. 117
Васілеўская Е. 120
Віннікаў 187
Волах М. 115
Вяроўскі Ф. 173
Вярыга В. 98
Ганус А. 160, 161
Грынблат М. Я. 7, 92, 93, 94 99, 102, 179
Гурскі A. I. 142
Гушко Г. 55
Дабравольскі У. М. 5, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 129, 134, 170, 183, 185
Дарэўская 158
Дземяшкевіч 9
Дзмітрыеў М. А. 189
Завацкі В. 73, 74, 75, 76, 77, 166
Заркевіч В. М. 137
Іваноўская В. 119
Ідэльсон К. Б. 85
Кабашнікаў К. П. 1, 19, 23, 33, 107, 143
Казлоўская Д. 61, 66
Кардаш Е. 58
Кліх Э. 48, 49, 65, 138
Кольберг О. 123
Комек М. 171
Коўчар В. 121
Ламака П. 62
Лісоўская А. 5 1
Лісоўскі А. Ф. 90, 174
Лушчыцкая I. I. 50
Макуць А. 165
Малашэўскі Д. 52, 53, 133
Маркевіч Ф. А. 124, 159
Мсяровіч М. С. 54
Навіцкая М. 89
Нікалаевіч Н. 16, 63
Панькоў М. 2
Панушкін У. М. 37
Прач С. 108
Пяткевіч Ч. 152, 156
Равінчык Н. 132
Раманаў Е. Р. 6, 27, 155, 162, 186
Рудкоўская Е. 182
Сахараў С. П. 3, 14, 15
Саланевіч 67
Сербаў I. А. 209
Сянькевіч I. 172
Сержпутоўскі A. К. 12, 47, 59, 80, 87, 88, 96, 100, 103, 104, 105, 106, 109, 1 10, 111, 112, 113, 116, 126, 131, 141, 146, 151, 154, 169, 176, 177, 190, 191, 192, 193, 199
Смалонская В. 163
Ставер М. 180
Станішэўскі Ф. 210
Сурма 3. 128
Трафімчык О. 31, 202
Тулупаў I. 125
Федароўскі М. 4, 8, 10, 13, 13, 20, 21, 24, 25, 28, 29, 30, 32. 39, 40, 60, 72, 81, 82, 83, 84. 91, 97, 122, 135, 136, 144, 157. 164, 167, 181, 194, 196, 203 Фядосік A. С. 26, 38, 64, 7! 95, 142, 145, 147, 168 Цыбікава О. 101
Чыгрын I. П. 78
Шамаль С. 206
Штыхой Г. 114
Шынкароў В. 148
Эрліх С. 17
АСАБОВЫ ПАКАЗАЛЬНІК КАЗАЧНІКАУ
Агісовіч К. 121
Агрэніч Ф. А. 195
Азёмша I. П. 59, 87, 88, 109, 110, 111, 112, 141, 154
Алейнікаў М. 101
Альховіч Я. А. 92, 93, 94
Аслаўская Ю. 72
Бабіч Е. 204
Батура М. 107
Баярчук Ю. 25, 164
Белы М. М. 78
Бокуч I. I. 124
Болбат 47
Бондар Г. 113
Буза Я. 160, 161
Бухалава 3. 11
Ваўчок А. 48, 49, 138
Вярстак Ф. 39
Гарбачыха М. 20
Гаршчэня В. С. 26
Герасіменка П. I. 180
Грыцкевіч П. 116
Гулевіч П. В. 34, 35, 140
Дайнека I. I. 119
Данілаў В. С. 95
Дзежка П. 29
Дзежка Ф. 196
Дзежка Я. 10, 83
Дзежка Я. 81, 82, 91
Дубоўскі Ц. Л. 102
Дудар А. 106
Ерафееў A. А. 168
Жукоўскі А. 21
Жыдкоў П. 37
Жыліч Я. Д. 7
Завацкі В. 73, 74, 75, 76, 77, 166
Зімніцкі К. I. 149, 153
Зуеў Е. Т. 99, 179
Земляніка I. Я. 1, 19, 33
Іодзік Ю. В. 68
Казадоева К. 194
Камароў Ц. 85
Кармаза М. С. 142
Касінскі П. 3, 14, 15
Кацюбінская В. А. 159
Кярдоль Л. 60
Кернажыцкі Я. 96
Кішкурко М. 55
Клімуць М. I. 96
Каваль 100
Корчык 104
Краўцова A. I. 58
Круглік 126
Крук 131
Крэўчыкава М. 97
Кулеш Ф. 4
Кулеш Д. 176, 177
Лапотка A. М. 38, 50
Лашкевіч А. 13, 157
Лебедзік Л. 151
Лісоўская Я. 137
Лук’янец Е. П. 115
Лучыц К. 130
Маржала М. I. 165
Марозаў I. 198
Мацвяйчук Б. 167
Міхайлаў В. 183
Муроўская М. П. 182
Нікіцін С. I. 175
Новікава М. Б, 64, 71
Паныш П. Г. 52, 53, 133
Панькова X. 2
Паўлоўскі М. 155
Піваварчыкава М. 144
Праснячыха А. 18
Прастакевіч Я. А. 206
Пуцак М. I. 117
Пытлікава Т. 122
Пятроў М. 27
Пятрышча Ф. А. 128
Раманчук В. 207
Раціг С. 163
Русак А. А. 178
Рыбак М. П. 79
Рэдкі 12,80, 146,190,191, 193, 199
Савіцкі 103, 192
Садлуцкі В. А. 120
Сасноўскі 169
Сасня Т. 118
Седлярышка 84
Сеўрук М. У. 145
Сечка Т. I. 69, 70
Сідаркевіч П. 30
Смаляр Е. 28
Стайкоў Р. 105
Сямёнаў Д. 162
Федаровіч A. Р. 23, 143
Філіповіч В. П. 54
Філончык П. I. 125
Хатуля Е. 41, 42, 43, 44, 45, 46, 129
Чагіна М. П. 158
Чарвяк В. К. 132
Чарнявокі A. М. 147
Чырвонік 24
Шавель Л. 8
Шалесны С. Д. 184
Шалянок М. 210
Шмакоўскі Ю. А. 188
Шымчук Я. 40, 136
ГЕАГРАФІЧНЫ ПАКАЗАЛЬНІК
Запісы дарэвалюцыйнага часу
Віленская губерня Лідскі павет 98 Віцебская губерня
КНІГІ ОНЛАЙН
