Сарока на шыбеніцы
Альгерд Бахарэвіч
Выдавец: Логвінаў
Памер: 354с.
Мінск 2009
♦ * ♦
«Там хаця б яшчэ нейкія дзяўчаты будуць?» — запыталася яна недаверліва ў Лёнькі, і той затрос галавой: ну якжа, натуральна, Агей прыйдзе са сваёй, і Пятруха, ды яшчэ Лёнькаў брат зьбіраўся зь нявестай. Мне ж васямнаццаць, Веранічка, прыйдзі, а? Вераніка з палёгкай уздыхнула, зайшла ў той самы дзень у ЦУМ, купіла Лёньку нядрэнны крэм для галеньня ды яшчэ дэзадарант after shave, а праз тыдзень, прывёўшы сябе ў лазьніцы ў папросту шыкоўны выгляд (было б толькі для каго!), паехала да Лёнькі на ўскраіну гораду. Аўтобус быў перапоўнены,
рабочыя вярталіся з працы, яна ўсё баялася, што які-небудзь прыдурак пасадзіць ёй на сукенку пляміну... Абышлося. Шчыра кажучы, Вераніка ехала да Лёнькі ня толькі таму, што ў такой кампаніі мусіла быць весела й можна было сябе паказаць і на іншых паглядзець. Новыя знаёмствы — гэта заўсёды шанец сустрэць каго-небудзь незанятага або прычэпленага ня надта моцна. He разглядаць жа ёй было Лёньку ўсур’ёз. Хаця, думала яна, утаропіўшыся ў вакно й не зважаючы на гучнае абмеркаваньне сваёй асобы, якім была занятая палова пасажыраў абодвух полаў, давядзецца перажыць нешта непрыемнае. Гэты хлопчык, нямыты дурнаваты Лёнька, абавязкова выставіць яе перад усімі сваёй дзяўчынай. Давядзецца крыху пацярпець. Напярэдадні Лёнька даў ёй клятву, што ніякіх бацькоў, бабулек, цётачак і падобнага ў яго ня будзе. A то яшчэ пачнецца: знаёмствы з мамаю, гэтага толькі ёй не хапала.
Клятву наконт бацькоў Лёнька стрымаў, а вось наконт астатняга... За сталом, над якім, пэўне ж, пашчыравала мамаша, перад тым як яе разам з папанам сплавілі куды-небудзь на лецішча, сядзелі ды грызьлі пазногці дзесяць змрочных хлапчукоў, сярод якіх Лёнька быў відавочна найстарэйшы. Двое зь іх важна наладжвалі гітары, і сьмешна было глядзець, як у іх паадвісалі сківіцы, калі Вераніка з матчынай усьмешкай увайшла ў пакой, адной рукой адганяючы мітусьлівага Лёньку. Гарэлкі на стале было зашмат, з магнітафона неслася нешта неразборлівае, суцэльны шум... «Пачынаем, пачынаем, адкрывай, Вовік», — праверашчаў Лёнька, не пакідаючы спробаў абняць Вераніку за талію. «Табе віна ці лікёру, Веранічка?». «Вады», — вымавіла Вераніка грудным голасам і змрочна паглядзела на гасьцей, кожны зь якіх адразу ж адвярнуўся ды заняўся закускай. На пісьмовым стале стаяла фота Веранікі, якое Лёнька выкленчыў у яе надоечы, а пад фатаграфіяй ляжалі кветкі. Як для нябожчыцы. Усе выпілі. «Пастой-пастой, Лёня», — сказала Вераніка, са смуткам прыгадваючы свае ранішнія касмэтычныя прыгатаваньні. «А дзе ж брат твой зь нявестай, дзе Агей зь дзяўчынай, дзе гэты... Пеця, ці як там яго?». «Не
атрымалася ў Грышы», — прамармытаў Лёнька, з абажаньнем абсмоктваючы вачыма Веранічыны голыя калені. «А, Грэгары?». Высокі хлопец з вуграватым тварам пачырванеў і зачвякаў яшчэ непрыстойней. «А Пятруха са сваёй учора разьвітаўся», — працягваўЛёнька, з асалодай гледзячы на злы профіль Веранікі. «А брат... Брат заўтра заедзе... Налівайце, чаго сядзім». «Так, па адной і можна песьню», — падаў голас самы сарамлівы ў гэтай кампаніі небаракаў. Песьня аказалася наборам мацюкоў. «Вы, хлопцы, панкі?» — здагадалася Вераніка. «Не», — сказаў Грыша. «Мы так... Самі па сабе». Ён ужо ап’янеў і цяпер бессаромна вывучаў грудзі Веранікі пад тонкай сукенкай. Зь ветлівасьці выслухаўшы яшчэ адну песенку, гэтым разам «Ведзьму» Магды, фальшыва выкананую Пятрухам, Вераніка ад няма чаго рабіць выйшла на кухню. Там віселі фатаздымкі Лёнькавых бацькоў, такіх самых уродаў, як і іхны сын. Хто б, зрэшты, сумняваўся. Вераніка чула, як у суседнім пакоі п’яны Лёнька спрабуе сьпяваць па-ангельску. Здаецца, пара дадому, падумала яна са смуткам і вызірнула ў вакно. 3 трэцяга паверху адкрываўся цудоўны від на такія ж, як гэты, дзевяціпавярховікі, з роўнымі пустымі квадратамі дзіцячых садкоў, з чэзлымі дрэўцамі й кінутым шкілетам будучага кінатэатру. Аб яе нагу пацёрся кот, шэры, занядбаны, з гноем у рознакаляровых вачох. Яна пагладзіла яго ды кінула ў кут. Крыкі за сьцяной станавіліся ўсё гучнейшыя. Адна толькі Вераніка й чула, як у дзьверы пазванілі. Яна выйшла ў перадпакой, адамкнула. На парозе стаяў высокі чысты хлопец у шырокіх шортах і беласьнежнай футболцы, ад якой яшчэ чарнейшай здавалася густая шчэць на падбародзьдзі, накачаны, як актор зь якога-небудзь баевіку, зь вясёлым агнём у вачох.
— Вы... брат Лёні? — спытала Вераніка зьбянтэжана.
— Ды не, — хлопец засьмяяўся. — Я яго сусед.
Яны стаялі, глядзелі адно на аднаго і бязглузда ўсьміхаліся. Ён зрабіў крок наперад і ціха сказаў:
— Я цыгарэтку стрэльнуць зайшоў... У вас тут баляваньне ў поўным разгары, як я пагляджу.
Вераніка як у сьне прайшла на кухню, дзе ляжаў Лёнькаў запас на вечар, расьпячатала пачак, працягнула суседу, ён патрымаў яе пальцы ў сваіх лапах, ашчэрыўся:
— Мяне Андрэй завуць. А ты Вераніка, мне сусед распавядаў... Вось і пазнаёміліся. Прагуляцца ня хочаш, Веранічка?
— Хадзем, — сказала яна проста і зайшла зь ім у ліфт, ён быў так блізка, што ёй стала страшнавата-салодка. Яны выйшлі з пад езду, ён стараўся ісьці трошкі ззаду, і яна пастаянна азіралася. Пасядзелі каля школы, папалілі. А калі Андрэй паклаў руку ёй на калена, яна скінула яе з уздыхам, памахала яму рукой ды зноў пайшла да Лёнькі. Яна магла б і не вяртацца, лепш было б адразу на аўтобус, можна было б і гэтага мядзьведзя папрасіць, каб правёў, але там, у Лёнькі, засталася сумачка, і яшчэ кофта. I тэлефон. Яна ўвайшла ў кватэру, прысланілася стомлена галавой да вушака. Ну чаму яны калі такія прывабныя, дык адразу такія нецярплівыя... Чаму ёй так не шанцуе? У прыбіральні некага старанна нудзіла. Вераніка надзела кофту, павесіла на плячо сумачку. Зірнула на тэлефон — трэба рухацца. Страчаны час ці ўсё ж не зусім страчаны... Цяжка сказаць. Гітара за сьцяной дзынькнула ды змоўкла. Пэўны час было ціха, а потым пачуўся сіплы голас Грышы:
— Нічога так твая Веранічка... Ножкі на пяцёрачку...
— A то, — сонна сказаў Лёнька.
— Толькі яна не ў маім гусьце, Леон. I вушы як у Чабурашкі...
За сьцяной заржалі.
— Ты б, Лёнька, ня зьвязваўся зь ёй, — сказаў ці то Пятруха, ці то нехта яшчэ. — Я калі па гарэлку бегаў, бачыў, яна зь Цьвяхам у абдымку ля школы сядзела...
— Адпусьці такую на пяць хвілінаў... Мы ж думалі, яна ўцякла... Кінула цябе, Леон. Адно слова — баба.
Вераніка і апомніцца не пасьпела, як перад ёй вырас зусім п’яны, рабы, як курыца, Лёнька са сьцятымі кулакамі. Ён не заўважыўяе спачатку ды бухнуўся на калені, спрабуючы завязаць матузкі, і Вераніка адхіснулася да сьцяны. Потым ён паволі
ўзьняў твар. «Веранічка!» — ён кінуўся на яе ды паспрабаваў схапіць за рукі, але калі пабачыў яе твар, адразу ж адпусьціў. «Веранічка! Я ж цябе...Я жлюблю цябе, а?Яж дзеля цябе...Я ж...». «Што, што?» — зь цікаўнасьцю спытала Вераніка, падымаючы з падлогі сумку. «Я ж памру дзеля цябе». «Ну давай, памірай, патэлефануеш потым, раскажаш, якусё прайшло!». Яна ўзялася за дзьвярную ручку, задумалася, ці не разьвітацца ўсё ж з хлапцамі, і тут за сьпінай у яе рыпнула аконная шыба, нехта зарумзаў, як дзіця, а потым стала зусім ціха.
* ♦ ♦
Шэсьць-восем хвілінаў. Менавіта за гэты час памірае кара галаўнога мозгу. Усё пачынаецца з рэфлекторнай затрымкі дыханьня — бывае, на цэлых трыццаць сэкундаў, а потым — безь перапынкаў ды тлумачэньняў, ключ з другога боку дзьвярэй, a гэты бок ужо глядзіць няўмольна анфас, і рука не дацягваецца да ручкі, хаця пальцы яшчэ ня могуць паверыць...
У некаторых пры гэтым з вушэй ідзе кроў. Але тут ня наш выпадак, на Вераніку нічога ня падала, хаця магло — чыста выбеленая столь кабінэту, напрыклад, зусім безь ляпных упрыгожаньняў, якія маглі б усё ж, пагодзімся з гэтым, мець месца, бо мы ў храме ўлады, акурат у цэнтры. Упрыгожаньні маглі б надаць моманту ўрачыстасьці. Але будаўнікі не халтурылі, і камісія, што прымала будынак, унікліва зьверыла ўсё з чарцяжамі. Пакінем усё ж гэтыя архітэктурныя турнірчыкі, мы й так штоімгненьне пад гідраўлічным прэсам паветра, і ніякай крыві на завушніцах, — паглядзім лепш, што было далей.
У крыві зьбіраецца, бы на знак пратэсту, пакліканая пераменамі вуглекіслата. Дыхальны цэнтр раздражняецца, удых доўгі й моцны. Сэрца працуе на ўсіх абаротах, артэрыяльны ціск расьце. Рукі й ногі Веранікі намагаюцца выканаць нейкі танец, або, хутчэй, далучыцца да таго дзіўнага карагоду рэчаў ды твараў, які запанаваў вакол. Дзьверы нецярпліва рвуцца з прывязі, бы зачапіліся за кручкі хлясьцікам, і стукаецца галавой аб столь партрэт, і кудысьці пад ногі адпаўзае манітор
кампутара. Вуглекіслаты стала насамрэч занадта шмат, і гэта не падабаецца яе зьдзіўленаму целу. Выдых перамагае ўдых. Газавы склад крыві зьмяняецца, пульс запавольваецца. Рэфлексы выключаюцца, торкні Вераніку цяпер іголкай — яна й не заўважыць. Бачныя сьлізістыя абалонкі сінеюць, прытомнасьці ўжо няма, дый, па шчырасьці, ці ведалі мы, што гэта такое. Засталося зусім нядоўга, можна нават адпачыць. Пагатоў яе арганізм змарыўся ад гэтай кароткай, але насычанай барацьбы. Артэрыяльны ціск падае. Блукаючыя нэрвы занадта раздражнёныя, каб працягваць працу. Мы пагружаемся.
Яшчэ некалькі хвілінаў невядомы нядбайны вучань пазначае Вераніку як дзеяслоў незакончанага трываньня. Цягліцы паслабляюцца, Зрэнкі расшыраныя, Дыхальны цэнтр паралізаваны, Сутаргі нагадваюць машынапіс — давайце ўжо хаця б цяпер назавем іх усіх зь вялікай літары, яны таго вартыя. Сэрца па інэрцыі яшчэ робіць нешта, але бяз выніку, усё, усё, гісторыя непрацяглая, але багатая на эфэктныя эпізоды.
Нас так лёгка стварыць, і гэтак жа лёгка зьнішчыць. Усё, што паміж, мае каштоўнасьць адно для самога сябе, і ў скрайніх кропках ня ўлічваецца. «Хто апошні?» — пытаемся мы, і вось ужо расплочваемся ля касы, а што было паміж? Ну, мы стаялі ў чарзе. He называць жа дзеяньнямі гэтае тупое разглядваньне пярэстых дробязяў, выкладзеных паблізу дзеля спакусы наіўных пакупнікоў, якім здаецца, што яны ўсё ўжо ведаюць і ўсё вырашылі. Зьвернем таксама ўвагу, як па-джэнтльмэнску Вераніку прапусьцілі наперад: толькі што тапталася ў хвасьце — і вось раптам перад ёй усьмешлівы твар касіркі. Аднак неістотна. Мяне хвалюе ўсур’ёз толькі адно: ці ёсьць Вераніка ўдалым абвяржэньнем гэтых змрочных параўнаньняў?
КНІГІ ОНЛАЙН
