Сарока на шыбеніцы
Альгерд Бахарэвіч
Выдавец: Логвінаў
Памер: 354с.
Мінск 2009
"...Для мяне толькі той празаічны твор можа называцца літаратурным, у аснову якога пакладзены вымысел, выдумка, фантазія аўтара. Усё астатняе ня больш чым рамесьніцтва, праклятая журналістыка. Вядома ж, на кожным з нас вісіць больш ці менш цяжкі заплечнік пэўнага жыцьцёвага досьведу, зь якога вытыркаюцца трыюмфы й расчараваньні, рознакалібэрныя падзеі ды эпізоды, высновы ды памылкі, заплечнік, поўны імёнаў, твараў, жэстаў, пахаў... Але ўсё гэта пры напісаньні твора прыдатнае хіба што на ўзьвядзеньне самых грубых дэкарацыяў, якія дапамагаюць стварыць ілюзію рэальнасьці ў тых, хто сядзіць у партэры. Так, кожную добрую кнігу можна назваць у некаторай ступені аўтабіяграфічнай, але ж ня гэтым яна цікавая. Важна ня тое, што насамрэч перажыў аўтар, а тое, наколькі ўдала ён можа выдумаць біяграфіі сваіх герояў..."
Альгерд Бахарэвіч,
з інтэрвію часопісу "Партызан", студзень 2007
Сарока HA ШЫБЕНІЦЫ
Раман
АЛЬГЕРД БАХАРЭВІЧ
Менск
I. П. Логвінаў
2009
УДК 821.161.3-31
ББК 84 (Бен)-44
БЗО
Бахарэвіч А.
Б 30 Сарока на шыбеніцы : Раман / Альгерд Бахарэвіч. — Мінск : I. П. Логвінаў, 2009. — 354 с.
ISBN 978-985-6901-08-2 УДК 82і.ібі.з-зі
ББК 84 (Бен)-44
© Бахарэвіч А., 2009
ISBN 978-985-6901-08-2 © Выдавец Логвінаў I. П., 2009
Ксеніі, саўдзельніцы
Alas! the destroyer came and went! — and the victim — where is she?
Edgar Allan Poe
ТГ^^іжуць, рлсплвядлючы гісторыі, mym цяпер стала модна плчынлць іх з клнцл. Дзіўны, невядома каму ■JL. лдраслвлны паклон, бесклрыснле прлктыклвлньне ў гнуткасьці. Бо нлслмрэч гэта даволі цяжкл, калі нлогул мле нейкі сэнс: не згінлючы сустлвлў лповеду, узяць і длцягнуцца дл ягонага фінллу. Але, зрэшты, члму б і не? Я злўжды меў схільнасьць дл бессэнсоўнага. Нлсіць у кошыку сьвятло — аднл з мліхулюбёных брэйгелеўскіх прымлвак. Калісьці мне, напрыклад, плдлблллся флтлгрлфлвлць помнікі са сьпіны. Яны выглядлюць тлкімі безлблроннымі, гэтыя нібытл велічныя клменныя людзі верхам нл свліх млркотных жывёлах — хіблшто шмлтмэтровлй зеленлвлтлй статуі Бісмлрклў тым горлдзе, дзе я цяпер жыву, нлпляваць, зьякогл боку яе збымлюць: любы флтогрлф вымушлны стлць перлд ёй як пл клмлндзе «звлжлй». Я длсллў тлбе яе здымлк; незлдоўгл перлд гэтым ты ў лпошні рлз прлверылл свлю пошту; прлз год твлю скрыню рлзарвллл лд сплму; можл, менлвітл тлды й тлм, плд лховлй невядомлгл мне плролю, скончыллся нлрэшце півля гісторыя, л зусім ня ўтым кллідоры, куды мне зноў даводзіцца цяпер вяртлццл, клб плчлць, як тут прынятл, з слмлгл клнцл?
Л£>ыкладна празь пяць хвілін яна памрэ. Потым, на пахаваньні, яе начальніку давядзецца трохі паднапружыцца, выбіраючы прыдатныя словы. Паводле эвангельля ад братоў Грым, бог прапанаваў калісьці чалавеку трыццаць гадоў жыцьця — але чалавеку было мала, ён прасіў усё болей і болей і ўрэшце вытаргаваў сабе семдзесят. Таму паўза ня будзе надта доўгай: недарэчная, заўчасная сьмерць, скажа начальнік, яно ж толькі пачало жыць, гэтае беднае дзяўчо, і ўсе вакол згодна й скрушна заківаюць, шчыльней захутваючыся ва ўласныя целы. Але пяці хвілін яшчэ не прайшло, яна сядзіць на сваім працоўным месцы, і некаторыя з наведнікаў ёй зайздросьцяць.
Я мог бы адразу назваць яе імя, але няхай сьмерць яшчэ трохі пашукае. Гэта ня вельмі лёгка — калідор мае шмат дзьвярэй, і хаця на кожных ёсьць шыльда з прозьвішчам і пасадай, зарыентавацца складана. Я першы ў чарзе, але бачу адсюль толькі майго суседа справа, пажылога, апранутага ў замалы для яго бруднаваты пінжак (пра нагавіцы я маўчу), з надта выцягнутым тварам, пакрытым бародаўкамі, як гарачы блін, і шырокімі рукамі, якія ён ня ведае, куды падзець. Гнуткія рухавыя пальцы. Па ўсім відаць, ён хацеў бы першы ўвайсьці ў кабінэт, і гэтае жаданьне не дае яму спакою. Раз за разам ён кусае вусны — нэрвуецца. Наведнікі, выпадковы набор людзей, сядзяць уздоўж сьцяны, некаторыя шэптам перамаўляюцца. Я думаю пра тое, ці сапраўды нашая чарга ёсьць зусім выпадковым наборам людзей, і ці бываюць наогул выпадковыя чэргі. Вось жа, грамадзяне сюды прыйшлі розныя, аднак мэты іхныя вельмі падобныя. Яны маюць агульныя тэмы для размоваў. Яны
ўсьміхнуцца адно аднаму, нечакана сустрэўшыся на ягаднай палянцы. Я тут адзінае выключэньне, я праехаў амаль тысячу кілямэтраў, каб пабачыць тую дзяўчыну, якая празь некалькі хвілін памрэ. А чарга за мной стаіць, каб зрабіць нашае жыцьцё чысьцейшым. Я не магу, я зараз што-небудзь зламаю ці засьпяваю. Спакойна, гэта ўсяго толькі раённая адміністрацыя. I назва таго аддзелу, у якім мы знаходзімся, не павінна выклікаць больш ці менш эмоцыяў, чым, скажам, назва аддзелу аховы здароўя. Гэта мая пэрсанальная праблема, што я ніяк не магу прывыкнуць да чорных па белым словаў. Тая, што сядзіць за дзьвярыма, хутка навучылася не спатыкацца аб назву свайго аддзелу прылюдна.
Я пазіраю на дзьверы, там на шыльдзе — гадзіны, калі яна прымае. Яна — улада, яна ня можа размаўляць з народам увечары або, крый божа, уначы, толькі зь дзевяці раніцы да гадзіны дня й пасьля перапынку на абед зь дзьвюх да шасьці. Вельмі зручна й справядліва. Улада ня можа дазволіць сабе гутарыць зь людзьмі ў прыцемках, народ мусіць мець магчымасьць зазірнуць у яе бесстароньнія беспартыйныя вочы. Яна ў гэта заўсёды верыла. Дзьверы нарэшце адчыняюцца, з кабінэту выходзіць той, за кім я некалі займаў чаргу, ягоны задаволены посьвіст паволі аддаляецца. Я падымаюся, мой пажылы сусед таксама, ягоныя вочы гараць праведным агнём, ён лічыць, што нашая розьніца ва ўзросьце дае яму права ўвайсьці першым — бо я ж ня буду, калі прыйдзе час, замінаць яму раней за мяне выйсьці вонкі з гэтага жыцьця. Ен цягне да мяне рукі... Няхай... Дзьверы за ім зачыняюцца. Я апускаюся на крэсла.
Некаторыя наведнікі могуць тут чытаць, якое кашчунства! Я вось не магу. Спрабаваў, літары не ўспрымаюцца зрокам, як, бывае, ня лезе ў горла ежа. Навошта я тут сяджу, я ж добра ведаю, як выглядае ўлада. Яна — дзяўчына ў чорным дзелавым касьцюме, за сталом зь сьветлага дрэва, ва ўласным кабінэце, дзяўчына, якую я ведаю лепш, чым яна сама, жанчына, якую я з дапамогай свайго няхітрага абсталяваньня, што зусім не зьмянілася за апошнія тысячагодзьдзі, так часта
й так безвынікова дасьледаваў, і нічога не знайшоў. Калісьці я пакідаў у ёй сьляды, цяпер ужо ніводнага не засталося. Яна так любіла распавядаць пра сябе. Улада — добрае імя, нядаўна яно пачало ўваходзіць у моду, хаця дзяўчыну завуць зусім ня так, яна — проста ўлада, маленькая матрошка ўлады, адзін з мноства яе твараў, патрэсканы камень з заплюшчанымі вачыма, які я з такім шаленствам тапіў у старой падушцы, а ён усё ўсплываў на паверхню й тыцкаўся мне ў грудзі... Завялікія, як сказаў бы мой сябра-прадавец на рэчавым рынку, вушы, умела схаваныя пад валасамі, разгубленыя вусны, нічога незвычайнага. Можа быць, бровы — мне здавалася, яны ў яе чамусьці былі на рознай вышыні, таму — вечна трохі зьдзіўлены погляд. Пад імі — халодная вада, позьняя восень, шурпатае дрэва. Што такое яе ўлада? Гэты від з акна на пустую плошчу, дзе ўкладваюць асфальт? Партрэты родных на стале ды над галавой? Гузікі Alt і F4 на клявіятуры казённага кампутара? Яе туфлі на высокім абцасе (яна здымае іх, калі садзіцца за стол, і намацвае раз-пораз пальцамі ног, нібы туфлі могуць уцячы)? Стос каляндарыкаў, на адным зь якіх запісаны нечы тэлефонны нумар? Я й так цудоўна ведаю, як яна выглядае, і магу пайсьці адсюль, саступіўшы месца наступнаму наведніку, але застаюся, сяджу, можа, каб сказаць ёй нешта, можа, каб уратаваць. 3 кабінэту чуецца шум, зьвініць шкло, мне падаецца, яна крычыць, Вераніка, суворае дзяўчо, якое нарэшце знайшло сабе добрую працу.
1
"W уй здавалася, што з паступленьнем ва ўнівэрсытэт гэта скончыцца: якое там. Ён хапаўся за сьцягнутыя Д У ў тугі хвост валасы, як за канат у спортзалі, і з усяе моцы цягнуў іх уніз, прыцішана грукала аб сьпінку крэсла ягонае напружанае запясьце, боль аўтаматычна ўспыхваў на макаўцы ды імгненна сьціхаў, толькі рэха гудзела ўверсе ілба. Яна ўскрыквала ды, з палымнеючым тварам і шалёнымі вільготнымі вачыма, абарочвалася — ён сядзеў, занураны ў канспэкт, і паволі падымаў на яе зьдзіўлены позірк. Выкладчыкі моршчыліся ды пачыналі сказ спачатку — яна й запісвала яго наноў, не задумваючыся, таму ў яе сшытках, асьветленых пранізьлівым аранжавым маркерам і па-асеньняму прыцярушаных простым алоўкам, шмат было паўтарэньняў: «Ян Каме Ян Каменскі Каменскі». Адмысловае пісьмовае заіканьне. «Дзіцячы садок», — казалі адны, «Вы ж дарослыя людзі», — хапаліся за галаву іншыя, словы былі зьвернутыя да яе, быццам гэтаяна правакавала таго ідыёта за сьпінай. Крыўдна ажно да сьлёзаў у прыбіральні. Блаславёная ананімнасьць першага сэмэстру: «Дзяўчына ў белым швэдры, вы мяне чуеце?», «Мадмуазэль з галёркі, я да вас зьвяртаюся!». Яна б шчыра зьдзівілася, калі б нехта патлумачыў ёй, што й праўда, правакацыя йдзе ад яе, дакладней, ад яе патыліцы ў сьветлым пуху, ад лесьвічкі раскручаных кароткіх валаскоў, якія ня трапілі ў адну кампанію з забранымі пад вішнёвага колеру шырокую заколку, ад радзімай плямкі, падобнай да забытай прыродай смочкі, што заблукала на целе.
Потым Вераніка выпадкова даведалася прозьвішча колішняга ката — Жвалевіч. He, школьныя законы сьведчылі, што прычынай такіх нападаў можа быць толькі каханьне, але ж школа засталася ў мінулым, год прамінуў як стагодзьдзе, яна была пэўная, што побач сядзяць дарослыя людзі, дарослыя прынамсі ў тым сэнсе, што яны ўжо дарасьлі да яе куміраў — калі не да Віктара Ветра, то да Магды... (Яна магла слухаць Магду гадзінамі, яна зачыняла дзьверы ў пакой, ставіла касэту й клалася ў музыку, як у труну, на парозе зьяўляліся нейкія знаёмыя постаці, разяўлялі раты, махалі рукамі, а яна толькі прыціскалася бліжэй да дынаміка, аднойчы старэнькі магнітафон зьнямеў, яна скрала бацькоўскую гарэлку ды аддала суседу Юрку, толькі б голас Магды загучаў зноў). На жаль, і яна запісала гэта 1 кастрычніка ў свой дзёньнік, хлопчыкі на патоку яшчэ гулялі ў салдацікаў, а большасьць дзяўчат былі сапраўдныя калгасьніцы, за выключэньнем хіба што Іны ды яе паслугачак, аднак тыя Веранічку пакуль што папросту ігнаравалі. На курсе за ёй адразу ж замацавалася мянушка Троль. Яна даведалася пра гэта толькі тады, калі пастрыглася, але цяпер ужо сама з жахам глядзела на свае вушы на фатаздымках першага курсу, — хоць бы ты іх нажніцамі падкараціла тады, дурніца.
КНІГІ ОНЛАЙН
