Сарока на шыбеніцы
Альгерд Бахарэвіч
Выдавец: Логвінаў
Памер: 354с.
Мінск 2009
сёньня іх якраз забрала падчас абеду... Вось яны з Ларысай у парку, вось бацькі, трэба ім падарыць здымачак... Вецер завёў яшчэ адзін свой гіт, пра чорных лебедзяў, радыё Настальжы... Вераніка зрабіла гучней. Гэта яны ўсім аддзелам. Такія здымкі цікавілі Вераніку больш за ўсё. Бо там, і толькі там, яна магла параўнаць сябе зь іншымі.
Яна стаяла збоку ад Чэслава, які заплюшчыў вочы ды ашчэрыў зубы, няйнакш як п’яны сват, за сьпінай Веранікі разгублена ўсьміхалася практыкантка, але гэтае дзяўчо з родавай траўмай у разьлік можна было не прымаць... Ён — Ён стаяў за Чэславам, як гераічны ды трохі сумны бюст, хітра пасьміхаўся, як заўсёды, непараўнальны, і такі жывы, такі цёплы ды пэўны, што хацелася пагладзіць здымак рукой, правесьці па ім халоднымі кончыкамі пальцаў. Выпадковы супрацоўнік аддзелу адукацыі зьняў іх у фае, на фоне стэнду з аб’явамі, і на адсечаныя хвасты словаў глядзець было займальна. Побач зь Ім, відавочна намагаючыся прыціснуцца шчыльней, стаяла сакратарка. Тбе, што ў чалавека адна нага карацейшая за другую, на здымку было ясна відаць. На плячы Веранікі ляжала рука Чэслава, але ўвогуле можна было разгледзець сябе ў поўны рост. Вераніка з задавальненьнем адзначыла, што пераўзыходзіць калегаў па ўсіх парамэтрах... Ногі, касьцюм, твар... Ды сама пастава выдавала ў Вераніцы маладую ды прыгожую жанчыну. Толькі вось нешта замінала Вераніцы атрымліваць асалоду. Так і ёсьць: вушы. Раптоўны скразьняк адкінуўяе валасы на сэкунду з вушэй, і ў гэты самы момант фатограф націснуў кнопку. Вераніка прыгледзелася, і сумненьняў больш не засталося. Яна стаяла тварам да фотаапарата, але на здымку можна было разгледзець нават цені ў вушной ракавіне. Вось гэтыя шэрыя плямы. Вушы, як у сланяняці. Троль. Вушы загіналіся наперад, вушы — як крылы чорных лебедзяў. Праклятыя вушы.
Вераніка яскрава ўявіла сабе, як Ён паглядае на яе з інтарэсам, з акна або з паўзмроку калідору, або з другога канца начальніцкага стала падчас нарады, ды ягоны ўсё болыны інтарэс разьбіваецца ўрэшце аб адно імгненьне, адзін выпадко-
вы, але скінуты кімсьці ў жыцьцё Веранікі, проста ў эпіцэнтар яе магчымага шчасьця ракурс... Вераніка? А, гэта тая вушастая... Вушы. Вераніка невядома чаму падумала пра жывёлаў. Калісьці даўно, яшчэ ў школе, яны хадзілі ў заапарк. Мілыя зьвяры станавіліся агіднымі пачварамі, калі бачыць у іх толькі вушы. Дзікі сабака Дынга, паглядзіце не міргаючы на ягоныя органы слыху пяць хвілінаў, бачце толькі іх. Што застанецца ад сабакі... Толькі вушы. Нібы адрэзаныя. Яна сама прыдумала тады гэтую гульню, ёй было гадоў чатырнаццаць. Прыдумала, мучылася, не магла спыніцца. А цяпер вось успомніла... Вушы марудна выплылі зь нябыту ды зазьзялі ў арэоле сваёй дурной велічы. Вераніка вырашыла паспрабаваць яшчэ раз. Яна прысунула фатаздымак бліжэй і пастаралася засяродзіцца на вушах. Вецер завёў чарговую песьню, але яна ўжо ня слухала. Забытая гульня аказалася такой жа дзейснай: неўзабаве Вераніка бачыла перад сабой толькі вушы. Ампутаваныя вушы. Жаночыя ды мужчынскія. Вушы. I самыя вялікія належалі калісьці ёй. А што калі паспрабаваць на іншых? На ідэалах, да прыкладу? Вераніка не здымаючы плэера дастала дрыготкімі рукамі з шуфляды маляўнічы каляндар з фатаграфіямі айчынных фотамадэлек. Выніку давялося чакаць доўга, але момант усё ж надышоў: вушы. Прыклееныя да гладкіх прыпушаных галоваў, звараных у фаташопе. Фатаграфія вушэй, на якую выпадкова трапілі іншыя, другасныя часткі цела. Цур мяне, цур!.. Яна зьняла навушнікі й толькі цяпср пачула, што звоніць тэлефон. Ён трэнькнуў апошні раз ды замоўк. Выключаючы радыё, Вераніка зірнула, хто званіў, і паволі разарвала фота напалам.
Бо гэта быў Яго нумар, і яна не падняла слухаўку.
♦ ♦ ♦
«На, карыстайся», — пагардліва прамовіў брат ды кінуў яго на яе ложак, а сам выйшаў, мімаходзь прыпальваючы цыгарэту. Яна не паверыла сваім вачам: на ложку, на так-сяк засланай зялёнай коўдры ляжаў тэлефон, сапраўдны й да немагчымасьці мабільны... Вераніка хацела расцалаваць брата, яна выскачыла
ў калідор, каб дагнаць яго, але брат ужо спускаўся па лесьвіцы, адтуль чуліся ягоныя цяжкія, злыя, смурныя крокі. Ён так зьмяніўся пасьля войска, Вераніцы здавалася, што ўсё добрае, што было ў ім, нечая подлая рука затаўкла ва ўяўны мех ды зашпіліла маланку, а наверсе засталіся адно злосны бляск вачэй ды позірк спадылба, ды гэтая лаянка, бсзь якой брат жыць ня мог, бы без цыгарэтаў... Аднак яна верыла, што брат яе насамрэч добры чалавек, проста надта цяжкаяму было ў войску... Ен жа яшчэ да прызыву, гэта ўсе бачылі, вырас у вельмі самастойнага, ганарлівага ды незалежнага хлопца, вось яму ў войску, напэўна, рогі трохі паабломвалі. Але нічога, нічога, верыла Вераніка, пройдзе час, брат уладкуецца на працу, і ўсё ў яго стане як мае быць. Яна была згодная з маці: брату неабходна было знайсьці якую-небудзь дзеўку, і лепш з гораду, а ня зь Сьвету — мясцовыя дзеўкі хутка садзіліся хлопцам на шыю... Вераніка гатовая была нават пасябраваць з гэтай дзяўчынай, чаго ўжо тут. Яна ніколі не забывала, што ў брата здарылася перад войскам: ён паспрабаваў паступіць у політэхнічны, але праваліўся, нэрвы, відаць, ня вытрымалі, брат жа някепска вучыўся, прынамсі, троек у яго ў атэстаце было толькі пяць, здаецца, ці шэсьць. I гэта ў той час, калі ягоныя аднагодкі пасьля восьмае клясы ўсе пагалоўна пайшлі ў вучэльні. He, усё-ткі добрага яна мела брата, хаця й пацярпела ад яго, але ж у бядзе ён яе ніколі ня кідаў... Абараняў, як мог, і з мужчынскай суворасьцю вучыў таму, што сам ведаў. Брат у яе быў сапраўдны мужык.
Тэлефон не памяшчаўся ні ў сумачку, ні ў кішэні, вялікая белая машынка з падрапаным корпусам — Веранікатак і выйшла на двор зь ім у руках, знаёмых не было відаць, усе разьехаліся, маючы наперадзе гэты выдатны набор веснавых сьвятаў... Яна пайшла да ўнівэрсаму, дзеці глядзелі на яе зь цікавасьцю. Села на лавачку, закінула нагу на нагу. Агромністыя лічбы, чужы, засохлы бруд пад кнопкамі. Мінула хвілінаў пятнаццаць, a Вераніка ўжо адчувала, што гэта ня проста тэлефон, гэта натуральны працяг яе цела, дадатковыя пальцы, бясплатныя вушы, гатовы да подзьвігаў кончык языка... Урэшце патэле-
фанавала той самай шчасьлівай, фанабэрыстай сакурсьніцы зь яе групы, якая ўжо мела гэтую дарагую цацку. Імкнулася гаварыць разьняволена, але голас дрыжэў, Вераніка сама гэта чула. «Ну і...?» — спытала Рыта незадаволена, калі яны памаўчалі некалькі хвілінаў, і Вераніка адчула, што зараз тая пакладзе слухаўку, ды кінулася выдумляць розныя плёткі, толькі б працягнуць размову. Плёткі — пра Інку, пра каралеву курсу — Рыту, канечне ж, зацікавілі, і яны прабалбаталі так, ажно пакуль на Сьвет не спусьцілася сутоньне. А потым тэлефон Вераніцы адключылі, і ён праляжаў так два гады, у яе шафе, на каленях у старой лялькі, якую Вераніцы чамусьці было шкада камунебудзь аддаваць, і бацька набыў Вераніцы новую мадэль, раскладушку, і аднойчы Вераніка знайшла белы запылены тэлефон, тоўсты, сьляпы ды грувасткі, ды заплакала, дурніца, натуральна заплакала.
♦ ♦ ♦
У горад Вераніку не пусьцілі, не хапіла грошай, і было даволі крыўдна застацца стаяць перад брамаю, маючы такое гордае ймя — Улада. А тут яшчэ адзін з вартаўнікоў зарагатаў зьдзекліва, адставіўшы ўбок алябарду, трэслася рудая барада, зьехаў на лоб шлем, і Вераніка падумала: хто хаваецца пад гэтым стракатым малюнкам, нібы ўзятым са школьных падручнікаў па гісторыі... Прышчавы школьнік, які-небудзь мэнэджэр у ружовай кашулі або, можа, наогул, бязьдзетная жонка, якой няма чаго рабіць. «Зарабі спачатку трохі манэтаў», — зьявіўся надпіс над жоўтым шлемам вартаўніка, і той зноў загайдаўся ад рогату, бо Вераніка нічога не націскала. Сьмяяліся ўсе, сьмяяўся мажны купец зь вялікай скураной машной на поясе, хіхікалі хударлявыя манашкі, ад душы разявалі раты белавалосыя грузчыкі, надрываўся вандроўны музыка... Вераніка перавяла дух, у адчыненую браму заяжджаў усё той самы воз, нагружаны нейкім антыкварыятам, і сьмех бясконца паўтараўся... Яна паморшчылася ды выправілася ў бліжэйшую вёску. Для пачатку трэ было прыдбаць недзе сыру ды хлеба, бо яе жыць-
цёвы тонус пачынаў імкліва губляць ачкі. «Даруй, але ўсё аддадзена зборшчыку падаткаў», — пераліваліся блакітнаватым сьвятлом літары над стрэхамі хатаў, і сяляне разводзілі рукамі, нібы лялькі, што робяць гімнастыку. Вераніка прысела на траву, вакол па даволі складаных траскторыях сноўдалі аднолькавыя гусі. Яна агледзелася навокал, наколькі дазваляла мапа. Паблізу быў лес, праўда, нельга было сказаць, наколькі густы й вялікі. Такім чынам, у горад яе пакуль не пускалі, ісьці назад азначала выключыцца з гульні, шукаць працу ў вёсцы яна не хацела, заставаўся лес і яшчэ нешта загадкавае на паўночным захадзе мапы, нейкая напаўзруйнаваная каменная арка, за якой яе наўрад ці чакалі прыемныя сюрпрызы. I Вераніка вырашыла ісьці ў лес, там, прынамсі, могуць быць падказкі, як сябе пракарміць.
Рухалася яна марудна, лічбы бесстаронна сьведчылі пра яе паступовае згасаньне, нават фігурка Веранікі, захутаная ў плашч, пачала бляднець. Лес быў гусьцейшым, чым яна думала, напачатку не было тут ні грыбоў, ні ягадаў, а потым Вераніка натрапіла на загадкавы куст з чорнымі пладамі й вырашыла рызыкнуць. Абабраўшы адну галінку й ні на хвіліну не забываючыся на тэлефон, яна прысела на пень і з тугой зразумела, што ёй не пашанцавала. Лічыльнік яе жыцьця закруціўся хутчэй, і адлік ішоў, на жаль, у адваротны бок. Заміргаў у цёмным небе чырвоны, дадатковы месяц, паказваючы, што Улада неўзабаве выйдзе з гульні. Цікава, колькі грошай яна згубіла на гэтай забаве? Вераніка зрабіла некалькі крокаў між елачак, што ўсталі на яе шляху яшчэ шчыльней, не пускаючы далей. Ногі, цудоўныя ногі Веранікі, якія яна так доўга выбірала, падымаліся марудна, яе постаць амаль зьнікла з экрана. «Ну-с, як грыбочкі?» — выпусьціла са зласьлівай дзюбы доўгачаканы, напоўнены псэўдагатычнымі літарамі воблачак выпадковая варона. «Якія грыбочкі?» — раздражнёна адпісалася Вераніка. «Гэта ж ягадкі былі!». Варона зарагатала. Вераніка ўзялася саслабелай рукой за пляскатую яліну, і кампутар раптам завіс.
3 гэтым яе кампутарам, што стаяў у кабінэце адміністрацыі, такога яшчэ не здаралася. Вераніка ў шаленстве ўдарыла кулаком аб стол, другой рукой роспачна шчоўкаючы па намаляваным сьвеце. Яна зайшла досыць далёка, на экране манітора быў лес ды далей непраглядная цемра. Яна схілілася да сыстэмнага блёку, намацала кнопку, але тут карцінка зноў ажыла. Вераніка шумна й расчаравана выдыхнула. Яе жыцьцё дакручвала апошнія дваццаць ачкоў. Аднак нешта зьмянілася: цемру асьвяціў знутры хісткі агеньчык. Неўзабаве адтуль выйшла чарада дзіўных маленькіх істотаў, барадатых, як гномы, ды ў сьмешных сініх каўпаках. Ростам яны ледзь даставалі ёй да грудзей. Яна бачыла нібы ў тумане, як гэтыя гномы паднялі ўчацьвярох яе павіслае на яловым вецьці цела ды пагрузілі на свой доўгі вазок, у які былі запрэжаныя мініятурныя кудлатыя трохвокія кабылкі. Яна ляжала на сене ды зь вясёлым зьдзіўленьнем глядзела на сваіх маленькіх выратавальнікаў. Яны рабілі ўсё моўчкі, зрэдку нешта папіскваючы, Вераніка толькі цяпер заўважыла, што некаторыя зь іх мелі вялікія, бы лапухі, вушы, паміж якіх і былі заціснутыя каўпакі, а іншыя зусім ня мелі вушэй. Між тым, лічыльнік мімаволі спыніўся, 11 пунктаў, сьмяротная пагроза, але ж ня сьмерць. Вераніка ляжала ў незвычайным вазку ды глядзела на зорнае выдуманае неба. Вазок нясьпешна перавальваўся з карча на корч па лясной сьцежцы. Ей было сьмешна й добра.
КНІГІ ОНЛАЙН
