Сарока на шыбеніцы
Альгерд Бахарэвіч
Выдавец: Логвінаў
Памер: 354с.
Мінск 2009
Шторазу, калі я падыходжу да гэтай StyxstraSe (жартую, жартую, насамрэч яна называецца Lindenallee), мяне спыняе чырвонае сьвятло. Раніцай, уначы, удзень, калі людзі навокал баяцца прапусьціць нават кроплю веснавога сонца, — сьвет-
лафор прымушае мяне зрабіць паўзу, абдумаць, а ці праўда я так ужо моцна хачу і гэтак далей. Тутэйшая абачлівасьць падаецца мне мудрай. Як і паўсюль тут, на гэтай вуліцы роварам вальней, чым людзям. Але ніхто ня вылаецца, калі ты будзеш ісьці адзін насуперак большасьці, якая, час самы спрыяльны, імкне абедаць. Дурнаватыя сымбалі, але ж так усё і ёсьць: я толькі чарговы замежнік і не магу так адразу ўзяць і паставіць на зялёнае. I вось я стаю. Сьветлафор вільготна цокае языком. Паслухмяныя сабакі чакаюць сыгналу. Пахне мясам па-турэцку. 3 другога берага вуліцы на нас глядзяць тыя, хто хоча памяняцца месцамі, глядзяць, нібы мы ўсе знаёмыя паміж сабой і хочам перайсьці вуліцу дружным гуртом. Нібы мы ўсе йдзем да нейкае аднае мэты. I мы пазіраем на іх гэтаксама.
Жанчыны ў спадніцах тут не саромеюцца езьдзіць на роварах. He саромеюцца нізка нагінацца да руля, так, што часам грудзі відаць да смочкаў. He баяцца вазіць ззаду дзяцей у маленькіх прычэпах. Трымаюцца рукамі за гладкі ад пазалеташніх аб’яваў сьветлафорны слуп. Ветлівым звонам зганяюць мяне з роварнай сьцежкі. Я не разумею, пра што яны гавораць, а мне хочацца. Ровары чакаюць гаспадароў ля крамаў, уткнуўшыся пысамі ў асфальт, вышукваючы там свой папяровы авёс. Я пераходжу вуліцу. Спачатку мне часта мроілася тут Вераніка, здавалася, што вось, толькі што яна праехала міма, зьлёгку задзеўшы мяне крысом плашча. Яна ўмела езьдзіць на ровары, брат навучыў. Зрабіўшы ўсе справы, я саджуся за столік вулічнае кавярні. Мне неяк не прыходзіць у галаву, што можна замовіць вялікі кубак кавы, і я замаўляю два. Другі афіцыянтка ставіць насупраць мяне, быццам я яшчэ кагосьці чакаю. I астатнія наведнікі са шкадаваньнем гаядзяць мне ў патыліцу, калі я хутка выпіваю першы й потым доўга сяджу, гледзячы на другі. Вецер чакае зручнага моманту ды ўвадначасьсе зносіць са стала пустыя пакецікі з-пад цукру ды малака, ды яшчэ трохі попелу з попельніцы, кідае ўсё гэта пад колы блізкіх машын, і потым я бачу, як пакецікі
выпырхваюць аднекуль на другім баку вуліцы, нізка лятуць над брукам пад нечыя ногі, і потым іх прыбівае да сьцяны. У мяне крыху закладвае вушы ад сонца, адзіноты, гэтага матавага жука, які паўзе па століку, бляску лыжачкі ў пустым кубку, чужога гораду, уласнага жыцьця, якое раптам стала так востра адчувацца, як, напэўна, адчуваюць сваё хворае сэрца тыя, хто перажыў інфаркт.
Гэта цяпер я надзімаю Вераніку, як выцьвілы паветраны балёнік, і яна шторазу расьце, забіраючы ў прасторы ўсё больш месца, зусім як раней, надзімаю й думаю пра тое, што лепш было б пакінуць яе пляскатай, што мне ўрэшце ня хопіць дыханьня, што перавязаная нарэшце стужачкай яна вырвецца з рук (яна ўжо выяўляе прыкметы неспакою, па яе пругкай паверхні разьбягаюцца лініі нечаканых заканамернасьцяў, мае рукі занятыя, і я шмат недадаю тым, каму мог бы даць болей). Але тады, за столікам у гэты сонечны дзень, я проста дастаў тэлефон, набраў нумар — дзіўна, што я так добра памятаў яе працоўны — ды вельмі зьдзівіўся, калі яна сказала, проста ды хутка:
— Адміністрацыя.
Я агледзеўся навокал, было цудам, што гэтае слова прагучала тут, за тысячу кілямэтраў, мне здалося, усе павярнулі твары ў мой бок. Яе голас між тым на імгненьне затуманіў вуліцу, і кавярню, і гіпсава-белы твар дома насупраць у акулярах вялікіх бальконных вокнаў пасярэдзіне, і я нібыта пабачыў, як дзьверы, зь якіх паволі выходзіла афіцыянтка, становяцца дзьвярыма кабінэту, і далей вуліца ахутваецца вечна-вечаровым казённым асьвятленьнем, і аднекуль выплываюць скураныя лавачкі, ціснучыся да сьценаў, і між машынаў вырастаюць блакітныя стэнды, і нехта йдзе да мяне з глыбіні калідору, працягваючы рукі, і ніяк ня можа дайсьці, а я не магу падняцца зь месца, і яшчэ гаворка, гаворка, яе прыглушанае кіпеньне на малым агні, заклапочанае булькатаньне чаргі, цені, цені. Аднак за маёй сьпінай проста загаварылі па-расейску дзьве студэнткі, і рэклямны шчыт недвухсэнсоўна заклікаў ісьці
Толькі У Паўночны Банк! Тут было не найлепшае месца для ачмурэньняў.
— Прывітаньне, Вераніка, — сказаў я й прысунуў да сябе другі кубачак кавы.
— О, — узрадавалася яна. — Ты чаму ня пішаш? Але гэта ўсё адно. Пачакайце хвілінку, — сказала яна камусьці там, у сябе, і загаварыла гучней:
— Які ты малайчына, што пазваніў. Давай, распавядай, як ты там? Зусім ужо бюргерам, напэўна, стаў?
Я запаліў цыгарэту:
— У мяне добра ўсё, ты як там?
— Працы шмат, але калі яе мала было... Табе ж дорага, мусіць, тэлефанаваць? А ты дзе цяпер, дома? Апішы, што там навокал, мне ж цікава...
Я хацеў, я мог, я думаў распавесьці ёй пра пакецікі, і пра ровары, і пра сьветлафор, але толькі сказаў, мружачыся ад сонца:
— Каву п’ю на вуліцы. Якія ў цябе навіны?
— Ды якія навіны, ніякага асабістага жыцьця. Я тут гульню знайшла ў Інтэрнэце... А мы ў клюб у суботу ідзем, усім аддзелам, вось так. Але гэта... Ну, распавядай. Ты хаця б вернешся? Я цябе яшчэ пабачу?
— Пабачыш. Добра. Цябе там чакаюць, напэўна.
— Пачакаюць. Ты прыяжджай, чуеш. Сто гадоў цябе ня бачыла. Калі ў цябе праблемы, то ў нас тут у прэс-цэнтар адміністрацыі чалавек трэба, добры заробак, я магу дапамагчы. Што яшчэ? Я... Ай, гэта лепш не па тэлефоне. Мерапрыемства сёньня, буду да адзінаццаці. А заўтра зноў а шостай падымацца. Ты там чуў, можа, ці чытаў, у нас тут такое ў нядзелю рабілася. Фашысты зусім нахабныя сталі, мэтро не працавала цэлы дзень, яны падпалілі ратушу, двое ратавальнікаў у лякарні. Ты пішы мне, я буду чакаць. I як прыедзеш, звані, нумар памятаеш?
— Так, — сказаў я, і ў горле зьявілася гаркота. — Так, памятаю. Усё я памятаю. Трымайся, пакуль.
Asyl — па-ўсходняму салодкае слова, як камяк разынак, як інжыр у цукры, ліпне да нёба, ад яго хутка псуюцца зубы.
Я гляджу на іншых замежнікаў, хто падобна мне знайшоў часовы прытулак у гэтай казачнай краінс, і мяне не пакідае адчуваньне, што адрозьненьне паміж намі палягае насамрэч значна глыбей, чым на ўзроўні мовы, улюбёных страваў або разрэзу вачэй. I мне спатрэбілася ня так ужо шмат пачкаў галюазу, каб уцяміць сутнасьць гэтага адрозьненьня.
Яны прыехалі сюды як барацьбіты, іхным багажом была вера ў тое, што свабода прыйдзе на іхную далёкую радзіму, дзікаватую й бадай што нерэальную для тутэйшых жыхароў. Там, на гэтай радзіме, іхная адсутнасьць у гэты час хаця б неяк перажываецца, часам нават даволі балюча, іх сапраўды там чакаюць, іх напраўду там не хапае. Іхныя суайчыньнікі, якія трываюць за гэтых выгнаньнікаў там, у самым пекле, разумеюць тым ня менш, што выгнаньнікі ёсьць скарбам, які лепш перахаваць часова ў бясьпечным месцы, каб потым скарыстацца ім напоўніцу. Урэшце, у наш час цалкам магчыма кіраваць вызвольнымі паўстаньнямі і арганізоўваць аксамітныя рэвалюцыі й не выходзячы з кабінэту пасярэдзіне вольнай Эўропы. Выгнаньне не замінае ставіць смайлікі. I толькі ад таго, хто сядзіць за кампутарам, залежыць, ці сягнуць гэтыя паўстаньні ды рэвалюцыі за мяжу віртуальнага.
Практычна ў любым тутэйшым горадзе выгнаньнікі сустрэнуць тут суайчыньнікаў, якім можна паплакацца, на чые рукі можна абаперціся, пакуль не аформіш страхоўку, суайчыньнікаў, зь якімі можна зьесьці надвячоркам сабаку або місу смажанай саранчы, выпіць гарэлкі, пазычыць сотню эўра, душэўна пагутарыць.
3 тымі, хто прыехаў з маёй краіны, усё інакш. Ад нашае адсутнасьці радзіме ні цёпла, ні халодна, мы можам сто разоў на год выганяць самі сябе й вяртацца, ніхто й не заўважыць. Усё йдзе сваёй чарадой: бэбі-бум, будаўнічы бум, бумеранг простагачалавечага шчасьця... Мы адзінкі, мы ізгоі, нас ніхто
ня чуў там, ня чуе й тут. Калі на радзіме ты пачуваўся шпіёнам (ты й быў там шпіёнам, бо жыў так, нібы заўжды баяўся выкрыцьця, бо да цябе ставіліся там так, быццам ты працуеш на замежную выведку), чаму цябе будуць слухаць тут? Таму тыя, хто запрашае нас сюды, у краіну ветравых генэратараў, займаюцца насамрэч хутчэй дабрачыннасьцю, міласэрнасьцю, адраснай дапамогай, чым падтрымкай барацьбітоў за свабоду. Можа, яны запрашалі ня тых? He, менавіта тых, бо іншых на нашай радзіме няма. Нас выратавалі, і за гэта мы мусім быць удзячныя — нас пакінулі сам-насам са сваёй адзінотай, пазбавілі страху перад пакараньнем за тое, што мы наважыліся быць адзінокімі ў краіне суцэльных сяброў. Нам не далі прапасьці, нас трымаюць тут як барацьбітоў, хаця мы й самі даўно ўжо не спадзяемся, што нешта здольныя зьмяніць.
Шпіён. Так, у краіне, якую я пакінуў, усё было проста, як на вайне. Былі мы й былі яны, іх было непараўнальна больш, затое мы былі лепшыя.
Мой знаёмы Р., які прыяжджае раз-пораз у мой паўночны горад па сваіх цёмных справах, слухае ўсё гэта і ўсьміхаецца. Хто-хто, а ён ведае, што ніякае «мы» мяне насамрэч не цікавіць, а цікавяць мяне толькі я сам ды Вераніка. Неяк я здуру паспрабаваў яму распавесьці пра яе. «Баба кінула, разумею», — кіўнуў ён тады даволі абыякава, а цяпер ён усьміхаецца й гаворыць:
— Нічога, неўзабаве я прывязу табе сапраўднага змагара. Гэтыя хлопцы стварылі моладзевую арганізацыю. Маладыя яшчэ, для іх такія справы без рамантыкі ня робяцца, вось яны «Мсьціўцамі» й назваліся... Эсэраўскі агонь у вачах. Але добры хлопец, наш, сапраўдны... I ў адрозьненьне ад нас з табой, пачуваецца на сваёй зямлі гаспадаром. У маладых нам трэба вучыцца. Стаяць за сваё, не даваць сябе прыніжаць. Зуб даю, яны яшчэ пакажуць гэтай нашай уладзе. Ты як, не перадумаў, можа, са мной паедзеш? На радзіму паглядзіш? Ці...
Ці.
— Ну, справа твая. I што ты тут робіш, не разумею. Чым ты тут займаешся? — кажа Р. і не чакаючы адказу едзе на радзіму, туды, дзе Вераніка забывае пакрысе, якога колеру ў мяне вочы.
Чым я тут займаюся? Час ідзе, а я не магу знайсьці адказу на гэтае пытаньне, нават для сябе самога. Адзінае, што прыходзіць у галаву й што на дадзены час, верагодна, і ёсьць праўдай — тут я азіраюся назад. I нібы адышоўшы на крок ад карціны, бачу больш, чым заўважаў дома.
Напрыклад, цяпер я нарэшце бачу сароку. Хаця раней бачыў адно шыбеніцу.
КНІГІ ОНЛАЙН
