Сарока на шыбеніцы
Альгерд Бахарэвіч
Выдавец: Логвінаў
Памер: 354с.
Мінск 2009
♦ ♦ ♦
3 аднаго боку, гэта файна, што ў нас мір і на вуліцах не страляюць. А з друтога — няхай бы адзін раз стрэлілі на вуліцы, толькі б пазбавіцца гэтае страляніны ў вушах... Гэта проста жахліва, ад гэтага болю хочацца памерці. Ён хутка вучыць быць асьцярожным ды баязьлівым. Толькі ён сьціхае — ты пачынаеш баяцца любога руху, бо варта паварушыць галавой, кашлянуць, чыхнуць, адрыгнуць, ды нават і сказаць нешта: і галаву працінае ягоны стрэл, ад якога хоць на сьценку лезь... Вераніка ведала, адкуль гэта, — прапахлая лекамі ды з распухлай галавой, яна ўсё ж здолела разабраць па костачках прамінулы дзень, бо надта ж ён быў цяжкі, гэты дваццацігадзінны маратон, крос або поўзаньне па-пластунску, як гэта яшчэ можна назваць?.. Зранку было шмат наведнікаў, і ўсе зь нейкімі дробязямі: у адных сусед чытаў фашыстоўскую кніжку ў сваім садзе, у другіх сумленнага чалавека выкінулі з працы з-за ананімкі, у трэціх сын
трэці дзень як не размаўляе... Яна так стамілася, што нават не пайшла на абед, папіла кавы ў кабінэце й толькі страшэнным намаганьнем волі прымусіла сябе не заходзіць у Інтэрнэт... А, яшчэ Гілюк завітваў, як жа безь яго, зноў тлуміў ёй галаву, пасьля таго выпадку зь пераломам ён стаў больш нахабны і ўжо аднойчы пагражаў Вераніцы, пакуль што так, жартоўна, што пойдзе да главы, запішацца на асабісты прыём... Вераніка глядзела на яго і ўжо сумнявалася: а што калі й праўда, знойдзе гэты пэнсіянэр сваю праўду, даможацца свайго, тады вінаватай зробяць яе, і нікога іншага. Падвядуць пад які-небудзь бюракратычны артыкул. Гэта ж яна раз за разам адмаўляла вэтэрану, пісьмова ды вусна, а Гілюк — няпросты пэрсанаж, такі й дыктафон можа з сабой насіць, Вераніка ўжо навучылася вызначаць такіх, апантаных членаў Саюзу журналістаў з 1917 году... На думках пра Гілюка вушы зноў забалелі, пранізьліва й рэзка, і Вераніка цьвёрда вырашыла: хопіць, пайду ды нап’юся, калі бацька спаць уляжацца. Аднак кіслата падзейнічала, і Вераніка зноў задумалася пра свой сёньняшні працоўны дзень. Па абедзе яна паехала ў лягер, адна, на заўсёдным службовым аўтобусе, і была такая стомленая, а яе яшчэ нагнаў голад. Яна сядзела ля акенца, акурат ля таго, якое не зачынялася да канца. Вось там яе й прадзьмула... Але такая была неймаверная зморанасьць, як у старой, — ні моцы ні жаданьня перасаджвацца. Што гэта зь ёй здарылася? Няўжо час ісьці ў адпачынак? А хто ж цябе пусьціць.
Яна паднялася з ложка ды села за кампутар. Бацькі ўжо выключалі тэлевізар. У суседзяў нехта хроп. Сьвет тануў у ночы, як тоне ў акіяне цяжка нагружаны карабель. Трэба паведаміць Мэдыку, што сёньня яна пас. Па дарозе Вераніка, моршчачыся ад болю, вырашыла ўсё ж праверыць пошту ды распрастала плечы ад радаснай неспадзяванкі. Ня можа быць — Ён напісаў ёй, далібог, напісаў. I неістотна, што яе адрэса даўно была ў даведніку адміністрацыі, і што дагэтуль ніводнага ліста ад Яго яна не атрымлівала. Значыць, час прысьпеў, і Ён сасьпеў таксама...
«Мілая Веранічка, — пісаў Ён, — а вось ці не магла б ты заўтра падмяніць мяне ў лягеры. Гэты замежны госьць будзе ў нас а дзясятай раніцы, аўтобус мы замовілі на палову адзінаццатай. Выручай, Веранічка, калі, натуральна, ты не жадаеш памерці».
Пляваць на тое, што гэта пісаў намесьнік начальніка, пляваць на тое, што так мярзотна баляць вушы, пляваць на тое, што заўтра выходны. Пляваць на тое, што ліст Ен напісаў нібыта па працоўных справах. Затое: мілая Веранічка. Мілая Веранічка. Як сярнічка, як зьнічка. Ягоная Веранічка. Ты не жадаеш памерці разам са мной? Яна шчодра змачыла вату, абвязала галаву пуховай мацярынскай хусткай ды выпіла нагбом паўшклянкі гарэлкі, і вушы прыемна анямелі. А назаўтра яна спускалася па прыступках адміністрацыі ўсьлед за легканогім і загарэлым Юргенам, які ўсё нецярпліва азіраўся, і ў вушах Веранікі стаяла такая страляніна, што перад вачыма было цёмна. У аўтобусе яна выпіла адразу дзьве пігулкі й на нейкі час зусім перастала адчуваць сваё цела, толькі пяткі былі халодныя, бы сьнег.
Юрген, здавалася, не хацеў заўважаць, што Вераніцы блага. Ен круціў сваім рабым тварам туды-сюды, сьветлыя валасы стаялі тарчма, кожнае ягонае пытаньне было афарбаванае непрыхаванай іроніяй. « А колькі ў вас зорачак на пагонах?» — нібыта прастадушна кідаў ён праз плячо, і адзетая ў звычны свой дзелавы касьцюм Вераніка доўга разважала, ці слушна яна зразумела. А ён размаўляў па-расейску правільна, як эстонец. Вераніку, якая думала, што ёй давядзецца тлумачыцца жэстамі, як, напрыклад, памежнік у сталічным міжнародным аэрапорце, які сустракае пасажыраў, гэта зусім ня цешыла.
У лягеры ім падрыхтавалі цудоўны прыём, Юргену вынесьлі нават хлеб-соль, але ён, прамовіўшы нешта скрозь зубы, няветліва прайшоў міма. У кабінэце камэнданта быў накрыты стол, Юрген скрывіўся, але потым узяў бутэрброд з ікрой і моўчкі пачаў жаваць. Вераніка зрабіла глыток шампанскага, а камэндант кульнуў чарку ды смачна захрумсьцеў агурком,
добразычліва паглядваючы на госьця. Але той выпіў вады й цьвёрда папрасіў правесьці яго ў лягер. Вераніка паціснула плячыма ды маркотна кіўнула.
Спачатку ўсё было няблага, Юргена цікавілі збольшага лічбы. Статыстыкай Вераніка валодала добра, Юрген запісваў, між справаю паглядваючы на Вераніку з зусім не мужчынскім інтарэсам — ён пазіраў на яе так, быццам яна ляжала пад мікраскопам. «Блакітны», — падумала абыякава Вераніка. Яна вымаўляла лічбы лёгка, бо гэта былі сапраўдныя, не падрэтушаваныя лічбы, дый чаго ёй было яму хлусіць? Аднак потым ён зноў пачаў раздражняць Вераніку, бо стаў вярзьці нейкую лухту. « А вам ніколі не прыходзіла ў галаву...» — казаў Юрген і пачынаў пераказваць ёй зьмест фашыстоўскіх газэтаў, нібы завучыў перад паездкай нешта адтуль на памяць. «He. He прыходзіла», — усьміхалася Вераніка, пагардліва гледзячы яму ў вочы. «Тут жывуць злачынцы. Фашысты. Людзі, якія пагражаюць грамадзтву. I жывуць, як бачыце, някепска, нягледзячы на сваю віну. 3 камфортам». «Пацёмкінская... вёска?» — зь цяжкасьцю вымавіў Юрген, у вачох якога бліснуў азартны агеньчык. Вераніка зірнула на яго са шкадаваньнем: «Вы ж самі цудоўна ведаеце, што гэта ня так...»
— Злачынцы? У маёй краіне іх называюць па-іншаму...
— Вы ў дадзены момант не ў сваёй краіне, — адказала Вераніка. Ня трэба было гэтага казаць, яна ўсё ж была на працы. Адказваць неабходна карэктна, спакойна, з пачуцьцём уласнае годнасьці і з упэўненай ветлівай усьмешкай. Гэтаму яе вучылі.
— Але чаму менавіта гэтае слова?
— Каб пагаварыць на лінгвістычныя тэмы, неабавязкова было прыязджаць сюды, — горда прамовіла Вераніка і адзначыла пра сябе, што зноў сказала нешта ня тое.
— А гэта... вось там... што гэта?
— Могілкі, — Вераніка з выклікам зірнула яму ў вадзяністыя вочы. Ен нечакана спыніўся ды, адвярнуўшыся, узяўся за пруты агароджы. Ухалечыні, на лужку перад першым шэрагам адноль-
кавых магільных плітаў, хадзіў, дробна пераступаючы, пахілы чалавек ды стрыг траву. Нейкі час Юрген маўчаў.
-—Могілкі?
— Ну так, — Вераніка ўсьміхнулася. — У нас жа няма тут газавых камэраў, ня тое што ў некаторых... нядаўна...
Юрген паглядзеў на яе ўважліва ды паволі рушыў далей.
— Шкада, што тут нельга фатаграфаваць.
Вераніка стомлена ўздыхнула. Дух яе прастуды прачнуўся й пацягнуўся.
— Час выйшаў. Трэба йсьці назад.
Яны рушылі да камэндатуры, дзе ў пакоі для спатканьняў Юргену было дазволена ўзяць невялікае інтэрвію ў якоганебудзь фашыста. Вераніка чамусьці чакала пабачыць за сталом Панасенку, але прыйшоў адзін з тых маладзёнаў, якія месяц таму каштавалі аддзелу ды Вераніцы ў прыватнасьці столькі нэрваў. Ен палка нешта стаў даказваць Юргену па-ангельску, а той ківаў віхрастай галавой і глядзеўубок. Паміж імі ляжаў дарагі, бліскучы дыктафон, і здавалася, юны фашыст намаўляе замежнага госьця яго купіць. Вераніка й камэндант не разумелі ані слова, за плячыма маладзёна стаялі два ахоўнікі, адзін глядзеў на Вераніку, другі ўверх. Расшпіленыя каўнерыкі, простыя сялянскія твары.
— Паслухайце, Юрген, — у аўтобусе ён, каб не заснуць, стаў зноў назаляць ёй сваімі байкамі, і Вераніка, якая пачувалася ў дарозе вальней, вырашыла пакласьці гэтаму нарэшце канец. — Вы вось выйдзеце сёньня на вуліцы — субота, людзей будзе багата — ды спытайце хоць у ста чалавек запар: дзе павінны знаходзіцца фашысты? У той дзяржаўнай установе, дзе мы з вамі толькі што пабывалі, ці разгульваць на свабодзе?
— Глеб Жэглофф, — працягнуў няўважліва Юрген, дэманструючы веданьне савецкага кінэматографу, але Вераніка не зьвярнула на гэта ўвагі:
— Спытайце. I калі хаця б адзін чалавек вам скажа, што... Я сама запішуся ў фашысткі. У мяне там цяпер шмат знаёмстваў.
I яна дадала да апошніх словаў пару смайлікаў. Юрген нічога не адказаў, ён раз-пораз прыкладваў дыктафон да свайго ружовага сьвінога вуха, нібы правяраючы, як запісалася размова. Пэўны час яны ехалі моўчкі, Юрген кінуў потым дыктафон у кайстру ды лянотна любаваўся краявідам. А навокал і праўда было прыгожа: палеткі, босыя хлопчыкі на роварах, новая кафля на плошчах мястэчак, сонца ў павуціньні, воблачныя пярыны на даляглядзе... «Паслухайце, Юрген», — сказала Вераніка, не стрымаўшыся, калі аўтобус ужо вырульваў на кальцавую. «Чаму нашыя народы ня могуць жыць у міры? Чаму вы нас так ненавідзіце? Чаму я не магу, напрыклад, праз гэты дурны закон зьезьдзіць да вас, паглядзець на ваш народ? Гэта не для вашае газэты... Гэта я ад сябе».
— Чаму? — Юрген пазяхнуў. — Бо сканчаецца на «у».
♦ ♦ ♦
Чэслаў зайшоў да яе а палове на шостую, прынес тэчку з дакумэнтамі, пасядзеў крыху ў крэсьле для наведнікаў, распавёў, што давядзецца яму сёньня прабавіць вечар у філярмоніі. «Тры вечары запар сям’ю ня бачыў, — паскардзіўся ён, ласкава гледзячы на Вераніку, — бяда з гэтымі сьвятамі, унучка». Яна паспачувала яму, як магла, зусім стары быў начальнік, Вераніка й ня ведала толкам, як такіх суцяшаць. Чэслаў выслухаў са зморанай усьмешкай яе няўмелыя спагадлівыя словы, пагладзіў па галаве ды паехаў у сваю філярмонію. За вакном мігцела засьнежаная плошча. Тут жа ў кабінэт крадком зайшла Ларыса, ужо нафарбаваная, у футры, з сумачкай. «Чэслава ўжо сёньня ня будзе», — прашапталаяна, робячы вялікія вочы. «Хадзем!». Але Вераніка паказала на тэчку, разьвяла рукамі... Справы насамрэч можна было зрабіць і заўтра, а пакуль, да шасьці, яна вырашыла паслухаць музыку. Дастала плэер, уключыла радыё: ёй пашанцавала, там якраз быў Віктар Вецер, песенька з забытага дзяцінства: «Белая лэдзі Ноч»... У вачох зашчыпала, нос засьвярбеў, і Вераніка, каб ня трапіцца незнарок каму-небудзь у такім выглядзе, вырашыла яшчэ раз прагледзець фоткі, яна
КНІГІ ОНЛАЙН
