Сарока на шыбеніцы
Альгерд Бахарэвіч
Выдавец: Логвінаў
Памер: 354с.
Мінск 2009
♦ ♦ ♦
Маці пакінула яе каля жалезнае агароджы, уручыўшы халодную, месцамі іржавую трубу, ды, азіраючыся, пайшла да цёткі Розы. Труба была тоўстая й цікавая. Вераніка таксама была тоўстая і цікавая — у ружовым з блакітным камбінэзоне ды
вязанай шапачцы зь белым, як шавялюра дзьмухаўца, пампонам. Цётка Роза гаварыла ды плявалася, а маці ківала галавой, усё намагаючыся сказаць цётцы Розе нешта важнае, a цётка Роза ўсё трэсла кучаравай галавой ды не давала маці ўставіць ані слова, хапаючы яе за руку. Вераніка стаяла да іх сьпінай, але недалёка ад яе было Вялікае Магазіннае Акно, і ў ім таксама стаялі цётка Роза ды мама, так што Вераніцы трэба было добра падумаць, у які бок плакаць, калі што-небудзь здарыцца. Але тут з-за Вялікага Магазіннага Акна выйшаў, аблізваючыся, сапраўдны Коць, жывы, з узьнятым хвастом, ды паглядзеў падазрона на Вераніку, а потым заўважыў пампон ды зацікавіўся, падышоў бліжэй, сеў, задраўшы галаву з рэдкімі вусамі. Труба не хацела адпускаць Вераніку, а Коць дробна трэсься, гледзячы, як гайдаецца пампон. Вераніка бачыла, як з-за сьпінаў мамы ды цёткі Розы выйшаў нехта ў шапцы з вушамі — вось ён і напалохаў Коця: Коць падабраў лапы ды скокнуў у кустоўе, прытармазіўшы там, каб праверыць, ці няма небясьпекі. «Не сыходзь, Коць», — сказала Вераніка, і ніхто яе не пачуў, а Коць вось усё зразумеў, без праблемаў. «У цябе труба ёсьць», — прамовіў Коць са смуткам. «Яна халодная і цікавая», — горда заявіла Вераніка. «Ну і стой са сваёй трубой», — сказаў няветліва Коць ды пачаў мыць сабе вуха. «Я з табой хачу», — сказала Вераніка. «Калі хочаш, дык кідай сваю трубу», — запярэчыў Коць. «Ідзі да мяне ў кустоўе, a то там каля дарогі... швэндаюцца ўсякія ў чорных шапках, невядома чаго». «Але...» — Вераніка ледзь не расплакалася. «Там мая мама...». «Мама, мама...» — працягнуў, дражнячыся, Коць. «А там што, ня мама?» I ён паказаў на Вялікае Магазіннае Акно. «Мама», — узрадавалася Вераніка. «Пачакай, я ўжо іду». I, як маленькі паравоз, яна пайшла. 3 Коцем яны пастаялі нядоўга. «А-а-а!» — пачуўся лямант з таго боку. «Дзіцёнка скралі!». «Гэта цыганы!» — крычала цётка Роза, старанна пераймаючы маму. «Я ўчастковаму даўно казала!». Мама хутка знайшла яе. «Наша Веранічка ўмее хадзіць!» — мама цалавала Вераніку ў чырвоныя яблыкі шчок, ды Вераніка ня верыла сваім вачам,
нават плакала ў той момант. «Наша Вераніка ўмее хадзіць». I чаму яны ўсе казалі гэта тады трошкі са смуткам?..
♦ ♦ ♦
Тое лета было гарачае, нібы перад канцом сьвету. Мы засыналі непрыкметна, на паўслове, ноч, здавалася, так і не надышла, так было сьветла ды шумна на вуліцы, горад дробна трэсла ад перагрэву, адчыненыя вокны не ратавалі ад задухі, у палёх гінулі ўраджаі, крамы ламіліся ад мяса ды пральнага парашку; сонечныя ўдары, сонечныя спляценьні, тэленавіны, поўныя мёртвых турыстаў на далёкіх, няісных пляжах, поўныя загарэлых нябожчыкаў, якіх ніхто не прыбіраў, дрымота прыроды. Мы засыналі аголеныя, мы пахлі адно адным, побач на падлозе штучным пратэрмінаваным сьнегам бялела цёплая прасьціна, толькі на сьвітанку, вельмі ўмоўным, мы не расплюшчваючы вачэй намацвалі яе, стогнучы ад раздражненьня, ды прыкрываліся, успацелыя, прыкрываліся, выключна па звычцы жыхароў некалі зімнага краю. Апошні раз такая тэмпэратура была зафіксаваная... Ніколі такога яшчэ не было тут, ад таго дня, калі на зямлю праліўся першы дождж.
Мяне разбудзіў яе тэлефон, я адплюшчыў вочы, на мяне глядзелі яе пальцы, пальцы ног. Напэўна, ноччу яна зноў варочалася ў маім ложку, як дзіця, так і ёсьць, яна ляжала галавой да акна, а я — да дзьвярэй... Пальцы ў яе на нагах, мезенец зусім маленькі, я ўпершыню зьвярнуў увагу, які ж ён малы, нават не падобны да пальца, хутчэй, да мочкі вуха зь сярэбранай кропляй на ёй, да часьцінкі яе цела, якая выправілася ў далёкае падарожжа ды дайшла нарэшце да таго месца, дзе сьвет сканчаецца прорвай. Пальцы, так шчыльна прыціснутыя адзін да аднаго, што магло падацца, яна нешта там хавае. Па краёх пазногця лак дзе-нідзе сьцёрся, яна шмат ходзіць, Вераніка, яе гадзіньнік усё яшчэ супадае з унівэрсытэцкім. Калі добра прыгледзецца, можна заўважыць, што ступакі трохі дэфармаваныя, па форме туфляў, костачкі пляскатыя, амаль зусім не выдаюцца, на пад ёме нагі тонкія палоскі, бы на бяросьце.
Я пацалаваў яе мезенец, мае вусны былі занадта вялікія, каб трапіць куды хацелі, ды захапілі ягоных гладкіх, жаўтаватых суседзяў. Мікраскапічны лябірынт пяткі заварожваў, я стаў шукаць выхад зь яго ды хутка згубіўся. Яе мезенец зноў апынуўся ў маім роце, я пасмоктваў яго ды заадно яшчэ некалькі, жаночая скура на смак салёная, але не занадта, яна як вада ў тым месцы, дзе дасягае мора шырокая стомленая рака, дзе музэй з іржавымі параходамі, рэстарацыя на баржы, зрэшты, зачыненая, ды пакорлівая рыба зь белым мясам. Вераніка, гарачая страла, якая працяла мой бок. Я адкрыў шырэй рот, поўны ранішняй няпэўнасьці, ды ўзяў ім яе пальцы ўсе разам, прахалодныя, поўныя бясконцага смаку. Бачыў сябе ў люстэрку — сфатаграфаваны буйным плянам ядок-гурман, які да таго ж яшчэ й пазіруе. Яна страпянулася, заварушыла пальцамі ў маім роце, я скасавурыў вочы, другая нага ляжала нерухома, быццам копія ў цені захваленага арыгіналу. Вераніка сказала нешта выразна ды зьдзіўлена на ранішняй мове, і прасьціна папаўзла ўверх.
* * *
Яна стаяла каля вакна й зь нянавісьцю, глыбока ўдыхаючы, глядзела на плошчу. Раніцай, калі фашысты раптам высыпалі сюды з мэтро, нібы прусакі, на хаду разгортваючы свае змрочныя палотнішчы, прыйшло ўказаньне ня ўмешвацца ды як мага больш арганізавана эвакуаваць людзей. Будаўнікі неахвотна падпарадкаваліся загаду ды прьшынілі працу, Вераніка сама размаўляла з гэтымі шчырымі сымпатычнымі рабацягамі •— як гэта было для іх цяжка, пакінуць звычныя працоўныя месцы, ды яшчэ ўтой час, калі царква стала ўжо вымалёўвацца, калі ўжо нават дзеці бачылі ўяе каркасе прывід будучае сьвятыні... Цяпер пад самымі рыштаваньнямі стаяла некалькі сотняў цалкам пазбаўленых чалавечага аблічча стварэньняў, якія выкрыквалі свае антычалавечыя лёзунгі ды трэсьлі бясьсільна ды аднастайна кулакамі. Гэта падчас свайго раптоўнага калектыўнага.выхаду зь ні ў чым не вінаватага сталічнага мэтро яны здаваліся
пагрозьлівым натоўпам, — варта было гэтай купцы недабіткаў пасунуцца ў цэнтар, як плошча сама сарвала зь іх маскі: яны растварыліся ў гэтай прасторы, іх, здавалася, удвая паменшала. Вераніка думала пра тое, што адчыні яна зараз акно ды крыкні што-небудзь у іх бок, народнае такое, даступнае — і натоўп рассмокчацца сам сабой, самаліквідуецца. Але пакуль ніхто не тэлефанаваў, толькі зусім юныя, сарамлівыя міліцыянты пад камандаваньнем маёра Жычкі, які часта па справах бываў у аддзеле, сядзелі ў аўтобусах за ўстрывожаным помнікам ды гадалі, ці будзе ў іх сёньня баявое хрышчэньне.
Час ад часу натоўп падбадзёрваў сам сябе, раптам выгукваючы даволі ладна што-небудзь пазбаўленае ўсякага сэнсу, і Вераніка нават разьбірала словы. Але яна й так ведала, яшчэ з унівэрсытэцкіх лекцыяў, чаго яны хочуць, і кожны гэта ведаў, нават самы неадукаваны будаўнік. Перасаджаць у турмы ўсіх, хто супраць іх (а значыць, увесь народ, — ператварыць краіну ў адзін вялізны канцлягер), параздаваць усё, створанае гэтым народам, сваім хросным бацькам з-за мяжы (у якіх рукі даўно па локаць у крыві), забараніць усю вольную прэсу (заткнуць рот усім нязгодным), зрабіць зь дзяцей наркаманаў і прастытутак, выгнаць усіх, хто некарэннай нацыянальнасьці (як быццам яны самі былі адсюль, не ж — усе спрэс бастарды, паводле паходжаньня), павесіць над адміністрацыяй сваю фашысцкую анучу ды хадзіць з павязкамі на рукавох па гарадох ды вёсках, вешаючы на слупах тых, хто наважыцца пратэставаць. I чамусьці ім здаецца, што гэта мусіць кагосьці прывабіць. Народ глядзеў на іх, глядзеў, з усьмешкай, як на дурных дзяцей, у якіх гармоны граюць, а потым плюнуў ды запатрабаваў ад улады ўмяшацца. Якім бы ты ні быў цярплівым, ня зможаш жа ты вечна трываць, калі цябе з гразёй зьмешваюць. Недабудаваная царква горда ўзвышалася сярод гарладзёраў. Вераніка ўздыхнула ды шчыльна зачыніла вакно. Яна ведала — Чэслаў сказаў — што з прыгараду сюды ўжо нясьпешна рухаюцца некалькі машын, будзе сёньня праца ў камэнданта.
Ну не чытаць жа ўвесь час Толкіена. Яна думала, што
завітае ў Інтэрнэт на хвілінку, праверыць, што напісалі на ўнівэрсытэцкім сайце пра нядаўнюю антыфашысцкую акцыю, але невядома якой сьцежкаю, хутчэй заблукаўшы ў стракатым моры спаму, чым насамрэч крочачы паўз вабноты віражоў ветранай віртуальнай прасторы, Вераніка трапіла на старонку, зь якой цяжка было сысьці... Калісьці яна ўжо спрабавала тут зарэгістравацца, калі хадзіла ў танную Інтэрнэткавярню пры ўнівэрсытэце, тады нічога ня выйшла, і яна ня стала затрымлівацца за старым маніторам... Але й цяпер усё ўдалося ня зь першага разу, а потым у яе папрасілі назваць нумар банкаўскага рахунку, яна думала, ці рабіць гэта, але пальцы ўжо набіралі лічбы, і зноў яна пацярпела няўдачу, але жаданьне было ўжо тут як тут, агонь заняўся, сухіх паленцаў хапае — нібы ты стаіш перад прачыненымі дзьвярыма, куды табе бацькі перад тым, як пайсьці з дому, строга забаранілі заходзіць... Яна ўважліва прачытала папярэджаньне, чаго ніколі раней не рабіла, ды зарэгістравалася... Далей пайшло весялей, перад ёй ляжалі часткі, зь якіх трэба было сабраць яшчэ адну Вераніку, што можа быць цікавейшым для цікаўнай чалавечай тварыны, хацела б яна паглядзець, хто ад такога адмовіцца. Службовы кампутар функцыянаваў беззаганна, ён быў найноўшай мадэлі, ня тое што тады, у Інтэрнэт-кавярні. Вераніка зручна адкінулася ў крэсьле, скінула туфлі ды атрымлівала асалоду. Нядаўна адрамантаваная вэнтыляцыя працавала выдатна. На стале не было ні пылінкі. Новы чорны касьцюм зьлёгку патыхаў лявандай. Чэслаў Карлавіч да вечара паехаў у мэрыю. А Ён — Ен ніколі да яе не заходзіў пасьля таго выпадку, нават паперы перадаваў зазвычай праз сакратарку, а большасьць дасылаў мэйлам. Яна сьцепанула плячыма, ссунула калені. Дэталі канструктару на маніторы крыху адлівалі срэбрам. Валасы яна пакінула сабе такія ж сьветлыя, ды з таямнічай грыўкаю, а вось ногі... Яна доўга думала пра гэта, ногі ўсе цудоўныя, на любы густ, можна было пагуляць нават з колерам... Трэба выбраць чым даўжэйшыя... Вераніка думала доўга, а калі зірнула выпадкова на гадзіньнік, абамлела. Неабходна сьпяшацца. Самыя доўгія...
КНІГІ ОНЛАЙН
