Саветызацыя Заходняй Беларусі (1944— 1953 г.). Прапаганда і адукацыя на службе ідэалогіі Ян Шумскі

Саветызацыя Заходняй Беларусі (1944— 1953 г.).

Прапаганда і адукацыя на службе ідэалогіі

Ян Шумскі

Выдавец: Інбелкульт

Памер: 326с.

Смаленск 2014

149.71 МБ

Ян Шумскі Саветызацыя Заходняй Беларусі (19441953 г.) Прапаганда і адукацыя на службе ідэалогіі Ян Шумскі Саветызацыя Заходняй Беларусі (19441953 г.) Прапаганда і адукацыя на службе ідэалогіі Ян Шумскі Саветызацыя Заходняй Беларусі (19441953 г.) Прапаганда і адукацыя на службе ідэалогіі Смаленск Інбелкульт 2014 УДК 94(47615)"1944/1953":32 ББК 63.3(4Бем)63 Ш96 Шумскі, Я. Ш96 Саветызацыя Заходняй Беларусі (1944 — 1953 г.). Прапаганда і адукацыя на службе ідэалогіі/Ян Шумскі. — 2е выд. — Смаленск: Інбелкульт, 2014. 326 с. ISBN 9785000760017 У кнізе паказаныя перамены, якія адбываліся ў 1944 — 1953 гг. у жыцці і свядомасці жыхароў заходніх абласцей БССР, якія перад Першай сусветнай вайной уваходзілі ў склад Польшчы. На старонках выдання прадсгаўдена дасдедаванне нацыяналыіага, кадравага, кулылрнаасветніцкага і прапагандысцкаінфармацыйнага аспектаў працэсу саветызацыі на акрэсленых тэрыторыях. УДК 94(47615)"1944/1953":32 ББК 63.3(4Бем)63 Перакдад зробдены паводде выдання: Szumski, Jan. Sowietyzacja Zachodniej Bialorusi 1944 — 1953. Propaganda i edukacja w sluzbie ideologii. — Krakow: Arcana, 2010. (Seria: Arcana Historii). — 362 s. У афармленні першай старонкі вокладкі выкарыстаны здымак з выявай адзначэння свята Першамая ў Навагрудку (другая падова 1940х — пачатак 1950х гадоў) з асабісгага архіва Мікадая Гулевіча (Брэст). ISBN 9785000760017 © Copyright by Jan Szumski © ARCANA sp. z o.o. ©TAA «Інбелкульт» (дая беларускага выдання) Змест Прадмова да другога беларускага выдання..........................7 Прадмова да беларускага выдання..................................8 Спіс скарачэнняў................................................11 Уводзіны...................................................... 12 РАЗДЗЕЛІ.........................................................20 Палітычная сітуацыя і яе развіццё ў 1944—1953 гадах..............20 І.І. Заходняя Беларусь: кароткае тлумачэнне сферы інтарэсаў і значэння тэрміна...............................................20 Усталяванне новай польскасавецкай мяжы.........................23 І.ІІ. Грамадскапалітычная сітуацыя ў другім паўгоддзі 1944—1945 гг. Інакшы вобраз савецкага вызвалення...............................26 Знішчальныя батальёны...........................................36 Стварэнне адміністрацыі. Адносіны з мясцовым наседьніцтвам......37 Эканамічная палітыка............................................43 І.ІІІ. Беларускі антысавецкі рух.................................49 Гістарыяграфічны нарыс..........................................49 Арганізацыі, створаныя ў саюзе з немцамі........................51 Разведка заходніх дзяржаў у БССР і беларускі рух................53 Беларускія падпольныя асветніцкія арганізацыі...................54 I.IV . Польскае незалежніцкае падполле...........................56 Чэкісцкаваенныя аперацыі.......................................58 Стаўленне мясцовага насельніцтва да польскага падполдя..........60 Змена тактыкі савецкай улады....................................66 Разгром польскага падполля......................................67 I .V. Украінскае падполле (АУН—УПА)..............................70 АУН—УПА на беларускім Палессі...................................71 Барацьба супраць АУН—УПА ў ходзе чэкісцкаваенных аперацый ... .73 Ліквідацыя ўкраінскага падполля ў БССР..........................75 I .VI. Літоўскае падполле.......................................76 Структура літоўскага антысавецкага руху супраціўлення..........77 Сувязі з Захадам...............................................77 Супрацоўніцтва з польскім падполлем............................78 Рэзюмэ да раздзела I...........................................79 РАЗДЗЕЛ II......................................................81 Змены ў складзе насельніцтва і сацыяльнай структуры.............81 ILL Мабілізацыя ў войска і на прамысловасць....................81 Правядзенне мабілізацыі ў войска...............................82 Мабілізацыя на прамысловасць...................................87 Мабілізацыя моладзі ў ФЗВ і РВ.................................92 Рабочыя батальёны..............................................95 ІІ .ІІ. Змены ў нацыянальным складзе насельніцтва...............97 Пасляваенны голад у СССР..................................... 101 Засяленне захопленых тэрыторый................................104 Змены нацыяпальнай структуры ў рэгіёне........................105 ІІ .ІІІ. Кадравая палітыка.....................................108 Мясцовае насельніцтва ў савецкай і партыйнаіі адміністрацыі...110 Спроба «выправіць» кадравую сітуацыю..........................112 Месца і роля КП(б)Б...........................................115 Адносіны з мясцовым насельвіцтвам.............................116 Калектывізацыя сялянства......................................117 Злачынствы....................................................119 Кадры НКУС/НКДБ (МУС/МДБ).....................................120 «Засмечанасць» апарату........................................122 «Вярхушка» ўлады..............................................125 II .IV. Рэлігійная палітыка....................................129 «Новая» царкоўная палітыка ў СССР.............................130 Барацьба з Ватыканам..........................................132 Праваслаўная царква ў Беларусі (маскоўскі патрыярхат).........134 Пачатак рэпрэсій супраць каталікоў............................136 Сітуацыя на Гродзеншчыне......................................138 Планы барацьбы з каталіцызмам і іх рэалізацыя.................140 Антыкаталіцкая прапаганда.....................................141 Пашырэнне рэлігійнага жыцця...................................142 Рэпрэсіі супраць іншых хрысціянскіх канфесій..................143 Рэзюмэ да раздзела II.........................................144 РАЗДЗЕЛІІІ.....................................................146 Ідэалогія, асвета і прапаганда.................................146 ІІІ .І. Ідэалогія і прапаганда ў Савецкім Саюзе: агульны агляд.146 Сацыялістычны рэалізм.........................................147 Новае разуменне «рускага народа»..............................148 Роля Іосіфа Сталіна ў фармаванні ідэалагічных асноў савецкай сістэмы............................................150 Змена ідэалагічнапрапагандысцкіх прыярытэтаў...............153 Барацьба з «касмапалітызмам»................................156 Гістарычная навука.............................................158 Біялогія.......................................................163 Аісты «падзякі» Стадіну........................................165 III. II. Гадоўныя кірункі савецкай прапаганды ў заходніх абдасцях БССР...................................................167 Арганізацыя працы прапаганды...................................168 Метады вядзення прапаганды і агітацыі..........................172 Мова прапаганды................................................174 Подьскае пытанне...............................................175 Новыя акцэнты прапаганды.......................................177 Выбары.........................................................181 Антысавецкія настроі падчас выбараў............................186 Прапаганда кадектывізацыі......................................188 Урачыстасці і савецкія святы...................................194 III.III . Асвета................................................196 Рэарганізацыя школьнай сеткі ў 1939—1944 гг....................196 Агудьная характарыстыка шкодьнай адукацыі ў Заходняй Бедарусі. . .199 Подьскаё пытаннеў школьнай адукацыі............................203 Удады камуністычнай Польшчы і падякі ў СССР....................207 Настаўніцкія кадры.............................................209 Адукацыя і камуністычная партыя................................213 «Перападрыхтоўка» настаўніцкіх кадраў..........................215 Камсамодьскія і піянерскія арганізацыі. .......................221 Моўныя прабдемы............................................... 224 III.I V. Выдавецкая дзейнасць на тэрыторыі заходніх абласцей БССР...................................................226 Прэса ў Заходняй Бедарусі......................................228 Школьная дітараіура............................................234 Прапагандысцкая дітаратура.....................................236 Цэнзура........................................................238 III.V. Кіно і радыё.............................................242 Новыя тэмы ў савецкім кіно.....................................243 Характарыстыка сеткі кінатэатраў у заходніх абдасцях БССР......244 Радыёсетка.....................................................247 Мерапрыемствы ўладаў у гадіне радыёфікацыі.....................250 Ідэйнападітычны змест фільмаў.................................253 Радыё і калектывізацыя вёскі...................................257 Рэзюмэ да раздзела III.........................................258 Заключэнне.....................................................260 Дадаткі........................................................263 Імянны паказнік................................................299 Паказнік геаграфічных назваў................................. 310 Крыніцы і дітаратура...........................................318 Кнігу прысвячаю сваім бацькам Прадмова да другога беларускага выдання Не памылюся, калі скажу, што для кожнага гісторыка асаблівае значэнне мае факт, ці знойдзе ягоная праца свайго чытача. Менавіта такую надзею я выказаў, калі пісаў прадмову да першага беларускага выдання сваёй кнігі, тым больш што менавіта для беларускага чытача яна пісалася. Кніга ў пэўным сэнсе з'яўляецца творам аўтабіяграфічным, бо праз прызму гісторыі сваіх бацькоў, дзядоў, суседзяў і ўвогуле жыхароў заходнебеларускіх земляў я паказаў сваё бачанне працэсу саветызацыі гэтага рэгіёна. Таму адмова ад сціслай акадэмічнасці і асаблівая прэзентацыя шматлікіх праблем, закранутых на старонках працы, маглі спрычыніцца да неадназначнага ўспрымання кнігі чытачом. Аднак мае асцярогі і сумненні былі, як аказалася, беспадстаўнымі. Ужо пасля выхаду