КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— А ў Маркавых ц’іх будес? — пыталася далей кабета, выяўляючы звычайную ў сібіракоў недаверчывасць да незнаёмых людзей. — Да я політіческій, разве не відіш, хадзяйка,— адазваўся, ужо крыху злуючы, Грыневіч, катораму гэтыя выпытванні на каждым начлезе ўжо апрыкралі. — А, ну-к чё, проході, начюй,— сказала разам упэўніўшая сябе ў асобе незнаёмага чалавека гаспадыня і ўступіла праз адчыненыя дзверы ў хату, прапускаючы за сабой гатовага ўжо раззлавацца начлежніка. Шырокія, з вялікім, на чатыры створы «італьянскім» акном сені, каторымі ўся будыніна перадзялялася на дзве палавіны — хадзяйскую і для гасцей,— яшчэ раз прыпомнілі Грыневічу, што заўтра свята. Нанова пабеленыя сцены, і жалезная печка, і ачышчаная ад саломы падлога проста блішчэлі ў насоўваючымся праз вакно змроку і сведчылі, што хата мае добрую гаспадыню. Звычайнага лахмоцця, якое заўсёды вісіць на ўбітых у сцяну «спічках», тутака не відаць было, і толькі каля самага ўвойсця ў сені вісела на калочках на сцяне конская збруя — тры хамуты і шлеі ў поўнай спраўнасці. Усё гэта Грыневіч прымеціў адным вокам, адразу, толькі пераступіўшы парог і зачыніўшы за сабой дзверы. Гаспадыня нават не пачакала, пакуль ён скіне з плеч сваю катомку і разапранецца, і, нічога не сказаўшы, так, як бы яго і саўсім не было, пайшла сабе далей на хадзяйскую палавіну, дзверы ад якой стаялі расчыненымі. Але Грыневіч гэтым ні мала не зсмуціўся, ані стрывожыўся, добра ведаючы, што сібіракі многа слоў траціць не любяць. Ён паволі зняў катомку і палажыў яе на стаяўшы ў правым кутку, каля вакна, куратнік, зняў шапку і павесіў яе на адзін калок, потым павесіў свой «азям» на другім калку, добра выцер аб ляжаўшы пад дзвярыма бярозавы мацік свае намокшыя ў дарозе «ічагі» і тагды, уступіўшы ў хату, сказаў, хаця нікога не быловідно: «Здравствуйте!» Хата, у якую ён уступіў, была досыць вялікая. Малёваная цёмнаю фарбаю перагародка, пачынаўшаяся ад дзвярэй, дзяліла яе на дзве палавіны. У тэй палавіне, у каторую ўвайшоў Грыневіч, каля сцяны, у якой былі пра- сечаны дзверы, стаяла ложка, далей каля дзвюх надворных сценаў стаялі лавы, а ў левым кутку, пад абразамі, стаяў накрыты напалавіну белым абрусом стол. Адказ на сваё прывітанне Грыневіч пачуў з другой палавіны, з так званай «куці», гдзе гаспадыня, мусіць, нешта перамывала, бо адтуль чуцен быў пляск вады і бразганне спушчанай у ваду глінянай пасуды. — Проході, посіді,— адказала яму гаспадыня, каторая толькі адна была ў хаце. Грыневіч, аднак, не сеў, але, падышоўшы да дзвярэй, якія вялі ў куць, запытаўся ў гаспадыні, стаяўшай каля стала з пасудай: «Ці не можна было б, хадзяюшка, чайку ілі поесть чего-нібуть у вас дастаць?» — Поісь? — адвярнулася да яго гаспадыня,— чё с я тебе дам поісь,— у наш віть пошт? — Ды і ў мяне сягоння пост, хадзяюшка, бо ад самаго цямна яшчэ нічога не ўкусіў, аж жывот падцягнула,— засмяяўся Грыневіч, не адыходзячы ад дзвярэй. — Box ті мне батюскі! — здзівілася гаспадыня,— экій ты, паря, і не шкажал, сто с утра не ел. Ну, посіді, я тебе редецкі ш квашам ізлазу, а потом і цай будем піть. А потым, раптам успомніўшы, запыталася: — Ты, может, в баню пойдес? Вон напротів уліцы, в ней как раз теперь музыкі. А после бані і поісь дам,— дадала яна, як бы ўгаварываючы Грыневіча не адмаўляцца ад лазні. Прапазіцыя пайсці ў лазню спадабалася Грыневічу, і ён, не разводзячы аб гэтым далей гутаркі, папрасіў сабе ў гаспадыні венік, бо хацеў папарыцца, і пайшоў, накінуўшы на плечы «азям», дзеля таго, што ўжо звечарэла і на вуліцы было халаднавата. — Пар у баню! — сказаў ён, пераступаючы высокі парог напоўненай пякучым парам і едкай горкасцю нявыйшаўшага саўсім дыму маленькай курнай лазенькі. Праз густую, акутаўшую ўсё пару не можна было разабраць, колькі чалавек мылася ў лазні, але Грыневіч дагадаўся, што іх было толькі двое, хаця на яго прывітанне адазваўся толькі адзін голас з палатак, адкуль чуваць было хвастанне венікам. — Мілості просім! Кто это, Захар Мітріч, ты? — пачуўся адтуль крыху грубаваты, але прыемны мужчынскі голас. — He, гэта я; папрасіўся на начлег, дык вот хадзяй- ка мне сказала, што ў вас ёсць баня!..— выясніў Грыневіч абмылку адказаўшага яму чалавека. — А, гость будеш! — сказаў той самы голас з палатак,— прахаді, прахаді, баня харошая, пару многа, только гарчіт маласть,— ранавата шкуталі. Ты, Федьча, дай ему саечку,— скончыў гаспадар (гэта быў ён) і зноў пачаў хвастацца венікам. Федьча, да каторага ў часе гэтай гутаркі ўспеў прабрацца Грыневіч, аказаўся не хлапчуком, як выснаваў сабе Грыневіч з яго імені, сказанага гаспадаром, але чалавекам каля паўсотні гадоў, з маршчыністым тварам і пачынаўшай сівець клінчастай бародкаю. Гэта быў таксама гаспадар з вёскі, але жыў бедна, бабылём, часта наймаўся да другіх на работу і ў лазню ўпрасіўся таксама, не маючы каго, каб «шкутаць» сваю, разваліўшуюся ад неўжывання, лазеньку. Ён моўчкі, не ўстаючы з TanBana, на каторым мыўся, падаў Грыневічу дзеравяную судзінку для мыцця і, матнуўшы галавой, сказаў толькі адно слова — «там», паказуючы гэтым, дзе трэба шукаць ваду. Вымыўшыся і адзеўшыся, выйшаў Грыневіч, як прыйшоў, адзін з лазні, у каторай ён доўга раскошуваў цяплом, ажыўляўшым усе жылачкі яго, змучанага сямідзённай хадой ад цямна да цямна цела. На вуліцы яшчэ не саўсім сцямнела, але на бялявым небе з’явіліся ўжо ў некаторых мясцох бледныя зоркі. Гварны вясновы дзень у вёсцы заціх. He зышоўшы яшчэ з зямлі снег блішчэў сваёй цвёрдай скарлупкаю на полі за пераплотамі агарода, дзе ўдалі, за ракой, насупіўшыся, стаялі пацямнеўшыя горы. Далёкі глухаваты шум скінуўшага з сябе зімні сон ручая сведчыў аб недалёкім, праз тыдні два-тры, трыумфе вясны. У хаце, куды, не спяшаючы, набіраючы сабе поўныя грудзі яшчэ не саўсім астыўшага ад дню свежага паветра, пайшоў Грыневіч, ён застаў ужо святло. Маленькая лямпачка на сцяне кідала скупаваты свет на стол, на каторым стаяў кіпеўшы самавар, высокі «тувіз» з-пад квасу, тры кубкі, міска з цёртаю рэдзькаю і ляжаў невялічкі баханак хлеба. Гаспадар, выйшаўшы з лазні раней за Грыневіча, сядзеў ужо за сталом і наліваў сабе квас з высокага тувіза. Гаспадыня стаяла каля драўлянай ляжанкі, прымацаванай да печы, каторая адным сваім бокам выступала з-за перагародкі на святліцу, і збірала нейкія рэчы. — С лёгкім паром! — прывітала яна Грыневіча і, не чакаючы яго падзякі, запытала далей: —Ну, харасо мылша, мой хажяін гаваріт: рана шкуталі? — Спасіба, хадзяйка, баня харошая і саўсім не горкая,— адказаў Грыневіч, хочучы падзякаваць гаспадыні і разам, пахваліўшы, заступіцца за яе перад гаспадаром, відаць, зрабіўшым дагану жонцы. — Ну, штупай к шталу, поужнай. Хажяіна не зді — он у меня пошной, севодня говеет,— сказала гаспадыня і зноў адвярнулася да свайго дзела — збірання сабе бялізны. Прывітаўшыся за руку з аглядзеўшым яго цікавымі вачыма гаспадаром, Грыневіч сеў за стол і, падсунуўшы да сябе міску з цёртай рэдзькаю, пачаў з апетытам галоднага ўвесь дзень чалавека есці, каротка адказваючы на распытванні гаспадара. Гаспадар быў моцны, шыракагруды, у поўнай сіле малады чалавек. Круглаваты твар яго з невялічкімі вусамі і спакойнымі шэрымі вачыма не здаваўся ані пекным, ані непрыемным і выдаваў вялікую сілу, поўнае здаволенне ўсім і крышачку флегматычнасць. Ен паволі, нібыта і не надта цікавячыся, распытваўся ў Грыневіча аб тым, адкуль ён родам, ці даўно жывець у засланні, дзе жыў і як жыў, і далей аб усім падробна. Гаспадар коратка пытаўся, Грыневіч, ужо прызвыча€ны да гэтых допытаў сваёй шасцігоднай сібірскай практыкай, адказваў таксама ў кароткіх словах, і гутарка, мабыць, скора скончылася б, каб у яе не ўступілася гаспадыня, каторая таксама схадзіла памыцца і цяпер, уся расчырванеўшаяся ад жару, села за стол выпіць шклянку гарбаты. Яна так весела загаварыла да Грыневіча — халадок у вачох прапаў і замяніўся цяпер светлымі іскрачкамі,— што ён пачуў сябе як бы ва ўласнай хаце і зрабіўся больш словаахвотным. Расказаў важна слухаўшым яго людзям аб сваім горадзе, аб сваіх родных, аб некалькіх выпадках на выгнанні і, мусіць, гаварыў бы яшчэ доўга, каб гаспадыня не перарвала яго, устаўшы ад стала: — Ну, таперь пуссайте, музыкі! Буду убірать ш штола,— сказала яна, паднімаючы за ручкі самавар.— Ідзіце адпачніце крыху,— дадала далей па-свойму і вынесла самавар у «куть». Кароткае заклапатанне Грыневіча, падумаўшага, куды яму легчы, развязаў гаспадар, сказаўшы, устаючы з лавы, што, мусіць, Грыневічу прыйдзецца легчы ў сенях на куратніку, бо ў летняй хаце ложак заняты яго хвораю маткай, аб каторай гаспадыня ўспамінала, седзючы за сталом, і насіла ёй гарбату. Калі Грыневіч ужо лёг адпачываць, палажыўшы сабе пад бок свой «азям», а ў голаў катомку,— на парозе з хаты ў сені паказалася гаспадыня. — А цябе трэба разбудзіць к жаутрінай? Где уз будіть! Поді, жавтра рана уйті захочыш? — сказала яна, пе то пытаючыся, не то проста так сабе, каб яшчэ пагаварыць аб нечым. На адказ Грыневіча, што заўтра ён у дарогу не пойдзе, але і на заутраную таксама не хоча ісці, а лепей адпачне, гаспадыня звярнулася да яго з нечаканай просьбай: — Ты вот чё жджелай, паря, позалуста! Мне ахота шхаджічь в цэркав з мужыком, так я тебя разбузу, ты постерегі ізбы-та. I маменькі зделас чё-нібуть, піть ей падаш, чёлі там. А я сказала, стоб она тебя не боялася,— закончыла гаспадыня сваю просьбу. На гэта Грыневіч згадзіўся, і гаспадыня, падзякаваўшы яму, не перашкаджала далей заснуць. пі Прачнуўся Грыневіч, пачуўшы, што нехта яго трасе за плячо. Адплюшчыўшы вочы, ён убачыў гаспадароў, мужа і жонку, ужо саўсім адзетых, каб ісці ў царкву. На дварэ за вакном гулка бомкалі звоны. Гаспадыніна рука трасла яго за плячо, а гаспадар стаяў подаль і прыязна ўсміхаўся. — Эк тебя ражашпало! — сказаў ён з кароткім смяшком.— Ну, паря, мы пойдем в церкву, а ты тут домовнічай, не спі. Мамка воды, можэт, попросіт, так подаш. — Добра,— сказаў, ужо саўсім ачнуўшыся, Грыневіч,— ідзіце з богам, а я спаць не буду. — Проссай!.. — 3 богам! Перад тым, аднак, як выйсці, гаспадыня зазірнула ў летнюю святліцу, дзе ляжала хворая матка. «Мама,— сказала яна голасна,— мы пайшлі ўжо, а тут з табой Мікалай застанецца». Мікалаем звалі Грыневіча, аб чым гаспадыня даведалася яшчэ звечару з гутаркі за гарбатай. У адказ ёй пачуўся слабы старушачы голас: «Добра, дачушка, ідзіце, а я і адна пабуду!»