КНІГІ ОНЛАЙН

Шкоднікі лубіну

Выдавец: Выдавецтва Акадэміі навук

Памер: 118с.

Мінск 1957

59.74 МБ

У сувязі з тым, што ўборка ўраджаю аднагадовага лубіну (вузкалісты, жоўты і інш.) адбываецца ў другой палавіне жніўня, на месцах пасеваў аднагадовага лубіну ствараюцца неспірыяльныя ўмовы для існавання жукоў, якія на зімоўку адыходзяць толькі з надыходам зама-разкаў (сярэдзіна—канец кастрычніка). Перад адыходам на зімоўку жукам патрэбна ўзмоцненае жыўленне. Чым больш разаўецца ў жука тлушчавае цела, тым лягчэй яму перазімаваць (зімуе на паверхні глебы). Таму пры асенне-веснавым абследаванні глебы для выяўлення месц зімоўкі і стану зімуючага шкодніка на ўчастках з-пад аднагадовага лубіну сітона не аказваецца, калі не лічыць адзінкавых экземпляраў, якія засталіся выпадкова (табл. 13).
3 літаратуры па клубяньковых доўганосіках вядома, што ўсе сітоны зімуюць толькі на ўчастках шматгадовых бабовых культур, дзе яны жывяцца з восені да надыходу замаразкаў. Розніца толькі ў прыстасаванасці віду да той ці іншай бабовай расліны (Грэбнер, 1856; Дабрадзееў, 1915; Гросгейм, 1928; Селаўры і Пілюгіна, 1930; Кола-бава, 1950; Пятруха, 1949; Алімджанаў, 1951 і інш.). Каб знайсці тыя шматгадовыя бабовыя, на якіх лубіна-вы слонік жывіцца пасля ўборкі аднагадовага лубіну і дзе ён застаецца зімаваць, мы правялі выпрабаванне шматгадовых бабовых раслін, у тым ліку дзікіх траў і пустазелля, на паяданне іх S. griseus (канюшына, мы-шыны гарошак, люцэрна, чына, ракітнік, баркун, жоўта-зель і інш.) з адначасовым выяўленнем яго знаходжання на гэтых раслінах у прыродных умовах і ўзяццем у асен-не-вясенні перыяд глебавых проб на такіх месцах. Выдат-най прыроднай лабараторыяй паслужыў Батанічны сад АН БССР, дзе на адной і той-жа тэрыторыі непадалёку
5. Н. Н. Гарбунова
65
адна ад другой знаходзіліся ўсе неабходныя бабовыя расліны (уключаючы і лубін) і дзе была прадастаўлена поўная магчымасць свабоднага пераходу S. griseus з адной расліны на другую.
Як ужо адзначалася, лубінавы слонік пры адсутнасці лубіну выбірае ракітнік, баркун і жоўтазель, у сувязі з чым на іх і была звернута ўвага пры вывучэнні месц зі-моўкі.
Пры асеннім і веснавым абследаваннях шматгадовых бабовых раслін аказалася, што асноўная .маса жукоў канцэнтруецца ў гэтыя перыяды на шматгадовым лубіне як у культурных пасевах, так і ў яго зарасніках у лесе і на ўзлесках, якія ў Беларусі сустракаюцца часта (табл. 13) Ч
Трэба адзначыць, што на пасевах лубіну блізка каля лесу жукі канцэнтруюцца ў асноўным на прылягаючых да яго ўчастках. Цікава адзначыць выпадак мінулага стагоддзя, калі S. griseus палічылі за ляснога жука, які з паяўленнем усходаў аднагадовага лубіну пераходзіць на яго (Karsch, 1884).
Улік лубінавага слоніка на палях лубінавых севазва-ротаў (табл. 14) паказаў, што і ў палях севазваротаў доўганосік зімуе на шматгадовым лубіне 2 і толькі ў ня-значнай колькасці на ўчастках з-пад вузкалістага лубіну. На апошнім ён сустракаўся ў месцах дрэнна заараных раслін, якія былі яшчэ зялёныя, бо лубін сеялі пасля ўборкі азімага жыта — пажніўны лубін 3 (севазварот II, 1951 г.). На ўчастках-жа з-пад лубіну, незалежна ад яго віду, пасля заворвання якога (прыблізна праз тры ты-дні) сеюць азімае жыта, лубінавага слоніка зусім не за-стаецца, бо асноўная маса жукоў гіне, а адзінкавыя ўца-леўшыя эхземпляры адыходзяць у пошуках ежы (сеза-зварот I, 1951 —1952 гг.).
Такім чынам, асноўным месцам зімоўкі лубінавага слоніка з’яўляецца шматгадовы лубін, а пры адсутнасці яго—ракітнік (Cytisus L.), баркун (Melilotus Juss.) і жоўтазель (Genista L.). Перазімоўваюць жукі каля да-ных раслін як на паверхні глебы, так і ў яе шчылінах, пад камячкамі зямлі, апаўшым лісцем і іншым смеццем,
1 Пры ўліку праглядалася па 10 проб, кожная ў 1 м2.
2 Падсеўны лубін, які засіаўся на другі год у выг.іядзе зялё-нага папару.
3 Пажніўны лубін быў заараны з восені.
66
67
T a б л і ц a 14
Размеркаванне жукоў S. griseus у палях лубінавых севазваротаў у перыяд адыходу на зімоўку (Бараўляны)1
	sw I BH ЧНЭВЯЧЬ'ОЯ	o o o o oil!
		*	*	*	"	x	1	N co	—	Ю	ю	o —	^	_	CM	CM
о Оч сО CO 03	BHHBahmod -ІЧЯ VOJ	O —CM co тк ю co r-tO iO >O lO tO Ю 1 iO 03 03 03 Оз 03 03 03 03 —■ T—< 1—< T—( wH Y—4 y—4 y~4
co		2 S « 1 - ! 1 - g _	bp -	Co	e O 2 CO I	C ~	^^ 03	+ ^ x	co	x	2 :o «	2 3 2	H	.2	~	&	-	« ?	™	b	b ^	co	2	'O	X	1	£	S 2	s	5	s	co ~	^	—	co	ex "	O	< ? -	~	a	H	H	<	ex —	cm	co	o’	ib	o	ib	od
	s^ I EH чйэвячігоя	ooo ©oo II	I 5
		II	1 x Ю to Ю	O to cO	CM
о co 03 Q	вннвянгпосі -іча Voj	-— — — O) co ^ to CO r- o Ю to to Ю Ю tO to LO to 1 . C-. 03 O> 03 03 03 03 03 03 ’-' Г -4 •—< »— ^— r-< T—< T—< Y— Г—«
	CO	й	§ 03	= b b “	+	^ ~ 7 5 3 o	2 2	S	C3	"	2	o	м	X	\O	CD o .5 s	X	H	+	3	2	«	«	p.^.3 >> U	=1	¥	X	O	Q.	*3	^	c	X	-ref^ ч ” _ ®	л	3	C	ч	й	J.	3	'2 '^ ” g-зДй й a-»3 2 "5 2 g 3^ + 3 I « o =3 2£15 Й 2	x-S	g ~	<		ю	СО	>	>	самкі	4	ю	ю	т—<	00 Т-Н
1	0	0	0	0	0	1	0	0	0	1	4
2	0	0	0	0	0	2	0	0	2	0	1
3	0	0	0	0	0	3	0	0	2	1	1
4	0	0	0	0	0	4	0	0	0	1	8
5	0	0	0	0	0	5	0	0	0	2	8
6	0	0	0	0	0	6	0	0	4	7	4
Усяго	0	0	0	0	0	Усяго	0	0	8	12	26
дослед дазваляе сказаць, што ў засушлівыя гады шко-даноснасць жукоў значна ўзрастае.
У перыяд яйцакладкі 'назіраецца шматразовае спар-ванне жукоў, але нельга лічыць, як пісаў Н. А. Гросгейм (1928), што для нармальнага ходу яйцакладкі Sitona неабходны паўторныя і шматлікія капуляцыі. Адносна S. griseus гэта не' пацвердзілася. Напрыклад, 5 самак S. griseus былі ізаляваны ад самцоў 19 мая 1953 г.; пры праверцы праз тыдзень аказалася, што ўсе яны адклалі яйкі. У залежнасці ад індывідуальных асаблівасцей жука колькасць адкладзеных яек хісталася ад 6 да 49. He па-цвердзілася заключэнне Н. А. Гросгейма і пры работах Р. А. Алімджанава (1951), які адзначае нармальную яйцакладку без самцоў для S. cylindricollis.
У Мінскай вобласці яйцакладка S. griseus пачынаец-ца ў сярэдзіне мая. Так, у 1951 г. яе пачатак адзначан 16 мая, а масавая—18 мая; у 1952 г. першая яйцакладка зарэгістравана 14 мая (пры ўскрыцці жукоў паспеўшыя яйкі знойдзены 5 мая), масавая-ж яйцакладка ў сувязі з неспрыяльнымі метэаралагічнымі ўмовамі (больш халод-нае надвор’е) адцягнулася да 5—6 чэрвеня (рыс. 20).
70
195 Ir
Перыяд яйцакладкі вельмі расцягнуты. Яна пачына-ецца з сярэдзіны мая і цягнецца да канца ліпеня, а ў асобных выпадках назіраецца і ў першых чыслах жніўня. Канец яйцакладкі супадае са з’яўленнем жукоў новага пакалення і гібеллю старога. Гэта пацвердзілася пара-лельнымі ўскрыццямі самак, узятых з прыроды (табл. 16)
Т а б л і ц a 16
Дынаміка паспявання яек у самак S. griseus			
1951 г.		1952 г.	
Дата ўскрыцця самак	Стан яечнікаў	Дата ўскрыцця самак	Стан яечнікаў
7.IV	Яек няма	23. IV	яек няма
13.IV	Яйкі пачынаюць развівацца	30. IV	яек няма
24.IV	Яйкі амаль развітыя	5.V	5 яек
14.V	4 яйкі паспеўшыя	8 V	0-7 „
26. V	12—15 яек паспеўшых	11.V	0-16 ,
31.V	0—11 яек	28. V	4-12 ,
1.VI	7-13 .	7.VI	0-6 ,
20.VI	12-43 ,	9.VI	0-11 ,
23. VI	1-15 ,	14.VI	3-9 „
29. VI	2 .	20. VI	0-11 ,
7.V1I	0-7 „	28.VI	4-7 „
14.VII	0-8 ,	2.V1I	0-12 ,
17.VI1	0-7 „	11.VII	0-8 .
2.VII1	2 .	15.VII	0-21 „
		24.VII	0-7 .
		29.VII	1-16 .
		2.VIII	0-7 „
1		6.VJI1	0-2 „
Такім чынам, яйцакладка ў S. griseus назіраецца з сярэдзіны мая і да канца ліпеня.
Самка адкладае ад 1 да 18 яек за адзін раз на па-верхню зямлі або на лісці лубіну. Спачатку яйкі ліпкія, але хутка падсыхаюць і скочваюцца з лісцяў на зямлю.
72
Паколькі жукі звычайна знаходзяцца каля расліны, ля якой жывяцца, ноч праводзяць галоўным чынам у шчылінах зямлі каля прыкаранёвай разеткі лубіну, a яйцакладка бывае пераважна ноччу, то адкладваемыя самкай яйкі знаходзяцца пераважна каля самай рас-ліны. У залежнасці ад індывідуальных асаблівасцей самкі вельмі хістаецца як тэрмін пачатку яйцакладкі, так і колькасць адкладаемых ёю яек.