Шкоднікі лубіну
Выдавец: Выдавецтва Акадэміі навук
Памер: 118с.
Мінск 1957
79
T a б л i u. a 20
Развіццё S. griseus у прыродных умовах
Дата назірання Слаі глебы ў см Фаза развіцця t °C глебы Вільгот-насць глебы ў %
21.V1 0-5 — 14,0 15,99
5—10 — 14,0 16,10
10-15 лічынкі 1 1,0 16,70
15-20 12,0 14,39
20-25 — 12,0 10,60
3.VII 0-5 лічынкі 22,0 14,09
5-10 18,0 11,80
10-15 — 17,3 15,20
15-20 лічынкі 16,0 15,40
20-25 — 16,0 12,90
12.VII 0-5 лічынкі 25.0 9,84
5—10 — 20,0 10,60
10-15 лічынкі 20,0 12.06
Ь-20 — 19,0 12,20
20 -25 — 18,0 12,80
24.VII 0-5 лічынкі т кукалкі 21.0 3,80
5-10 лічынкі 19,0 5,60
10—15 17,3 17,2 5,70
15-20 6,00
20-25 17,2 5,20
5.VIII 0-5 лічынкі + кукалкі 25 0 5,69
5-10 22,0 4,89
10—15 — 19,4 5, (3
15—20 — 19,0 6,50
20—25 — — 5,27
7.VIJI 0-5 лічынкі + кукалкі—жукі — —
5-10 лічынкі — —
10 - 15 — — — '
15-20 — — —
20-25 — — —
Біялогія кукалкі і выхад маладых жукоў S. griseus. Як адзначана, кукалкі S. griseus размешчаны ў верхнім слоі глебы, на глыбіні 5—6 см. Калыбелька ахоўвае ку-калку ад неспрыяльных знадворных уздзеянняў, у пры-ватнасці ад высыхання, Так, кукалкі нармальна развіва-
80
Глыбіня залягання лічынак S. griseus у залежнасці ад узросту (у сярэднім за перыяд 21.V1—5.VIII 1952 г., Б раўляны)
03 2І о К % Ч см о о co Ю co — '4
ЧЙЭЕЯЧІГОЯ О CO CO co
— % О О CO co CO co
ЧІІЭВЯЧІГОМ O O — CM
см % oo co CO 00 — o
ЧПЭВЯЧІГОЯ — CM co —
оо % o o o o
ЧРЭВЯЧІГОЯ Oi —■ V- o
% co" co" o o Ю
ЧТІЭРМЧІГОЯ — CO 'O o
ю % co ^ c2 °
ЧПЭЕЛЧЕОЯ co — ^ o
co % ^ ° °
ЧТІЭЕЯЧКОЯ O CO o o
% S ю ° °
чРэвячгоя o o o o
о GO % cf co" o o
чРэвячігоя ^ CO o o
5 ₽5 '^ U O C Ю LO — CM CM O Ю o o — CM
Разам 47 100 20 100 17 100 15 100 15 100 10 100 12 I 100 3 100 139 100
6. Н. Н. Гарбунова
81
ліся пры вільготнасці 3,8—4,9% і тэмпературы глебы 17,2—25°С (табл. 20). У такіх умовах развіццё кукалкі цягнецца 11—12 дзён. У 1952 г. у Бараўлянах кукалхі паявіліся 24 ліпеня, а першыя жукі новага пакалення выйшлі на паверхню глебы 7 жніўня.
Час паяўлення жукоў новага пакалення лубінавага слоніка залежыць ад характару глебы, у якой жывуць яго лічынкі і кукалкі. Так, на супясчанай глебе Батаніч-нага саду АН БССР у 1952 г. жукі новага пакалення з’явіліся 29.VII, а на сугліністай глебе гаспадаркі Бараў-ляны—7.VIII, г. зн. на 9дзён пазней; у 1953 г. на супе-сках жукі з’явіліся 16.VII, а «а суглінках—22.VII.
Супясчаная глеба лепш праграецца, асабліва верхнія слаі, дзе сканцэнтравана асноўная маса лічынак і кука-лак. Так, у 1953 г. з 8 па 16.VII тэмпература на супесях на глыбіні 5 см была на 3—6°, а на глыбіні 10 см на 1—2,5° вышэй, чым на суглінках (табл. 22).
Толькі што вышаўшыя жукі светлыя, пясочнага ко-леру, але хутка цямнеюць, становяцца шэрымі або цём-на-карычневымі. Маладыя жукі знаходзяцца дні два ў глебе, а потым выходзяць на паверхню. Як і яйцакладкл, выхад маладога пакалення жукоў S. griseus вельмі рас-цягнуты. Так, у 1952 г. маладыя жукі назіраліся 16 ка-стрычніка.
На працягу года ў лубінавага слоніка, як і ў боль-шасці відаў Sitona, бывае толькі адно пакаленне. У су-вязі з расцягнутай яйцакладкай іншы раз у прыродзе адначасова назіраюцца ўсе стадыі развіцця і нават ад-начасовая прысутнасць жукоў старога і новага пакалея-няў (табл. 23).
Вясенне-летняя актыўнасць і дынаміка колькасці жу-коў S. griseus. Жукі лубінавага слоніка пасля выхаду з зімоўкі (першая палавіна красавіка) адразу-ж прысту-паюць да актыўнага жыцця. Часта можна бачыць, як яны перабягаюць з месца на месца або кормяцца на пер-шых маладых лісточках жоўтазеля, баркуна, ракітніка і асабліва шматгадовага лубіну. Неўзабаве адбываецца і спарванне жукоў, што звычайна бывае задоўга да яйца-кладкі. Жукі прытрымліваюцца больш сухіх і асветленых месц, якія лепш награюцца. Напрыклад, на ўчастку шматгадовага лубіну з зацененым дрэвамі адным бокам і асветленым сонцам другім (Батанічны сад АН БССР,
82
T a б л і ц a 22
Час паяўлення новага пакален’ня жукоў S. griseus на супяічаных і сугліністых глебах
Год і дата назірання І) ^ к Ю s I- »> Супясчаная глеба (Батанічны сад) Сугліністая глеба (Бараўляны)
t ’С вільготпасць У % к Е- * ^ S co оз Г? ^ Е ~ t °C с ' 2 £ .5 2 5 н к Г co £ Г-
1952 — 5 — — 29.VII — — 7.VIII
1953 8.VII 5 27,7 напярэдадні 25 10,3
быў дождж
10 25 24 8,2
15 23 21 10,2
20 20,5 20 6,8
13.VII 5 24 9,8 20,1 14,3
10 21 8,7 20 15,0
15 19 6,8 19 15,1
20 18 7,2 18 15,6
16.V1I 5 27 8,6 16. VII 21 12,8
10 22,5 9,1 20 15.1
15 21 9,3 19 16,7
20 19 7,9 18 14,0
20.VII 5 — — 24 14,5 22.V11
10 — — 22 14,9
15 — — 20 15,7
20 — — 19 15,6
1952) пры кашэнні больш ным баку (табл. 24).
жукоў выяўлялася на сонеч-
Аб часе найбольшай актыўнасці жукоў Sitona ёсць розныя выказванні. Bargagli (1904) піша, што жукі сі-тоны вядуць начны спосаб жыцця. Па сведчанню А. Бра-гінай (1910), сітоны жывяцца ўночы. Улашкевіч (1935) адзначае найбольшую актыўнасць іх у начны час. Па В. В. Мадэставу (1926), сітоны жывяцца галоўным чы-нам вечарам і ўночы, па Н. М. Кулагіну (1922) —пера-важна вечарам. А. Дабрадзееў (1915) сустракаў жукоў сітонаў на раслінах часцей пад вечар. Баранаў-жа (1914) гаворыць аб найбольшай актыўнасці жукоў у раннія га-
83
Феналогія S. griseus па месяцах і дэкадах
і CO Г
— 03 О £ 03 _1_
т—'
1 co 4-
03
’-* +
1 00
03
— o 4~
CO 4-
S" S 03 1 ° +
CQ о — + 1 o +
co +
03 o +
— o +
co o +
04 + 1 o
’ Е —
CO + • 1
сй"Е 03 + 1
IT CQ —
эЕ CO
03
< — +
co
03 +
^ S ’~'
co +
03 4-
о ° r—l +
co 4-
о 04 +
— +
co
03 T
+
03
Ё 2 c
03
R 2 05 o 5 = 2
aS >->
84
T a б л і ц a 24
Размеркаванне жукоў S. griseus на сонечным і ценевым баку пасеву шматгадовага лубіну
Дата кашэння і Колькасць S. griseus на баку
ценевым сонечным
22.V 7 18
5.VI 5 13
27.VI 3 10
11.VII 1 8
16.VII 1 1
15.VIII 1 28
23.V1I1 2 8
дзіны дня. А Селіванава (1938), наадварот, адзначае гэ-тую актыўнасць у дзённы час. Гэтыя супярэчлівыя ўка-занні тлумачацца, відаць, тым, што назіранні вяліся ў розную пару года і ў розных месцах. У гарачых месцах жукі актыўныя ўночы, у халодных—днём.
Па нашых назіраннях, найбольшая актыўнасць жукоў лубінавага слоніка адзначана вясной (красавік—май) у 13—14 гадз.; летам-жа (чэрвень—ліпень, пачатак жніў-ня) а поўдні жукі сустракаюцца рэдка, бо хаваюцца ад гарачыні пад раслінным смеццем або ў цяню раслін. Ак-тыўная іх жыццедзейнасць праяўляецца ў 17—20 гадз. У цёплыя летнія ночы, калі тэмпература паветра дахо-дзіць да 16—17°, жукі лубінавага слоніка знаходзяцца на раслінах і імі жывяцца, што намі назіралася летам 1951 г. (Бараўляны, 5—9 жніўня). Восенню (канец ве-расня—кастрычнік) лубінавы слонік сустракаецца на рас-лінах пераважна а поўдні. У халодныя дні з вялікім вет-рам і пры дажджы жукі хаваюцца пад камочкі глебы і ў іншыя заціШ'Ныя месцы.
Пасля выхаду з зімоўкі, калі жукам патрэбна ўзмоц-пенае жыўленне, іх можна ўбачыць на раслінах і пад цёплым дробным дажджом у бязветраны дзень, што намі назіралася ў Батанічным садзе 12 мая 1952 г.
1 У кашэнні 50 узмахаў.
85
На раслінах жукі знаходзяцца да позняй восені, да пастаянных замаразкаў. У 1951 г. іх знаходзілі 22 каст-рычніка. Гэта адмоўна адбіваецца на шматгадовым лу-біне і асабліва на селекцыйных пасевах.
Працягласць жыцця жука 12 месяцаў. Адмірае старое пакаленне лубінавага слоніка вельмі хутка. Так, калі 17.VII 1951 г. іх было 83 экз. у кашэнні, to 21.VII—толь-кі 12 экз., a 2.VIII на гэтым-жа ўчастку з 67 жукоў толькі адзін быў старога пакалення, а ўсе астатнія—ма-ладыя з мяккімі надкірыллямі (Бараўляны, вузкалісты лубін). Такім чынам, старое пакаленне жыве да паяў-лення маладых жукоў, а ў лабараторных умовах і даў-жэй. Пры лабараторных доследах 1952 г. яны пражылі да сярэдзіны верасня.
Пры вывучэнні дынамікі колькасці лубінавага слоні-ка намі вялося назіранне на трох відах лубіну: шматга-довым, вузкалістым і жоўтым. Пасевы вузкалістага і жоўтага лубінаў прымыкалі да шматгадовага. Аказа-лася, што лубінавы слонік з вясны паяўляецца на шмат-гадовым лубіне, дзе і пачынае жывіцца. 3 паяўленнем-жа аднагадовых відаў лубіну пераходзіць на іх, часткова застаючыся і на шматгадовым. Асноўная маса шкод-ніка сканцэнтроўваецца на вузкалістым лубіне і толькі невялікая частка перасяляецца на жоўты лубін. На аднагадовым лубіне доўганосікі праводзяць асноўную частку вегетацыйнага перыяду, жывяцца і размнажаюц-ца. На аднагадовым-жа лубіне галоўным чынам адбы-ваецца адміранне старога пакалення і паяўленне новага, якое трымаецца тут да ўборкі ўраджаю. Пасля ўборкі жукі, страціўшы корм, пераходзяць на шматгадовы лу-бін, дзе і застаюцца зімаваць. Гэтая з’ява назіралася ў 1951 г. у Бараўлянах і ў 1952 г. у Батанічным садзе АН БССР (рыс. 24).
Разглядаючы дынаміку колькасці лубінавага слоніка, бачым, што першы пад’ём кірывой звычайна бывае ў ся-рэдзіне мая, што мае месца на шматгадовым лубіне, дру-гі пад’ём -— у I дэкадзе чэрвеня (на вузкалістым лубіне). У далейшым актыўнасць жукоў на лубіне зні-жаецца, у выніку чаго крьівая паступова падае. Але ў 1951 г. (Бараўляны) у пачатку і сярэдзіне ліпеня за-мест паступовага зніжэння крывой дынамікі колькасці назіраўся круты ўздым, які тлумачыцца засушлівасціе
86
87
данага года. Агульная сума ападкаў за вегетацыйны пе-рыяд гэтага года была роўна 229 мм, што складае 51,9% ад сярэдняй шматгадовай у 449 мм (рыс. 25). У сувязі з гэтым лубінавы слонік, яікі звычайна прыстасаван да наземнага жыцця, вымушан быў знаходзіцца не на га-рачай, сухой глебе, вільготнасць якой у гэты перыяд да-ходзіла на глыбіні 20 см да 5,34—2,56%, на паверхні-ж была роўна 0%, а на расліне, папаўняючы неабходную
Рыс. 25. Сума месячных ападкаў у мм Мінску: 1—за 1951 г., 2—за 1952 г„ 3—сярэдняя шматгадовая.
для арганізма колькасць вільгаці за кошт амаль беспе-рапыннага жыўлення лісцямі лубіну. 3 канца ліпеня колькасць жукоў рэзка зніжаецца, бо пачынаецца адмі-ранне жукоў старога пакалення.
КНІГІ ОНЛАЙН
