Шлях да Галгофы
Віктар Праўдзін
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 254с.
Мінск 2003
— Я хацела табе адразу сказаць, а ты ліпнеш, мо пасля і не зірнеш на мяне...
— У цябе хтосьці ёсць? — стрымліваючы нервовую ўзбуджанасць, перапыніў Алесю Ляшкевіч.
— He самае важнае, ёсць у мяне чалавек ці няма! — халодна секанула ў адказ Алеся.
-— Што ж тады?
— Скажу шчыра, віляць не буду: нашае жаніхоўства — недарэчнасць ці болей таго — памылка. I не перапыняй, калі хочаш ведаць, гэта мая маці паклала нас у ложак. Усё хваліла: памяркоўны, лагодны, жыць буду ў горадзе... Іван, вер мне,— ледзь не крыкнула расчырванелая Алеся, і было відаць, як напружылася яе цела,— што не толькі кватэра мне была патрэбна, не толькі сталічная прапіска! Я думала... Я хацела цябе пакахаць... і не магу...
Ляшкевічу зрабілася млосна, смяротная туга горыччу аддавалася ў кожным стуку сэрца, з’явілася пачуццё спустошанасці, ад якога хацелася крычаць, ды так, каб затрэсліся сцены гэтага новага дома.
— А пісьмы?.. Няўжо і ў іх няпраўда, лухта? — збялелымі вуснамі прашаптаў ён.
Алеся нічога не адказала, толькі ўздыхнула, цяжка, роспачна. I зноў у кватэры ўсталявалася нядобрая, нават варожая цішыня, толькі мерна цікаў гадзіннік ды чутна было, як бразгаталі дзверы ліфта.
Першая загаварыла Алеся:
— Цяпер ты ведаеш усё, і давай зробім, як культурныя людзі: аднясём заяву на скасаванне шлюбу і размяняем кватэру на дзве аднапакаёўкі. I табе будзе добра, і мне. Мэбля новая, не параўнаць з той, што была, бацькі купілі, але палову аддам, падзелімся па-чэснаму...
— Па-чэснаму, кажаш? А як будзем сына дзяліць? Калі па-чэснаму — дык папалам?
Жанчына нервова скрывілася:
— Ты што, і сапраўды такі наіўны, нічога не разумееш? Няўжо я, пераспаўшы некалькі разоў з чалавекам, якога, заўваж, пасадзілі ў турму, магла б нарадзіць ад яго дзіця? Каб хоць жонкай была, a то кватаранткай... Ты і праўда дурны, калі паверыў у складзеную байку. Я напісала табе пра дзіця, каб менш вагаўся, не адмовіўся ад шлюбу...
— He веру! — абхапіў галаву рукамі Ляшкевіч.— Ніводнаму слову не веру! — закрычаў ён.— У мяне ж сынаў фотаздымак...
— Ды на той фотакартцы я з братавым сынам, якога і сапраўды завуць Андрэем...
Ляшкевіч абамлеў, усярэдзіне штосьці абарвалася, і ён зразумеў, што да гэтага часу стрымлівала гнеў. Сын — гэта было адзінае, што дазваляла Алесі гаварыць, што захоча. Ён загадзя дараваў ёй нават нявернасць. Моўчкі паўзіраўшыся ў жончын твар, сіліўся разгадаць, мо ўсё ж жартуе, гаворачы пра сына, наўмысна блытае яго. Мабыць, ёсць чалавек, які ўзяў яе з дзіцём, і яна не хоча, каб Андрэй ведаў сапраўднага бацьку.
— Алеся, скажы, што гэта лухта, няпраўда! — прастагнаў Ляшкевіч.
Алеся зларадна ўсміхнулася, нахілілася над шуфлядай стала, зашамацела паперамі. Праз якую хвіліну распрамілася і кінула на стол некалькі фотаздымкаў.
— Вось табе доказы...
Ляшкевіч наблізіўся, узяў у рукі фотакарткі. На іх быў мужчына, тварам падобны да Алесі, пэўна, брат, і ягоны Андрэйка.
— Ну і што з таго? — узняў ён вочы на жонку.
— Ты прачытай на адвароце.
Ляшкевіч паволі, неяк нехаця перавярнуў фотаздымак: «Любай сястрычцы ад брата і пляменніка Андрэйкі».
Рука задрыжэла, Ляшкевіч, не памятаючы сябе, пачаў набліжацца да Алесі.
— Ты... ты... — задыхаючыся, быццам хтосьці моцна пераціснуў горла, прастагнаў ён.— Сволач!
Алесін твар пабіла ружовымі плямамі, у вачах праступіў страх, яна зразумела, што Ляшкевіч гатовы на ўсё.
— Іван, хочаш грошы? Тысячу? Дзве? Тры? — пужліва прагаварыла яна і азірнулася на дзверы.
— А за што? — працадзіў скрозь зубы Ляшкевіч.
— За кватэру, ну, і за пісьмы...
— А колькі ты адваліш за сына, якога не нарадзіла?
Алеся закусіла вусны, але адказваць не было чаго, яна, здавалася, думала пра адно: толькі б вырвацца, а там людзі, яны дапамогуць. Хто ён такі? Зэк, веры яму не будзе, што б потым ні гаварыў. А яна ведае, што сказаць, каб зноўку ўпячы за краты, наўмысна шукала кансультантаў, навучылі, як трэба дзейнічаць. Толькі б вырвацца, хоць бы ў калідор... Вось дурніца, думала, што быў цямця-лямця, ім і застаўся, меркавала, кінецца ў ногі, будзе маліць, каб засталася. A ён, на табе, лезе з кулакамі, пагражае. Сама вінаватая, паспяшалася, магла б прыняць ласкавей, мо ўсё б па-іншаму атрымалася, a то нешта з сябе вырашыла паказаць...
Некалькі хвілін яны моўчкі хадзілі адно за адным вакол стала. Зрэшты Алеся не вытрымала, моцна, адкуль і сіла ўзялася, шіурханула на Ляшкевіча стол і кінулася да дзвярэй. Ён не чакаў ад таўставатай жанчыны гэткага спрыту і, на якое імгненне спазніўся, прамарудзіў. Яна выбегла са спальні і схавалася ў ваннай. Ляшкевіч тузануў дзверы, але яны былі зашчэплены з сярэдзіны.
Знешне не было відаць Іванавага гневу, але на самай справе ўсярэдзіне ўсё віравала, бурліла, нянавісць перапаўняла душу, жаданне помсты рвалася з грудзей. Ляшкевіч нічога не хацеў разумець, акрамя таго, што павінен разлічыцца за здзек, за бяссонныя ночы, за мары, за сына, якога ніколі не існавала і якога ён гэтак моцна любіў. У сваёй бездапаможнасці ён з усяе моцы рвануў на сябе дзверы, за якімі знаходзіўся ягоны боль, каханне, урэшце, надзея на простае чалавечае шчасце. Там схавалася жанчына, якая па-свойму распарадзілася лёсам і нават не задумалася пра тое, што ён чалавек, што яму таксама баліць... Так, яна ўсё разлічыла, акрамя аднаго...
Ручка адарвалася, але і дзверы крыху прачыніліся. Цяпер іх можна было адчыніць, калі нешта вострае прасунуць у шчыліну. Ляшкевіч хуценька шмыгнуў на кухню, тузануў у стале адну шуфлядку, другую, ажно ўсё пасыпалася на падлогу — нажа не было. Позірк затрымаўся на бульбе, якую абірала Алеся. Схапіўшы сцізорык, ён кінуўся да ваннай, але зноў спазніўся — дзверы наросхрыст адчыненыя і нікога там не было, толькі да слыху данеслася бразгатанне ліфта.
— Ну пачакай! — вылаяўся Ляшкевіч і хуценька сунуў ногі ў дзіравыя кірзачы.
На вуліцы ён толькі і паспеў убачыць са спіны жанчыну, падобную да Алесі, якая слізганула ў маршрутны аўтобус, што адразу пыхнуў клубам чорнага дыму, крануўся і, набіраючы хуткасць, знік на скрыжаванні, напаследак, бы здзекуючыся, мільгануўшы чырвонымі агеньчыкамі.
Ляшкевіч кінуўся ўслед за аўтобусам. Ён разумеў, што робіць нешта не тое, але спыніць сябе не мог, бег, наколькі хапала моцы, а потым перайшоў на хаду. Каб зараз хто спытаў куды ён ідзе, што хоча зрабіць, ці змог бы адказаць? Ён проста ішоў, шукаючы ўначы нейкага паратунку. Hi пранізлівы вецер, ні слота, ні холад не былі перашкодай, усё саступіла месца хваравітай узбуджанасці, бездапаможнасці. Знікла вера ў чалавечую дабрыню, спагадлівасць.
«Адзін, зусім адзін...» — увесь час шапталі ссінелыя ад холаду губы.
Колькі прайшло часу, пакуль блукаў па вуліцах, Ляшкевіч не ведаў. Свядомасць вярнулася, калі апынуўся на могілках, дзе пахавана маці. Быццам у сне, пералазіў праз высокую агароджу і нават не шукаў месца пахавання — ногі самі прынеслі.
Поўня на якую хвіліну выслізнула з-за чорнай дажджавой хмары і асвяціла фотаздымак на шэрым помніку, і толькі цяпер Ляшкевіч канчаткова зразумеў, дзе знаходзіцца, што адбылося за адны суткі вольнага жыцця. Ён дрыготкай рукой правёў па халодным камені, страсянуў дажджынкі з фотаздымка і раптам адчуў, як да сэрца падкаціў жаллівы халадок — у вочы глядзела маці... He, ён не бачыў яе вачэй, сэрцам адчуваў родны позірк, а да слыху раптам данёсся матчын голас: «Супакойся, сынок, тваё шчасце не прыйшло, яно ў дарозе, чакай...»
Горыч і жаль, бы абцугамі, сціснулі душу, якая прагла спачування і літасці, шукала абароны на гэтым невялічкім пагорачку зямлі, які нагадваў усім людзям пра іх далейшы лёс. Ляшкевічу і сапраўды здалося, што ён чуе маці, і яму вельмі захацелася, каб яна, як калісьці ў дзяцінстве, абняла, прыгалубіла, абараніла...
1990
ІНСПЕКТАРСКАЯ ПРАВЕРКА
1
He паспеў маёр міліцыі Раман Бярозка адчыніць дзверы ў свой кабінет, які дзяліў з маладым сышчыкам Зверавым, як забарабаніў тэлефон. Хоць меў ён моцныя нервы, але гэтага «звону» не выносіў. Колькі ні прасіў старшыну аддзела памяняць апарат, адказ заўсёды быў адзін: «Няма мані-мані». Раман і сам майстроў прыводзіў, каб паглядзелі ды прыглушылі гэты трэск, які нябожчыка падыме, але хлопцы таксама толькі рукамі разводзілі: што возьмеш з вырабленага паўстагоддзя таму апарата?!.
— Бярозка слухае,— адрэкамендаваўся Раман і адразу пазнаў голас свайго аднакашніка і сябра Вінцука Грыневіча з упраўлення крымінальнага вышуку горада.
— Прывітанне, Раман, правільна робіш, што слухаеш,— засмяяўся Вінцук.— Хачу папярэдзіць, што да цябе выехаў рэ-ві-зор!
— I што з таго? — сказаў Раман.— Хіба ён першы на маім вяку ці апошні? Толькі чаму менавіта да мяне?
— У тым і закавыка,— пасур’ёзнеў Грыневіч,— Інспектар, можна сказаць, не просты, а тытулаваны. Яго пасылае начальнік упраўлення толькі ў самых сур’ёзных выпадках, разумееш?
— Та-ак,— як мага спакайней адказаў Бярозка, але пад сэрцам усё ж непрыемна пацягнула халадком,— тытулаваных тваё начальства выпускае на паляванне, калі трэба кагосьці пакусаць, з’есці ці спешна вылучыць на вышэйшую пасаду.
— Правільна, малайчына, яшчэ не развучыўся думаць.
— Значыцца, калі мяне на кіруючую пасаду не вылучаюць, то трэба пакусаць ці праглынуць. Вось толькі не магу здагадацца, што такое я вытварыў?
— Я і сам не ведаю, але камусьці ты перайшоў дарогу,— сцішана прагаварыў Грыневіч.— Я папярэджваю, каб з хлопцам, які прыйдзе, быў вельмі асцярожны.
— Ды ладна, Вінцук, не першы год замужам! — сядаючы ў крэсла, адказаў Раман, а сам ужо пракручваў у памяці апошнія справы, якімі займаўся, і нічога прыпомніць не мог: усе яны без закавык пайшлі ў следчы камітэт.— Як жыццё? Даўно не бачыліся,— перавёў Бярозка гаворку на другую тэму.
— Усё як і раней,— паспешліва адказаў Грыневіч.— Ты выбачай, да мяне прыйшлі.
— Бывай, сябра,— толькі і паспеў сказаць Раман, як пачуліся кароткія гудкі, ён нават не паспеў падзякаваць за папярэджанне.
«Добра, хай прыязджае рэвізор,— падумаў Раман,— там даведаюся, што ад мяне трэба, каму я прышчаміў хвост».
Праз паўгадзіны Рамана выклікаў намеснік начальніка аддзела па рабоце з асабовым складам, а прасцей — былы нампаліт Кульбека.
— Знаёмцеся,— паказаў ён на хударлявага, з выцягнутым тварам і крыху прыплюснутым носам, чалавека,— падпалкоўнік Навіцкі Мікалай Сямёнавіч, прыбыў з інспекцыяй.
КНІГІ ОНЛАЙН
