Слоўнік паронімаў беларускай мовы
Выдавец: Народная асвета
Памер: 478с.
Мінск 1994
ВАПНАВАНЫ // ВАПНАВЫ // ВАПНЯКОВЫ
Вапнаваны. Спец. Палепшаны шляхам унясення вапны (пра глебу).
Рост ураджаяў траў на вапнаваных палях садзейнічае ўмацаванню кармавой базы. Звязда.
Вапнавы. Звязаны з вырабам вапны; які ўтрымлівае вапну.
Пётр Апанасавіч Жыбуль працаваў тут жа на Падзвінні тэхнарукам вапнавага завода. А. Асіпенка.
Вапняковы. Які мае ў сваім саставе вапняк; зроблены з вапняку.
Унізе пад абрывам вапняковым плыла, бурліла вольная рака. А. Пысін.
ВАРСАВАЛЬНЫ // ВАРСАВАНЫ
Варсавальны. Спец. Прызначаны для варсавання.
Варсавальная машына.
Варсаваны. Спец. Зроблены варсістым, з ворсам.
Варсаваная тканіна.
ВАРСІНІСТЫ // ВАРСІСТЫ
Варсіністы. Пакрыты варсінкамі.
Варсіністая паверхня.
ВарсІсты. Пакрыты ворсам; з густым ворсам.
Кабінет у Андрэя быў вялікі, прасторны, светлы, засланы варсістай дывановай дарожкай — каб і чалавек, калі зойдзе, адчуваў, да каго ён зайшоў... Б. Сачанка.
ВАРЫЯНТНЫ 11 ВАРЫЯЦЫЙНЫ
Варыянтны. Кніжн. Які з’яўляецца варыянтам чаго-н. Варыянтныя канчаткі. Варыянтныя формы слова.
Варыяцыйны. Спец. Які мае адносіны да варыяцыі. Варыяцыйны рад. Варыяцыйнае вылічэнне.
ВАР'ЯВАЦЬ // ВАР’ЯЦЕЦЬ
Вар’яваць. 1. Быць у стане крайняга ўзбуджэння, раз’юшанасці, злосці.
Такі ўжо ён чалавек: пачынае вар’яваць і з-за apoeasefl.
2. каго. Раздражняць, злаваць, даводзіць да шаленства.
He трэба яго вар’яваць, ён і так вельмі нервовы.
Вар’яцёць. 1. Траціць розум, даходзіць да псіхічнага расстройства.
У адзіночнай турэмнай камеры чалавек нярэдка вар’яцее.
2. перан. Бурна і хаатычна праяўляцца.
Громы з перунамі вар’яцелі, зліваючыся ў адну суцэльную кананаду. А. Якімовіч.
ВАСКАВАНЫ // ВАСКОВЫ
Васкаваны. Нацёрты або насычаны воскам.
Шчокі здаваліся абцягнутымі васкаванай папераю, як у людзей з невылечнымі хваробамі. М. Лужанін.
Васкбвы. Зроблены з воску; падобны на воск, жаўтлявы.
Зялёнае, стромкае жыта за апошнія дні пачынала набываць васковую афарбоўку. П. Кавалёў.
ВАСТРЫЦЬ // ВАСТРЭЦЬ
Вастрыць. што. Рабіць што-н. вострым; заточваць, тачыць.
Вярнуўшыся дадому, Грысь доўга, з асаблівым стараннем вастрыў пілу. А. Кулакоўскі.
Вастрэць. Станавіцца больш вострым, вастрэйшым.
Вясна адчувалася і па тым, што зараз, асабліва вечарам, калі заціхаў астрог, вастрэла ў сэрцы туга па волі. М. Машара.
ВАЎНІСТЫ // ВАЎНЯНЫ
Ваўністы. Разм. Пакрыты густой і доўгай воўнай.
Ваўністая авечка.
Ваўняны. Які мае адносіны да воўны; зроблены з воўны.
Нацягнулі шацёр, прычым ваўняныя беласнежныя полы шатра не даставалі да самай зямлі, каб быў вольны ход свежаму рачному ветру. Л. Дайнека.
ВЕНТЫЛЬ // ВЕНТЫЛЯТАР
Вёнтыль. Клапан для рэгулявання патоку вадкасцей, пары, газу (паветра ў духавых музычных інструментах).
Чалавек трымаў на вентылі шланг, а я зноў пачаў напампоўваць. А. Кулакоўскі.
Вентылятар. Прыстасаванне для праветрывання памяшкання.
Маўчала настарожаная зала. Было чуваць узрушанае дыханне людзей ды ціха гудзеў у сцяне вентылятар. М. Лынькоў.
ВЕРАСНЕВЫ // ВЕРАСОВЫ
Вераснёвы. Які мае адносіны да месяца верасня.
Сінонім: вераснёўскі.
Дзед Пранук, усеўшыся дзе-небудзь у зацішным кутку, флегматычна пакурваў сваю люльку ды ямчэй падстаўляў пад скупое вераснёвае сонца свой сухарлявы твар. М. Лынькоў.
Верасбвы. Які мае адносіны да расліны верасу.
Сінонім: верасавы.
Сядзе пчолка на верасовую галінку, гайдаецца, пасля нахіне яе аж да самай зямлі, абдыме ножкамі, перагнецца ўся, адтапырыць крыльцы і лезе з галоўкай у маленькую кветачку. Пасля застыне, не кранецца, як памерла — п’е. I. Пташнікаў.
ВЕРБАВАНЫ / ВЯРБОВАНЫ // ВЯРБОВАЧНЫ
Вербаваны. Тое, што і вярбованы.
Усе вербаваныя спадзяваліся на добрыя заработкі.
Вярббваны. Такі, якога завербавалі, нанялі на работу; вербаваны.
Ехаў з вярбованымі ў тайгу, спадзяваўся — вальней сярод іх дыхнецца, бо, здавалася, роўны будзе між роўных. М. Кусянкоў.
Вярббвачны. Звязаны з вярбоўкай, вербаваннем.
Яна не баялася схадзіць на вярбовачны пункт на мэблевую фабрыку. А. Якімовіч.
ВЕТРАВЫ // ВЕТРАВЫ // ВЕТРАНЫ // ВЕТРАНЫ
Вётравы. Які мае адносіны да ветру.
Ветравы: павеў, подых, напор, шквал і г. д.
Лоўгач нечакана заўважыў, што няясны ветравы спеў за яго спінай, на другі бок парома, мацнее. А. Савіцкі.
Ветравы. Прызначаны для засцярогі ад ветру.
Ветравы шчыток; ветравое шкло.
Ветравое шкло ў дробных кроплях — глядзіш на свет, што праз густое рэшата, пакуль не забегаюць знадворку дзве чорныя стрэлкі-вусікі. I. Пташнікаў.
Вётраны. 1. 3 ветрам; які суправаджаецца ветрам.
Давялося вылазіць з цёплай машыны ў ветраны снегапад і пехатою ісці некалькі кіламетраў. Я. Сіпак.оў.
2. перан. Разм. Легкадумны, несур’ёзны; пусты.
Яна здавалася Максіму Сцяпанавічу несур’ёзнай, ветранай. У. Дарпаў.
Ветраньі. Які прыводзіцца ў дзеянне сілаю ветру.
Ветраны: млын, рухавік і г. д.
Сілу ветру чалавек скарыстоўвае вельмі даўно. Парусныя судны і ветраныя млыны прымяняліся ўжо ў глыбокай старажытнасці. Фізічная геаграфія.
ВЕТРАЦЬ // ВЕТРЫЦЬ
Вётраць. Разм. Прасушвацца, праветрывацца.
Хлеб, вядома, застаўся некранутым і ветраў пад страхою, аж пакуль не высах на сухар. М. Лужанін.
Вётрыць. што. Ачышчаць збожжа ад мякіны на ветры; праветрываць.
Ветрыць пшаніцу. Ветрыць гарох.
ВЕЧАРЭЦЬ// ВЯЧЭРАЦЬ
Вечарэць. безас. Блізіцца к вечару.
Я доўга не бачыў цябе і, яктолькі пачало вечарэць, заспяшаўся да тае альтанкі. Я. Скрыган.
Вячэраць. Есці ежу вечарам.
У хатах не запальвалі святла. Моўчкі вячэралі, моўчкі рабілі хатнія справы і клаліся спаць. Л. Дайнека.
ВІЖАВАЦЬ// ВІЗАВАЦЬ
Віжаваць. Разм. Сачыць, наглядаць, цікаваць.
Прыцемкам, калі не віжуе чужое вока, захапіўшы дзяружку і кажух, Крамер кіруецца на агарод. /. Навуменка.
Візаваць. што. Ставіць на дакуменце спецыяльную адзнаку — візу.
Візаваць пашпарт.
ВІЛАВАТЫ // ВІЛАЧНЫ
Вілаваты. Вілападобны, раздвоены.
На яе [хату] вілаватымі галінамі зморана хілілася старая высокая груша. В. Адамчык.
Вілачны. Які мае адносіны да вілак, вілаў.
Вілачны рог.
ВІРАЖ' / ВІРАЖ2 // ВІТРАЖ
Віраж'. 1. Паварот з крэнам самалёта, карабля або паварот па крывой аўтамабіля, веласіпеда і г. д.
Гэтак жа, як і яна, умеў захапляцца: мог гадзінамі расказваць пра самалёты, віражы, мёртвыя петлі. /. Навуменка.
2. Паварот спартыўнай дарожкі з нахілам унутр.
Бывае, што ў часіну адпачынку канькі і пада мною зазвіняць, і хочацца цыбатую дзяўчынку на віражы дагнаць і перагнаць. С. Грахоўскі.
Віраж2. Раствор для апрацоўкі фотаадбіткаў.
Віражы служаць для таніравання фотаздымкаў у розныя колеры. Таваразнаўстеа.
Вітраж. Узор у вокнах, дзвярах са шкла рознага колеру.
Аддзелка кінатэатра яшчэ не зусім закончана. У хуткім часе тут з’явяцца каляровыя вітражы, арнаментальныя ўпрыгожанні, светлавая рэклама. Звязда.
ВІТАМІНІЗАВАНЫ // ВІТАМІННЫ // ВІТАМІНОЗНЫ
Вітамінізаваны. Насычаны вітамінамі; у які ўведзены вітаміны.
Вітамінізаваны прадукт.
Вітамінны. Які мае адносіны да вітамінаў; з вітамінамі.
Агрэгат па вытворчасці вітаміннай мукі дзейнічаў, і цяпер не толькі для свайго грамадскага статку рыхтуецца спажыўная падкормка, а колькі сотняў тон яе і на продаж ідзе. Звязда.
Вітамінозны. Асабліва багаты вітамінамі.
Вітамінозны рыбін тлушч.
Няправільна. На кожным квадратным метры грунту [у цяпліцы] агароднікі збіраюцьда васьмі кілаграмаў вітамінізаваных (трэба: вітамінных) прадуктаў. Звязда.
ВІХРАВАТЫ // ВІХРАВЫ / ВІХРАСТЫ
Віхраваты. Разм. 3 віхрамі; віхрасты.
Разарваўся шалёны снарад. Смерць? Ну што ж,— ёй мы ўсе вінаваты! А жыццё за каўнер ды назад: «Стой, куды ты, хлапец віхраваты!» С. Дзяргай.
Віхравьі. Які мае адносіны да віхру, віхуры; віхрападобны.
Канструктары прымянілі ў рухавіку віхравую камеру згарання. Маладосць.
Віхрасты. 3 віхрамі (пра валасы на галаве); віхраваты.
Шапка-вушанка сядзела на самай макаўцы, з-пад шапкі выбіваўся віхрасты чуб. М. Лынькоў.
ВОБЛАСЦЬ//ВОЛАСЦЬ
Вобласць. 1. Буйная адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў былым СССР.
Перад самай вайной яго .. паслалі на працу старшынёю калгаса ў заходнія вобласці. П. Кавалёў.
2. Раён пашырэння чаго-н.; зона.
Вобласць вечнай мерзлаты.
Вбласць. У Расіі і ў СССР да 1930 г.: ніжэйшая адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая ўваходзіла ў склад павета.
Вы лепш спытайце самі пра палясоўшчыка Міхала: яго ўся воласць наша знала. Я. Колас.
ВОКЛІК // ВОКЛІЧ // ВОКРЫК
Вбклік. Слова, якім аклікаюць; выгук.
Пасля яшчэ аднаго вокліку чалавек на дрэве абазваўся і сказаў, што ён як ёсць свой. А. Кулакоўскі.
Вокліч. Гучны выкрык; гучнае ўсхваляванае акліканне.
Вокліч прагучаў ледзь не каля самага майго вуха і вывеў мяне з задумення. М. Ткачоў.
Вбкрык. Рэзкі гучны вокліч з загадам, папярэджаннем, пагрозай каму-н.; слова-загад, пагроза.
Неўзабаве разгублена заякатаў сабака, пачуўся строгі гаспадарскі вокрык, нейкая нягучная кароткая фраза, і ён зразумеў, што сабакі згубілі след. В. Быкаў.
ВОРАНЫ // ВОРНЫ / ВОРЫЎНЫ
Вораны. Які ўзаралі, апрацавалі плугам; араны.
Паглядзі: на полі вораным след праложан калясом. М. Чарот.
Ворны. Прыгодны, прыдатны для ворыва; не абложны.
На ўзмежку буяў бярэзнік, і пад ім ляжала каменне, пасабранае з ворнага поля. А. Савіцкі.
Вбрыўны. Тое, што і ворны.
Былі ў пана і ворыўныя землі, і заліўныя лугі па Сажы над возерам, але найбольшым яго багаццем была пушча. В. Карамазаў.
ВОСЦІ // ВОСЦЬ
Вбсці. адз. няма. Рыбалоўная прылада ў выглядзе віл.
Іліко .. схапіў свае восці і ўдарам пад жабры дакончыў рыбіну. Э. Самуйлёнак.
Восць. зб. Доўгія (і больш рэдкія) валасы на скуры жывёл у параўнанні з асноўным слоем шэрсці.
Зверху бабёр пакрыты восцю — доўгімі і параўнальна рэдкімі валасамі. В. Вольскі.
ВОЧАП // ВОЧАПКА
Вбчап. Шост, да якога прымацоўваецца калодзежнае вядро.
Збоку, у лагчыне, стаіць невялікі хляўчук з паветкай для дроў, з-за хлява выступае рог варыўні, за якой на доўгім вочапе мерна пачэкваецца драўляная бодня. В. Гардзей.
Вбчапка. Ручка вядра, бітона і г. д.; восілка.
Ганька бярэ за вочапку збан вады і выходзіць з хаты. А. Васілевіч.
ВУГЛАВАТЫ // ВУГЛАВЫ
Вуглаваты. 3 выступамі, няроўны.
На поўдні з-за небасхілу высунулася чорная вуглаватая хмара. М. Гамолка.
Вуглавы. 1. Які мае форму вугла, сагнуты пад вуглом.
КНІГІ ОНЛАЙН
