Слоўнік паронімаў беларускай мовы
Выдавец: Народная асвета
Памер: 478с.
Мінск 1994
Бэз. Дэкаратыўны кустарнік з ліловымі ці белымі духмянымі кветкамі.
Домік стаяў за агародчыкам, сярод кустоў бэзу і кветак. Д. Скрыган.
БЯДАК// БЯДНЯК
Бядак. Разм. Той, хто пастаянна гаруе, бяздольны; няшчасны, варты спачування і жалю.
He было другога чалавека ва ўсім Ліпаўцы, так бедна адзетага і наогул такога горкага бедака, як гэты сталяр Пятро. Я. Колас.
Бядняк. Бедны чалавек; небагаты.
Ураднік, старшыня, стражнік, non, нават дзесяцкія — усе агулам глумяцца з бедняка. Ц. Гартны.
БЯДОВЫ // БЯДОТНЫ
Бядовы. Разм. Бойкі, смелы; адчайны.
Г арлахвацкі. Бядовая ты ў мяне, Нюра. Крапіва.
Бядотны. Разм. Цяжкі, гаротны; няшчасны.
Гэта былі звычайныя звесткі аб бядотным становішчы губерні, аб градзе, аб нечуванай хваробе бульбы, калі клубні нельга адрозніць ад гразі, аб плацяжах па закладах, аб недаборах. У. Караткевіч.
БЯЛЕЦЬ // БЯЛІЦЬ
Бялёць. 1. Станавіцца белым.
Ноч яшчэ спала, хоць на ўсходзе пачынала бялець неба. У. Дамашэвіч.
2. Вылучацца сваім белым колерам, віднецца (пра што-н. белае).
Спакваля змрок затуліў пакой, толькі ўсё яшчэ бялела ля парога печ ды шарэлі вокны. В. Быкаў.
Бяліць. што. 1. Рабіць што-н. белым, выбельваць.
Аднойчы маляры бялілі сцены ў новым доме. Р. Сабаленка.
2. Дасягаць белізны чаго-н. шляхам спецыяльнай апрацоўкі.
Я любіў той час, калі маці бяліла палотны. /. Навуменка.
БЯЛУГА // БЯЛУХА
Бялўга. Каштоўная прамысловая рыба, самая буйная з сямейства асятровых.
Цяжка пра гэта ўспамінаць, можа, каму яшчэ цяжэй паверыць, але ў 1909 годзе ў Дняпры каля Магілёва можна было злавіць асятра і бялугу. В. Лапцік.
Бялўха. Палярны дэльфін, які ў дарослым стане мае белую афарбоўку.
Бялуха таму і названа так, што яна белая.
в
ВАВЁРКАВЫ // ВАВЁРЧЫН
Вавёркавы. Зроблены са шкурак вавёркі.
Вавёркавая шапка. Вавёркавае футра.
Вавёрчын. Які мае адносіны да вавёркі, належыць вавёрцы.
Ад вострых вавёрчыных зубак чулася шкрабаценне, быццам дзесьці ў запечку гаспадарылі мышы. Вавёрчына мызка пацешна варушылася. /. Грамовіч.
ВАГАВІТЫ // ВАГАВЫ // ВАГАЛЬНЫ
Вагавіты. Разм. Даволі значны па сваёй вазе; важкі; значны.
Вагавіты колас.
Вагавы. Які мае адносіны да вагі.
I тут жа насып чыгункі, тупіковыя пуці, вагавая будка, на якой узважваліся вагоны, нагружаныя зернем, бульбай, морквай, капустай, бо наўзбоч тупіковых пуцей якраз размяшчаліся розныя нарыхтоўчыя базы і склады. /. Навуменка.
Вагальны. Які мае адносіны да вагання, уласцівы ваганню.
Вагальны рух.
ВАДАСКАТ // ВАДАСКІД // ВАДАСПАД // ВАДАСЦЁК
Вадаскат. Спад вады з высокага, але не стромкага ўступа ў рацэ, ручаі.
Плынь на вадаскаце больш імклівая, хуткая, чым на роўным месцы.
Вадаскід. Гідратэхнічнае збудаванне для спуску лішняй вады з вадасховішчаў.
Калі вада моцна напірала на дамбу, адкрывалі вадаскіды і спускалі яе лішкі.
Вадаспад. Паток вады, што спадае са стромкага ўступа ў рэчышчы ракі.
Высока ўзнімаліся пырскі ад шумнага вадаспаду, ярка іскрыліся на сонцы.
Вадасцёк. Пакатае месца, па якім сцякае вада; прыстасаванне для сцёку вады (труба, жолаб).
Па вадасцёках бурліла ад ліўня вада, пералівала цераз край.
ВАДЗЯНІСТЫ // ВАДЗЯНЫ // ВОДНЫ
Вадзяністы. 1. Які ўтрымлівае лішкі вады, вільгаці.
Будзе вясна. Хоць адвячорак у пушчы яшчэ ўсё як быццам зімовы. 3 рэшткамі хлюпкага, вадзяністага снегу. ЯБрыль.
2. Слаба афарбаваны, бясколерны, бялёсы, падобны на ваду.
Часалі, пілавалі, стругалі, прыбівалі, пакуль вецер не нагнаў вадзяністую, на ўсё неба хмару. В. Мыслівец.
Няправільна. Выхапіў з жончынай рукі ордэр, пачаў яго мацаць, круціць у пальцах, прыслепвацца да пячаткі. He вытрымаў, нават паглядзеў праз яго на святло і, убачыўшы на паперы вадзяністыя (трэба: вадзяныя), як на грашах, знакі, толькі паверыў цяпер, што дакумент сапраўдны, не падроблены. М. К.апыловіч.
Вадзяны. 1. Які мае адносіны да вады, утвораны з вады.
Хмары яшчэ больш разышліся на небе, вадзяны пыл апаў, стала зусім ясна. М. Лупсякоў.
2. Які жыве, расце, існуе ў вадзе.
Сітнягі ледзь шапацелі пад напорам плыні, крычаў вадзяны бугай. У. Караткевіч.
3. Які прыводзіцца ў дзеянне, рух вадою.
Неўзабаве бліснула пакручастая стужка рачулкі, а потым паказаўся і вадзяны млынок. С. Александровіч.
Няправільна. Туман гусцеў, распаўзаўся і паступова ўкрываў пушыстай белай коўдрай вадзяную (трэба: водную) роўнядзь. Я. Курто.
У выразе: вадзяныя знакі — літары і фігуры на паперы, якія ставяцца ў час вырабу паперы і бачныя толькі на прасвет.
У старадрукаваных кнігах важнае ўсё: тэкст выданняў, іх афармленне, гатунак паперы, вадзяныя знакі, фармат кнігі, пераплёт і г. д. С. Александровіч.
Водны. Які маё адносіны да вады, звязаны з вадою.
Адбіваюцца ў воднай гладзі магутныя шапкі векавых дубоў. А. Васілевіч.
ВАДКАСНЫ // ВАДКІ
Вадкасны. Які мае адносіны да вадкасцей.
Вадкасныя манометры.
Вадкі. Які знаходзіцца ў стане вадкасці, здольны цячы.
Вадкі метал. Вадкае паліва.
ВАЖАК // ВАЖАТЫ
Важак. 1. Высок. Кіраўнік, арганізатар.
Юнакі і дзяўчаты аднадушна прызналі .. [Сашу] сваім важаком. /. Новік.аў.
2. Павадыр статка, чарады.
Здавалася, буслы свецяцца ў цемры. Вось адзін з іх, пэўна, важак, узляцеў, шырока махаючы крыламі. За ім узняліся ў вечаровае неба іншыя. Л. Дайнека.
Важаты. Кіраўнік піянерскага атрада, дружыны.
Па камандзе старшай важатай сцяганосцы вынеслі сцяг дружыны. А. Якімовіч.
ВАЖКАСЦЬ // ВАЖНАСЦЬ
Важкасць. 1. Уласцівасць чаго-н. мець вялікую вагу пры адносна невялікім аб’ёме; цяжкасць.
А лёд таўшчэрны, важкасць мае. ЯКолас.
2. перан. Значнасць, пераканаўчасць.
Большасць думак Багдановіча была ўвогуле першым словам, што клалася ў падваліну будучай навуковай гісторыі беларускай старажытнай літаратуры, і тым большаю была іх важкасць. А. Лойка.
Важнасць. 1. Значнасць, вялікае значэнне.
Чым больш чалавек усведамляе свае ўчынкі, тым большую важнасць і адказнасць маюць яны для яго. I. Грамовіч.
2. Велічнасць, саліднасць; напышлівасць, ганарыстасць.
Колькі чыннасці, пагляньце, колькі важнасці ў хадзе! Туфлі рыпаюць пад глянцам: «Прэч з дарогі! Туз ідзе!» Н. Гілевіч.
ВАКАЛІЗ // ВАКАЛІЗМ
Вакаліз. Муз. Практыкаванне для голасу без слоў, якое выконваецца на адных галосных гуках.
Калі спектакль сышоў са сцэны, п’еса пастарэла, многія спра-
бавалі выконваць вакаліз у канцэртах. Але ён не гучаў. Ен быў напісаны для адзінага голасу. Г. Ланеўская.
Вакалізм. Лінгв. Сістэма галосных гукаў.
Вакалізм беларускай мовы.
ВАКОЛІЧНЫ // ВАКОЛЬНЫ
Вакблічны. Які знаходзіцца паблізу, вакол — у ваколіцы, у наваколлі; навакольны.
Чуткі пра бандытаў паплылі па ўсіх ваколічных вёсках.
А. Чарнышэвіч.
Вакбльны. 1. Размешчаны наўкола.
Шмат, вельмі шмат мёду ў вакольных лясах, а дзе мёд, там і сіла. Л. Дайнека.
2. Які ляжыць у баку ад самага кароткага шляху; кружны, абходны.
Ехалі вакольным шляхам — рамізніку было загадана аб’язджаць па завулках. С. Грахоўскі.
ВАКСАВАЦЬ // ВАСКАВАЦЬ
Ваксаваць. што. Чысціць абутак, змазаўшы ваксай.
Сёмка старанна ваксаваў свае хромавыя боты. П. Кавалёў.
Васкаваць. што. Націраць, насычаць што-н. воскам.
Васкаваць паркет. Васкаваць ніткі.
ВАКЦЫНА// ВАКЦЫНАЦЫЯ
Вакцына. Спец. Медыцынскі прэпарат для засцерагальных лячэбных прышчэпак супраць заразных хвароб.
У цяперашні час прышчэпкі робяцца спецыяльнымі прэпаратамі — вакцынамі, якія вырабляюцца на заводах. Анатомія і фізіялогія чалавека.
Вакцынацыя. Спец. Увядзенне вакцыны ў арганізм чалавека ці жывёлы.
Прадугледжана абавязковая вакцынацыя супраць слупняку, туберкулёзу, поліяміэліту, коклюшу, дыфтэрыі. БелСЭ.
ВАЛАВЫ // ВАЛОВЫ
Валавы. Агульны, узяты цалкам (без уліку расходаў).
Валавы збор збожжа. Валавы даход.
Валовы. Які мае адносіны да вала; такі, як у вала.
Валовая галава. Валовая шыя.
ВАЛАСАТЫ // ВАЛАСІСТЫ // ВАЛАСКОВЫ // // ВАЛАСНЫ // ВАЛАСЯНЫ
Валасаты. Пакрыты, аброслы валасамі.
Саскочыўшы з палацяў, ён стаяў ля пяколка і спакойна зашпільваў сарочку на сваіх шырокіх валасатых грудзях. А. Бажко.
Валасісты. Пакрыты валаскамі (звычайна пра расліны, насякомых).
Зязюля з’яўляецца вельмі карыснай птушкай — яна знішчае вялікую колькасць валасістых вусеняў — гэтых шкоднікаў сельскай гаспадаркі. Беларусь.
Валаскбвы. Тонкі, як волас; капілярны.
Валасковы праваднік. Валасковы капіляр.
Валасньі. Які мае адносіны да воласці, служыць у воласці.
Валасны суд. Валасны пісар.
Валасяны. Які складаецца з валасоў; зроблены з валасоў.
Баласпай павесіў на крук валасяны аркан, прывязаў да нагі птушкі, выйшаў з хаты. П. Беразняк.
ВАНДАЛ // ВАРВАР
Вандал. 1. толькі мн. Старажытнагерманскае племя, якое заваявала частку Рымскай імперыі і бязлітасна разграбіла Рым.
Многа бачылі стромы ракі на вяку — стругі ворагаў грозных, шаломы вандалаў. В. Лукша.
2. Той, хто разбурае культурныя каштоўнасці; варвар; некультурны, грубы чалавек.
Мы бясконца ўдзячны сваім бацькам, старэйшым братам, сёстрам, жывым і мёртвым, што ў тое векапомнае лета 1944 года вызвалілі ад фашысцкіх вандалаў нашу любімую сінявокую старонку. М. Вышынскі.
Варвар. 1. Гіст. паеард. Так старажытныя грэкі і рымляне называлі суседнія з імі народы, якія стаялі на ніжэйшай ступені развіцця.
Але не надта слухаў тое чытанне Алекса, хаця і гаварылі ў святліцы, што напісаў кнігу вучоны грэк, Георгій Амартол; невыразна, суха чытаў лектар, і на твары ягоным была напісана нудота, нібы рабіў ён вялікую ласку тым, што ўвогуле згаджаўся нешта тлумачыць навакольным варварам. В. /патава.
2. Некультурны, неадукаваны чалавек; жорсткі, бязлітасны чалавек.
Фашысцкія варвары нанеслі беларускаму народу агульную матэрыяльную страту на суму 75 мільярдаў рублёў. А. Жаўнерчык.
ВАНДРОЎНІЦКІ // ВАНДРОЎНЫ
Вандрбўніцкі. Уласцівы вандроўніку, звязаны з вандроўніцтвам.
Вандроўніцкае жыццё. Вандроўніцкі характар.
Вандроўны. 1. Які часта пераходзіць, пераязджае з месца на месца; які працуе не на пастаянным месцы.
Вандроўны тэатр. Вандроўны кравец.
2. Тое, што і вандроўніцкі.
Вандроўная натура. Вандроўнае жыццё.
3. Які не мае аселасці, вандруе з месца на месца; качэўны.
Тут яшчэ вялікі кіеўскі князь Уладзімір на ўсіх стэпавых рачулках будаваў крэпасці, каб стрымаць пастаянны бязлітасны напор вандроўных орд. Л. Дайнека.
КНІГІ ОНЛАЙН
