Слоўнік паронімаў беларускай мовы
Выдавец: Народная асвета
Памер: 478с.
Мінск 1994
Вуглавое злучэнне.
2. Які стаіць на вуглу, на перакрыжаванні вуліц.
Вуглавы дом.
ВУЖ // ВУЖАКА
Вуж. Адна з неядавітых змей сямейства паўзуноў.
Старыя вужы, скруціўшыся ў клубок, ляжалі, блішчалі на цёплых пнях, як срэбныя талеркі. Л. Дайнека.
Вужака. Разм. Змяя, гадзюка.
Мяне апанаваў не проста страх, а страх, змешаны з невымоўнаю гідлівасцю; кшталт таго страху я перажыў нядаўна ў лесе, убачыўшы на альховай галіне над галавою клубок вужакаў. У. Арлоў.
ВУЗЕЦЬ // ВУЗІЦЬ
Вузёць. Станавіцца вузейшым.
Сінонім: звужвацца.
Чырвоная паласа на захадзе ўсё вузела, апускаючыся за небасхіл. У. Шахавец.
Вузіць. што. Рабіць больш вузкім, вузейшым.
С і н о н і м: звужваць.
Вузіць штаны. Вузіць рукаў.
ВУЗЛАВАТЫ // ВУЗЛАВЫ
Вузлаваты. 1. Які мае вузлы, вузялкі; з вузламі.
Пастушок бег па вуліцы і паляскваў вузлаватаю пугаю. К. Чорны.
2. 3 патаўшчэннямі, наростамі, буграмі.
Пяць чорных вузлаватых сукоў узнімаюцца ў неба, і здаецца, што гэта пальцы чыёйсьці вялізнай рукі. А. Шашкоў.
Вузлавы. 1. Які з’яўляецца вузлом, месцам перакрыжавання чаго-н.
Эшалон затрымліваўся на вузлавых станцыях — у Оршы, Жлобіне, Гомелі. Полымя.
2. перан. Галоўны, асноўны, самы істотны.
Вузлавое пытанне.
ВУЧАНЫ // ВУЧОНЫ
Вўчаны. Такі, якога навучылі чаму-н.; абучаны, навучаны.
А раніцай прыляцеў у балотны гарадок голуб. Усе адразу здагадаліся, што птушка ручная, вучаная чалавекам. Л. Дайнека.
Вучбны. 1. Які набыў спецыяльную падрыхтоўку ў галіне якіх-н. ведаў; спецыяліст у якой-н. галіне навукі; даследчык.
Партызан з першага ж дня падабаўся Маеўскаму сваёй эрудыцыяй вучонага і дапытлівасцю разведчыка. /. Шамякін. II Разм. Дрэсіраваны (пра жывёл). Вучоны мядзведзь.
2. Які мае адносіны да навукі, звязаны з навукай.
Вучоны савет. Вучоная ступень.
ВЫВАДАК і/ ВЫВАДКА
Вывадак. Чародка звяроў або птушак адной маткі.
У густой лістоце дрэў аж заходзіліся ад шчабятання маладыя вераб’іныя вывадкі. /. Дуброўскі.
Вывадка. Вывад коней для агляду ці размінкі.
Ранішняя вывадка стаенніка.
ВЫГАДА // ВЫГОДА
Выгада. Карысць, прыбытак; разлік.
Да людзей у хаты ён [брыгадзір] ніколі не заходзіў, каб не сказалі, што п’е ці мае нейкую выгаду. У. Дамашэвіч.
Выгода. Усё, што задавальняе максімальныя запатрабаванні, чым зручна карыстацца; прыволле.
Кювет зарос густой травою. На выгодзе яна пабуяла. Цяпер яе не выкошваў чалавек, не скубла і не клычыла жывёла. М. Аўрамчык.
ВЫГАДАВАЦЬ // ВЫГАДВАЦЬ
Выгадаваць. Даглядаючы, вырасціць, выхаваць.
Доўгі час я лічыў сваімі бацькамі тых добрых людзей, якія мяне выгадавалі. А. Кулакоўскі.
Выгадваць. Старацца атрымаць якую-н. выгаду, карысць, перавагу ў чым-н.
Я нічога не выгадваю для сябе. /. Шамякін.
ВЫГЛЯДАЦЬ// ВЫГЛЯДЗЕЦЬ// ВЫГЛЯНУЦЬ
Выглядаць. незакА. Мець пэўны выгляд.
Петраш быў на год пяць старэйшы за мяне — яму падбіралася пад сорак, але ён быў увесь сівы, хоць з твару выглядаў маладжава. В. Адамчык.
2. Разм. Уважліва гледзячы, шукаць, заўважаць, знаходзіць каго-што-н.
I пайшоў дзед па рынку хадзіць; ходзіць, па сваіх грашах тавар выглядае. Я. Колас.
3. Віднецца, паказвацца, быць відным.
To ўзбіраецца [дарога] на пагоркі, то нырае ў нізінкі, паўз старадаўнія валуны, змрочныя руіны нямецкага дота, што страшыдлам выглядае з пясчанага кар’ера .. А. Жалязоўскі.
4. Пазіраць, зіркаць, высоўваючыся адкуль-н.
3 калідора выглядалі дзяўчаткі, а як толькі Вера ўзышла на ганак, усе сыпанулі ў клас і зачынілі дзверы. С. Грахоўскі.
3 С. М. Грабчыкаў
65
Выглядзець. зак., каго-што. Уважліва гледзячы, знайсці, заўважыць, адшукаць каго-што-н.
Эшалон стаяў на апошняй каляіне: чалавек гэта ўжо ўдзень выглядзеў. К. Чорны.
Выглянуць. зак. 1. Высунуўшыся з укрыцця, глянуць, паглядзець.
Смалякоў расчыніў дзверцы машыны, трывожна выглянуў з кабіны. ЛіМ.
2. Стаць бачным; паказацца, паявіцца.
Выглянула з-за хмар сонца, і ўсё навокал зазіхацела. I. Мележ.
ВЫДЫХАЦЦА Ц ВЫТЫХАЦЦА
Выдыхацца. Траціць апошнія сілы; знясільвацца.
Праціўнік быў спынены, і атакі яго на гэтым участку адна за адной выдыхаліся пад нашым агнём. С. Смірноў.
Вытыхацца. Траціць пах, моц, мацунак.
I яшчэ што іх рабіла падобнымі да другіх — гэта тая семінарская закваска, якая так трудна вытыхаецца з настаўніка — выхаванца семінарыі. ЯКолас.
ВЫКЛАДАЦЬ // ВЫКЛАДВАЦЬ
Выкладаць. Вучыць каго-н. чаму-н.; выказваць, тлумачыць.
Вучачыся ў Мінскім педагагічным тэхнікуме, Коласа мы сустракалі кожны дзень: Канстанцін Міхайлавіч выкладаў на старэйшых курсах методыку мовы. М. Лужанін.
Выкладваць. што. 1. Вымаючы што-н. адкуль-н., класці на віду.
Дзеці пільнымі вачанятамі сачылі, як Сашка выкладваў з чамадана свае цацкі. М. Даніленка.
2. Будаваць, узводзіць; абліцоўваць; высцілаць.
Брыгада выкладвала сцены, вяла цяслярскія і сталярныя работы. Т. Хадкевіч.
3. перан. Падрабязна выказваць, паведамляць.
Прыйшоў чалавек да Маслячка — калі ласка, заходзь у кабінет, як у сваю хату, выкладвай свае патрэбы, скаргі або просьбы. М. Пянкрат.
ВЫКЛЮЧАНЫ // выключны
Выключаны. 1. Выведзены са складу чаго-н.
Пан кіроўнік сказаў яму спакойна: «Малец, ты выключаны са школы». ЯБрыль.
2. Спынены, перарваны; адключаны.
На сцяне перастаў трашчаць не выключаны, відаць, да адказу рэпрадуктар. В. Адамчык.
Выключны. 1. Які з’яўляецца выключэннем з агульных правіл, са звычайных норм.
У прыродзе сустракаюцца выключныя экземпляры,— выказаўся аднойчы Валерый Самасад.— Ім дадзена болей, чым астатнім. /. Наеуменка.
2. Асаблівы, незвычайны; рэдкі.
Якуб Колас — паэт вельмі «зямны». Ен рэдка шукае выключнага, яркага, экзатычнага. /. Навуменка.
3. Які з’яўляецца асаблівасцю толькі дадзенай асобы, калектыву, рэчы.
Марына Паўлаўна — жанчына з выключным арганізатарскім талентам. А. Васілееіч.
ВЫКРУТ// ВЫКРУТКА
Вьікрут. 1. Незвычайны паварот.
Сцежка з выкрутам. Скокі з выкрутамі.
2. перан. Хітрыкі пры ўхіленні ад прамога адказу, удзелу ў якой-н. справе; маскіроўка сапраўднай мэты.
Ягоная галава ледзьве не разрывалася ад таго, што ён не мог зразумець новыя выкруты ворага. В. Быкаў.
Выкрутка. Разм. Выхад з цяжкага становішча.
Кукушкін. А чаго там разумець? Каб у іх была другая выкрутка — хіба яны малілі б мяне хрыстом-богам? КГубарэвіч.
ВЫКУПЛЕНЫ // ВЫКУПНЫ
Выкуплены. Такі, каго (што) выкупілі; куплены.
Нарэшце, у 1929 годзе, у Швецыі і Германіі былі выкуплены чатыры белавежскія зубры. В. Вольскі..
Выкупны. Які мае адносіны да выкупу; прызначаны для выкупу.
Над скляпеннямі царквы гучалі словы аб капіталізацыі аброку, аб выкупных сумах, аб шасці працэнтах выплаты ў год. У. Караткевіч.
ВЫЛЕГЧЫ // ВЫЛЕЖАЦЬ
Вылегчы. Прыпасці сцяблом да зямлі; палегчы (пра збажыну, травы).
А перабольшваць гною нельга, бо калі перабольшым, дык
бульба счарвівее, а ячмень ці яшчэ якая збажына пабуяе і вылежа. Р. Сабаленка.
Вылежаць. 1. Праляжаць пэўны (патрэбны) тэрмін пасля хваробы.
Міша хварэе. Ен быў прастудзіўся, не вылежаў, пайшоў рамантаваць свой грузавік. Работніца і сялянка.
2. Прабыць пэўны час у ляжачым становішчы.
Яму трэба было вылежаць паўгадзіны на гарачым пяску.
ВЫЛЕЧАНЫ // ВЫЛЕЧНЫ
Вылечаны. Пазбаўлены ад хваробы лячэннем.
Вылечаны ад запалення лёгкіх хлопчык.
Вылёчны. Які можна вылечыць.
Вылечная хвароба.
ВЫМЕРАНЫ // ВЫМЕРНЫ
Вымераны. Дакладна вызначаны па велічыні, памерах.
Вымераны ўчастак зямлі.
Вымёрны. Які можна вымераць; прызначаны для вымярэння.
Вымерная велічыня. Вымерная рулетка.
ВЫМЫСЕЛ // ЗАМЫСЕЛ
Вымысел. 1. Тое, што створана фантазіяй, уяўленнем.
«Вайна — мір» — класічны прыкладтаго, яктрэба вырашаць праблему суадносін мастацкага вымыслу і дакументальнай верагоднасці. Д. Палітыка.
2. Тое, што супярэчыць рэчаіснасці; выдумка, хлусня.
He ўсякім вымыслам трэба верыць.
Замысел. 1. Задуманы план дзеяння; намер, задума.
Мне здалося, што Зар?цкі жыве нейкім новым замыслам. Я. Скрыган.
2. Асноўная думка, ідэя мастацкага твора.
Я ўпэўнена, што і крытык, для таго каб лепш зразумець твор, пранікнуць у замысел аўтара, павінен умець настроіцца на хвалю яго таленту. Р. Шкраба.
ВЫНАСНЫ // ВЫНОСНЫ / ВЫНОСІСТЫ // ВЫНОСЛІВЫ
Вынасны. 1. Прыстасаваны для вынасу, пераносу.
Пішчыкаў выйшаў з КП, сеў за столік, на якім ляжаў вынасны мікрафон радыёстанцыі. А. Алешка.
2. Вынесены за межы чаго-н.; звязаны з заўвагамі на палях кнігі або над тэкстам.
У сувязі з гэтым ускладняецца і пытанне аб правілах чы тання слоў з вынасной літарай. А. Булыка.
Вынбсны. 3 прамым гладкім і высокім ствалом; гонкі; выносісты.
Сонца залаціла гладкія ствалы выносных соснаў, светлымі кавалкамі ляжала на ягадніку. В. Адамчык.
Вынбсісты. 3 прамым гладкім і высокім ствалом; гонкі; выносны.
Вось адна маладая выносістая хваінка не вытрымала першага шчодрага снегу, нахілілася. А. Кулакоўскі.
Вынбслівы. Фізічна дужы, стойкі, загартаваны; здольны пераносіць усякія цяжкасці, цярплівы.
Па-сялянску дужую і вынослівую, яе раптоўна падкасіла страшная, не зусім яшчэ асэнсаваная ёю сіла. В. Іпатава.
ВЫНАХОДЛІВЫ // ВЫНАХОДНІЦКІ
Вынахбдлівы. Здольны ствараць новае, вынаходзіць; знаходлівы.
Перад Юркам і зараз, як жывы, стаяў смелы, рашучы, вынаходлівы і справядлівы капітан Немо. Я. Курто.
Вынахбдніцкі. Які мае адносіны да вынаходніка, вынаходніцтва.
Выхад чалавецтва за межы зямной атмасферы ў неабсяжныя прасторы космасу дае вялікі штуршок для развіцця касмічнай вынаходніцкай думкі. А. Матрунёнак.
ВЫНАХОДЛІВАСЦЬ // ВЫНАХОДНІЦТВА // ВЫНАХОДСТВА
Вынахбдлівасць. Здольнасць ствараць новае, вынаходзіць; знаходлівасць.
Начны бой патрабуе значна больш сіл, вынаходлівасці. А. Алешка.
Вынахбдніцтва. Дзейнасць вынаходнікаў.
Зрабіць вынаходніцтва.
Вынахбдства. Тое, што вынайдзена, прыдумана; вынік творчай працы вынаходніка.
Вера, хвалюючыся, расказала Заруднаму пра сваё вынаходства. I. Гурскі.
Вынашаны. 1. Стары, пацёрты ад працяглага нашэння.
Над плотам паказалася Есіпава галава ў вынашанай цялячай шапцы. I. Дуброўскі.
2. перан. Абдуманы да поўнай яснасці, закончанасці.
Вынашаны план. Вынашаны сюжэт.
Вынесены. Які вынеслі; выдалены; выстаўлены.
Вынесены з пакоя стол.
ВЫПАД // ВЫПАДАК
Выпад. 1. Спарт. Рэзкі рух уперад з апорай на выстаўленую нагу.
Чаратун усхапіўся на калені і зрабіў выпад рукою, нібы хацеў прапароць мяне шпагаю. П. Місько.
КНІГІ ОНЛАЙН
