Слоўнік паронімаў беларускай мовы
Выдавец: Народная асвета
Памер: 478с.
Мінск 1994
ГРАБАРНЫ // ГРАБАРСКІ
Грабарны. Прызначаны для земляных работ.
Грабарны інструмент.
Грабарскі. Які мае адносіны да грабара, належыць яму.
Грабарскае ўменне. Грабарская сумка.
ГРАВІРАВАЛЬНЫ// ГРАВІРАВАНЫ
Гравіравальны. Які мае адносіны да гравіравання; прызначаны для гравіравання.
Гравіравальнае мастацтва. Гравіравальныя інструменты.
Гравіраваны. 3 выразанымі ўзорамі, надпісамі на метале, шкле і інш.; з гравіроўкай.
Гравіраваныя вырабы.
ГРАМ // ГРАН
Грам. Адзінка вагі ў метрычнай сістэме мер, роўная вазе аднаго кубічнаіа сантыметра вады; тысячная доля кілаграма.
Дзед Вячэра ўжо аж надта прывык да гэтай куплі на вока: ён памыляўся толькі на грамы. Я. Брыль.
Гран. Адзінка аптэкарскай вагі, роўная 0,062 грама (звы-
чайна ў выразе: ні г р а н a — ніколькі, зусім нічога).
Купалаўскае асэнсаванне былога не мела ў сабе ні грана ■ музейнага рэстаўратарства. Р. Бярозкін.
ГРАМАДЗЯНСКІ // ГРАМАДСКІ
Грамадзянскі. 1. Які мае адносіны да прававога становішча грамадзян; уласцівы свядомаму грамадзяніну.
Адразу кінуўся ў фанабэрыю, забыўшыся на справу, на сяброўства, нават на звычайную грамадзянскую годнасць. Я. Скрыган.
2. Неваенны, цывільны, штатны.
Грамадзянская вопратка не магла схаваць ад вопытнага вока бездакорную выпраўку прафесіянальнага вайскоўца. /. Новікаў.
Грамадскі. 1. Які мае адносіны да грамадства; звязаны з дзейнасцю людзей у грамадстве.
На новым этапе грамадскага жыцця будзе развівацца далей і форма мастацкіх твораў. В. Каваленка.
2. Калектыўны, непрыватны; які належыць усяму грамадству.
Між грамадскіх палёў застаўся стаяць у лагчыне адзінокі хутар. /. Грамовіч.
3. Звязаны з работай па добраахвотнаму абслугоўванню палітычных, культурных, прафесіянальных патрэб калектыву.
Старшынёй нашага сельсавета пры маім сакратарстве быў малапісьменны, але разумны чалавек. Пры ім я прайшоў першую школу грамадскай работы. П. Глебка.
ГРАНАТАВЫ/ГРАНАТАВЫ2 // ГРАНАТНЫ
Гранатавы'. Які мае адносіны да граната — паўднёвага фруктовага дрэва або да яго плода.
Мабед гучна, трымаючы ў левай руцэ стос гранатавых галінак, чытаў літанію. В. Іпатава.
Гранатавьг. Які мае адносіны да гранату — каштоўнага каменя.
Гранатавы пярсцёнак. Гранатавы бранзалет.
Гранатны. Які мае адносіны да гранаты.
Гранатны выбух. Гранатны асколак.
ГРАНЁНЫ // ГРАНІЛЬНЫ
Гранёны. 3 абточанымі, шліфаванымі гранямі.
Ен перакінуў нагу праз заслончык, нібы знарок паказваючы свой новы чаравік у блішчастых гранёных шыпах і падкоўцы на абцасе. В. Адамчык.
Гранільны. Які мае адносіны да гранення — абточвання, шліфоўкі чаго-н.; прызначаны для гранення.
Гранільная майстэрня. Гранільны інструмент.
ГРОГ// ГРОТ‘/ГРОТ2
Грог. Моцны напітак з каньяку або рому, разбаўленых салодкай гарачай вадой.
Здзіўлены перашэпт ззаду — столік, вядома, шчыльна абкружаны — асалода штабс-капітану. Як келіх гарачага грогу пасля цяжкага зімовага пераходу. У. Мехаў.
Грот'. Штучная або натуральная пячора.
Пятрусь пражыў у Артэку многа дзён. Ен мог бы з завязанымі вачыма знайсці цудоўны грот Пушкіна. М. Даніленка.
Грот2. Ніжні вялікі парус на грот-мачце — самай высокай мачце на парусных суднах.
Я сказаў ставіць грот, і парус пачаў падымацца. Б. Жыткоў.
ГРОШ // ГРОШЫ
Грош. Даўнейшая медная манета ў Расіі з 1657 да 1917 г. (да 1838 г. двухкапеечная, а пасля паўкапеечная).
Спачатку ён [бацька] расклаў па слупочках медную драбязу — грашы, капейкі, двушкі, тройкі, пятачкі, потым сярэбраную, а ўжо затым пералічыў папяровыя грошы. А. Асіпенка.
Грбшы. адз. няма. Металічныя ці папяровыя знакі, якія служаць мерай вартасці пры куплі-продажы; сродкі, капітал.
Грошы лік любяць. Прымаўка.
ГРУД // ГРУДА
Груд. 1. Невялічкая горка, узгорак; сухадол.
На сухім грудзе пасярод густога лесу напаткалі мноства вялікіх і малых камянёў, якія стаялі і ляжалі асобнымі купкамі. Л. Дайнека.
2. Тое, што і груда (у 1 знач.).
3 двух грузавікоў у вялікі груд згружаюць цэглу. /. Шамякін.
3. Абл. Куча галля, хворасту; лоўж.
Пад зацішным кустом або ў грудзе ламачча вывела на свет першы вывадак даўгавухая зайчыха. Звязда.
Грўда. 1. Куча зваленых у беспарадку прадметаў, рэчаў.
Быццам вузей стала вуліца, заваленая грудамі бярвення. А. Васілевіч.
2. Замёрзлая ці засохлая гразь.
Начы са дзве ці са тры ў лагчынах ля грэблі і ў аселіцах ля
ракі ляжаў іней, на двары ля хлява ўзялася грудай растаптаная гразь. I. Пташнікаў.
3. Бясформенны кусок цвёрдай зямлі.
С і н о н і м: камлыга.
Збіваючы да крыві аб каменне і груды босыя ногі, бяжыць цыбаты Гараська Бусел. Б. Сачанка.
ГРУНТАВЫ // ГРУНТОВАЧНЫ // ГРУНТОЎНЫ
Грунтавы. 1. Які мае адносіны да грунту — верхняга пласта зямлі.
Грунтавыя воды.
2. Які мае адносіны да грунту — саставу, якім пакрываюць палатно, рыхтуючы яго для малявання.
Грунтавыя фарбы.
Грунтбвачны. Які служыць для грунтоўкі — пакрыцця грунтам.
Грунтовачны састаў.
Грунтоўны. Трывалы, глыбокі; сур’ёзны, падрабязны; абгрунтаваны.
Лабановіч здзівіўся, калі на цэлы рад яго запытанняў вучань даваў дакладныя і грунтоўныя адказы. ЯКолас.
ГРЫЗНЯ // ЗГРЫЗОТА
Грызня. 1. Кусанне адзін аднаго зубамі (пра жывёл).
Чутно, схопяцца там [ганчак з ваўком] — грызня, гіркат, трэск — і зноў загулялі па лесе далей. М. Ракітны.
2. перан. Сварка, спрэчка, лаянка.
Увесь трагізм вясковага побыту, грызня за зямлю і ўласнасць добра адлюстравана ў апавяданні С. Бірылы «Стражнік». С. Александровіч.
Згрызота. Разм. 1. Душэўныя мукі, перажыванні.
На Максімавым твары не заўважалася нічога такога, што сведчыла б аб згрызотах і трывогах душы. ЯКолас.
2. звычайна мн. Спрэчкі, звадкі.
Добра было б жыць на свеце людзям, калі б яны маглі чытаць думкі другіх. Тады б мо не было паміж імі ні згрызот, ні непаразуменняў. Р. Сабаленка.
ГРЫМЛІВЫ // ГРЫМОТНЫ // ГРЫМУЧЫ
Грымлівы. Які стварае моцны шум, грукат; з громам, грымотамі.
Парожняя фурманка больш грымлівая, чым з паклажай.
Грымотны. 1. Які стварае гром, грымотны; з грымотамі.
I шугнуў дождж налётам смелым, павіс абрусам густа-белым над гэтым лугам, над палямі і льецца коса ручаямі, бы невад цягнецца грымотны, і б’юцца кроплі ў пыл вільготны. Я. Колас.
2. Вельмі гучны, аглушальны; падобны па гучанню на гром.
А там, у далечыні за лесам, пачыналася грымотная начная бойка. В. Быкаў.
Грымўчы. Які моцна грыміць; шумны, гучны.
Млын меле, млын меле ячмень гэты зорны, аж ходарам ходзяць грымучыя жорны. М. Танк.
ГРЭЦКІ // ГРЭЧАСКІ // ГРЭЧКАВЫ
Грэцкі. Прыгатаваны з зерня грэчкі.
Да мачанкі маці пякла яшчэ і бліны з грэцкай або ячнай мукі. А. Якімовіч.
Няправільна. Над галавой гулі пчолы — у іх была тут дарога, па якой яны ляталі з вулляў на грэцкае (трэба: грэчкавае) поле. /. Чыгрынаў.
Грэчаскі. Які мае адносіны да Грэцыі, грэкаў, характэрны для іх.
Грэчаскія словы, або так званыя грэцызмы, пачалі пранікаць у мову ўсходніх славян з вельмі старажытных часоў. П. Юргелевіч.
Грэчкавы. Які мае адносіны да грэчкі, звязаны з грэчкай.
Гудуць, бзынкаюць, перавальваючыся з гронкі на гронку грэчкавага цвету, пчолы. ЯЕрмаловіч.
ГУБІЦЬ // ГУБЛЯЦЬ
Губіць. 1. Нішчыць, псаваць, рабіць непрыгодным.
Ад лясоў, як даведаўся Петрык, і клімат робіцца мякчэйшым, і знікаюць засухі, што губяць пасевы. А. Якімовіч.
2. Зводзіць са свету, забіваць.
Маці заўсёды наказвала нам, каб мы не губілі нічога жывога.
Губляць. 1. Пазбаўляцца чаго-н., пакідаючы дзе-н. па няўважлівасці; скідваць, атрасаць з сябе (лісце, пер’е і пад.).
Часам адна з птушак губляла пёрка, і яно, успыхваючы на сонцы, кружачыся, павольна падала ўніз, у сінюю бездань. Л. Дайнека.
2. Пазбаўляцца часткова ці поўнасцю якіх-н. уласцівасцей, якасцей, стану.
Хлапчук глядзеў на жоўты, высушаны дашчэнту твар, які губляў свой звычайны, знаёмы выраз. Э. Самуйлёнак.
ГУЗАВАТЫ // ГУЗАСТЫ
Гузаваты. Няроўны, з гузамі і пукатасцямі.
Гузаваты ствол бярозы. Гузаваты лоб.
Гузасты. 3 вялікімі гузамі.
Дзед Талаш падняў вочы на .. каржакаваты гузасты дуб з магутнымі лапамі, як бы чакаючы адказу на свае сумненні. Я. Колас.
ГУЛЬНЯ // ГУЛЯНКА
Гульня. Занятак, які служыць для забавы, баўлення часу або з’яўляецца відам спорту.
У цікавай гульні, як і ў шчырай працы, непрыкметна бяжыць час. А. Пальчэўскі.
Гулянка. 1. Забава, баўленне часу; гульня.
I стаяць, сумуюць санкі, не знайсці хлапцам гулянкі, бо не выпаў снег. ККірэенка.
2. Разм. Вечарынка з песнямі, танцамі, гульнямі.
Эх, чаму я не скрыпач, не Янка, што заўсёды Зою праважае, што заўсёды ў клубе, на гулянках песні ёй лірычныя іграе. М. Танк.
3. Разм.. Вясёлае застолле з частаваннем.
Вятох праплыў паўнеба, калі нарэшце пачала сціхаць у харомах гулянка. С. Тарасаў.
ГУЛЬТАЙСКІ // ГУЛЬТАЯВАТЫ
Гультайскі. Характэрны для гультая; такі, як гультай.
Гультайскі характар. Гультайскае жыццё.
Гультаяваты. Схільны да гультайства, крыху лянівы; ленаваты.
Лідзія Яўсееўна — выдатны педагог-універсал. Яна падцягвае па ўсіх прадметах гультаяватых дзетак мясцовага начальства, піша кантрольныя работы завочнікам, на тое і жыве. С. Грахоўскі.
ГУМАНІСТЫЧНЫ // ГУМАННЫ
Гуманістычны. Які мае адносіны да гуманізму, гуманіста.
Гуманістычныя ідэі.
Гуманны. Прасякнуты павагай да людзей; чалавечны, чулы, спагадлівы.
Высакароднасць працы лесаводаў, што стараюцца для людзей будучага, робіць нашу прафесію вельмі гуманнай, чалавечнай. У. Мяжэвіч.
ГУМАР // ГУМОР
Гўмар. Дабрадушна-насмешлівыя, камічныя адносіны да каго-чаго-н.
3 адценнем цёплага гумару малюе аўтар вобразы станоўчых сваіх герояў. Л. Арабей.
Гумбр. Душэўны стан, настрой.
Калі Міхайла Іванавіч быў не ў гуморы, то Ксеня Паўлаўна прымала ўсе меры, каб вярнуць мужу спакой душы і адагнаць яго ліхія думкі. Я. Колас.
ГУСЛЯРНЫ // ГУСЛЯРСКІ
Гуслярны. Які мае адносіны да гусляў — музычнага інструменту.
Гуслярныя струны. Гуслярны звон.
Гуслярскі. Які мае адносіны да гусляра, належыць яму; гусляроў.
Гуслярскі спеў. Гуслярская песня.
ГУТАРКОВЫ // ГУТАРЛІВЫ
Гутаркбвы. Якім карыстаюцца ў гутарцы, размове; уласцівы вуснай народнай мове.
Сінтаксіс Багушэвіча блізкі да сінтаксісу гутарковай мовы Л. Шакун.
Гутарлівы. Схільны да размоў, ахвочы пагаварынь.
С і н о н і м: гаваркі.
Заўсёды гутарлівы Іван Майвеевіч цяпер упарта маўчаў.
КНІГІ ОНЛАЙН
