Слоўнік паронімаў беларускай мовы
Выдавец: Народная асвета
Памер: 478с.
Мінск 1994
Абрьідлы. Які абрыдзеў, надакучыў; нялюбы, прыкры.
Яна без гэтай абрыдлай кароткай стрыжкі, без джынсаў, у доўгай прыталенай спадніцы — як не падобна яна на многіх дзяўчат і жанчын, якія аднолькавым адзеннем, аднолькавымі прычоскамі зліваюцца адна з адной, як салдаты ў шарэнзе... В. Гігевіч.
АБРЭЗ//АБРЭЗАК
Абрэз. 1. Вінтоўка зукарочаным (абрэзаным) ствалом.
3 лесу пачалі выходзіць цэлыя групы людзей з карабінамі, з вінтоўкамі, з абрэзамі, з бярданкамі. ЯК,олас.
2. Абрэзаны край чаго-н., беражок.
Кніга з зялёным абрэзам.
Абрэзак. Непрыдатны кавалак, які застаўся пасля разразання чаго-н.
Ля рашоткі дзеці раяцца і, захапіўшы з сабой абрэзкі аполкаў, зноў залазяць у падвал. В. Гарбук.
АБЫХОДАК // АБЫХОДЖАННЕ // АБЫХОДЛІВАСЦЬ
Абыхбдак. 1. Патрэбы штодзённага жыцця.
За хатаю адразу ж пачыналіся глінішчы, ямы, з якіх людзі капалі на свой абыходак гліну. В. Вітка.
2. Ужытак, карыстанне.
Прыгадайце, колькі крылатых выразаў з баек К. Крапівы ўвайшло ў паўсядзённы абыходак. ЯКазека.
Абыхбджанне. Манера паводзін у адносінах да каго-н.; уменне карыстацца чым-н.
У Шмульке вельмі прыемны голены твар, джэнтльменскія манеры ў абыходжанні з людзьмі. 3. Бядуля.
Абыхбдлівасць. Ветлівасць, далікатнасць; пачцівасць.
Жанкі, браце, складаныя натуры, абыходлівасць любяць. П. Кавалёў.
АБЫХОДЛІВЫ // АДЫХОДЛІВЫ // АДЫХОДНЫ
Абыходлівы. Ветлівы, далікатны ў абыходжанні.
Рэдактар — хлапчына свойскі, абыходлівы. Ен, здаецца, з тых ураўнаважаных людзей, якія ніколі не хвалююцца, не выходзяць з сябе і на ўсё — добрае і дрэннае ў жыцці — глядзяць паблажліва. /. Навуменка.
Адыходлівы. Здольны хутка забываць крыўду, супакойвацца пасля гневу, злосці.
Душа ў Андрэя была адыходлівая, і ён ужо не злаваў на брата. В. Карамазаў.
Адыхбдны. Які звязаны з адыходам адкуль-н.
Пачаўся славуты адыходны рэйд атрада далёка на поўнач. Я. Брыль.
АБЫЯКАВЫ//АБЫ-ЯКІ
Абыякавы. Які не выяўляе ніякай цікавасці, увагі да кагочаго-н.
С і н о н і м: раўнадушны.
Спрадвеку было так: той, хто думаў жыць, вучыўся сам і вучыў дзяцей працаваць. А хто быў абыякавы да сваёй будучыні — вучыў дзяцей адпачываць. Я. Сіпакоў.
Абы-які. Які-небудзь, усякі; хоць які.
С і н о н і м ы: благі, нядобры.
Так у Малінаўцы з’явіўся новы гаспадар і прытым не абыякі. А. Чарнышэвіч.
АБ’ЯДНАЛЬНЫ // АБ’ЯДНАНЫ
Аб’яднальны. Які служыць аб’яднанню, вядзе да аб’яднання.
Сінонім: аб’яднаўчы.
Аб’яднальны з’езд партыі.
Аб’яднаны. Утвораны з асобных частак, адзінак; сумесны; згуртаваны.
Сінонімы: злучаны, з’яднаны.
Праваліўся нашчэнт аб’яднаны паход верных служак цара і французскіх банкіраў. П. Глебка.
АБЯЗВОДЗЕЦЬ // АБЯЗВОДЗІЦЬ
Абязвбдзець. Стаць бязводным; пазбавіцца вады, вільгаці.
Зямля абязводзела. Балота абязводзела.
Абязвбдзіць. што. Зрабіць бязводным; штучна выдаліць адкуль-н. ваду.
Меліярацыя абязводзіла рэчку.
АБЯЗВОЛЕЦЬ // АБЯЗВОЛІЦЬ
Абязволець. Стаць бязвольным.
Калі Ціхану стала горш і ён абязволеў, Мальвіна перастала рагатаць і свавольнічаць. /. Дуброўскі.
Абязвбліць. каго. Пазбавіць волі, зрабіць каго-н. бязвольным.
Лагерныя здзекі абязволілі вязня.
АБЯЗЛЕСЕЦЬ // АБЯЗЛЕСІЦЬ
Абязлёсець. Страціць лясы, стаць бязлесным.
Апошнім часам край зусім абязлесеў.
Абязлёсіць. што. Пазбавіць лясоў, зрабіць што-н. бязлесным.
— Такі куточак зямлі, можна сказаць, богам дадзены, загубілі. Спярша абязлесілі, асушылі, а цяпер яшчэ і атрутай засыпалі... Б. Сачанка.
АБЯЗЛЮДЗЕЦЬ // АБЯЗЛЮДЗІЦЬ
Абязлюдзець. Стаць бязлюдным, пустэльным.
Мы спынілі бескарысную дыскусію. Пляж абязлюдзеў, ды і нам заставацца на ім не было ніякай ахвоты. М. Лынькоў.
Абязлюдзіць. што. Зрабіць бязлюдным, пустэльным.
Беззямелле, а значыць — звязанае з ім адыходніцтва, магло абязлюдзіць землі. У. Караткевіч.
АБЯСКОЛЕРАЦЬ // АБЯСКОЛЕРЫЦЬ
Абяскблераць. Страціць яркасць афарбоўкі; зрабіцца бясколерным, выцвісці.
У чыстым, бясхмарным паднябессі, якое нібыта выцвіла і абясколерала, кружыў коршак. Б. Сачанка.
Абяскблерыць. што. Зрабіць бясколерным, зменшыць, аслабіць яркасць афарбоўкі.
Абясколерыць тканіну. Абясколерыць раствор.
АБЯССІЛЕЦЬ // АБЯССІЛІЦЬ
Абяссілець. Стаць бяссільным; знемагчы.
С і н о н і м ы: знясілець, аслабець.
Толькі пазней зразумеў Дзіма, што такі стан, калі здаецца, што ты ўжо зусім абяссілеў, выдахся, можна пераадолець. Г. Шыловіч.
Абяссіліць. каго-што. Пазбавіць сілы, зрабіць каго-што-н. бяссільным.
Сінонімы: знясіліць, аслабіць.
Немцы не пакідалі старых намераў: як мага спустошыць краіну, зруйнаваць яе, абяссіліць. М. Лынькоў.
АБЯЦАНКА // АБЯЦАННЕ
Абяцанка. Няпэўнае, несур’ёзнае абяцанне, выкананне якога малаверагодна.
Мужык ведаў свайго пана як аблупленага і не верыў яму і яго абяцанкам. А. Якімовіч.
Абяцанне. Дабравольнае абавязацельства выканаць што-н.
Сам Тапурыя даў урачыстае абяцанне больш ніколі не ісці ў мора. Э. Самуйлёнак.
АГАЛЕЦЬ//АГАЛІЦЬ
Агалёць. I. Застацца без покрыва.
С і н о н і м: агаліцца.
Агалела поле. Знята збажына з яго даўно. ЯКолас.
2. Крайне абяднець.
С і н о н і м: згалець.
Салдаты без хлеба апухлі, народ абяднеў, агалеў. ЯПушча.
Агаліць. каго-што. 1. Пазбавіць адзення, покрыва; зрабіць голым.
Снег быў неглыбокі, на ўзгорку вятры агалілі зямлю, але ўздоўж ручая надзьмулі сумёты, і ісці было нялёгка. /. Шамякін.
2. перан. Выявіць сутнасць, сапраўдны змест чаго-н., зрабіць ясным, відавочным.
Імперыялістычная вайна рэзка агаліла і абвастрыла класавыя супярэчнасці. М. Зярніцкі.
3. перан. Пакінуць без людзей, без зброі, зрабіць даступным, адкрытым для ворага.
Эсэра-меншавіцкія здраднікі агалілі ўсю лінію фронту. /. Гурскі.
АГІДЛІВЫ //АГІДНЫ
Агідлівы. Які адчувае і выказвае агіду, гадлівасць да кагочаго-н.
С і н о н і м ы: брыдлівы, грэблівы.
Лясніцкі ўздрыгнуў ад раптоўнага прыліву гневу і агідлівай пагарды да гэтага чалавека, якому вельмі доўгі час усе яны без сумнення верылі. /. Шамякін.
Агідны. Які выклікае агіду; вельмі дрэнны.
С і н о н і м ы: брыдкі, гадкі.
Слімака даўно вырашылі знішчыць як самага агіднага здрадніка. М. Лынькоў.
АДБІЎНЫ // АДБОЙНЫ
Адбіўны. 1. Якім адбіваюць што-н.
Адбіўны молат.
2. Прыгатаваны шляхам адбівання, размякчэння ўдарамі.
У цэлафанавым пакеце была твая вячэра, а магчыма, і сняда-
нак: некалькі адбіўных з хлебам, радыска і салодкія арэшкі. Г. Ланеўская.
Адбойны. Які служыць для адбівання чаго-н.
Лепшая брыгада ламавікоў была знята з шасейкі і кінута на прарыў. Дзесяць чалавек з адбойнымі малаткамі даставіла мясцовая перасовачная калона. В. Дубінка.
АДБОРАЧНЫ // АДБОРНЫ
Адббрачны. Створаны, прызначаны для адбору каго-н.
Адборачная камісія. Адборачныя сустрэчы баксёраў.
Адббрны. 1. Адабраны з ліку іншых як лепшы; выдатны па якасці.
Сінонім: першагатунковы.
Адборнае жыта ў сеялкі просіцца з цёмных амбараў. П. Панчанка.
2. Крайне грубы, непрыстойны (звычайна пра словы, выразы).
Адборная лаянка пракацілася па змрочным вагоне. М. Лынькоў.
АДЗЕЦЬ// НАДЗЕЦЬ
Адзёць. 1. Пакрыць адзеннем каго-н.
Я памятаю: на самым змроку маці мая сказала мне памыць ногі, адзела мне чыстую сарочку, і мы пайшлі на хутар Зялёны Камень. КЧорны.
2. Забяспечыць каго-н. адзеннем.
Ен думаў пра вайну, з якой толькі што вярнуўся, лумаў пра дзяцей, якіх трэба было карміць і адзяваць, дый наогул ці мала розных дум і клопатаў у чалавечым жыцці? В. Гардзей.
Надзёць. Пакрыць сябе (ці што-н.) адзеннем; нацягнуць на сябе (ці на што-н.) адзенне, абутак, чахол і г. д.
Букрэй зняў шынель, аддаў яе дзеду Талашу, а сам надзеў яго кажушок. Я. Колас.
АДЗІНАРНЫ // АРДЫНАРНЫ
Адзінарны. 1. Зроблены з адной часткі; не падвойны.
Цяпер і тут дзверы, адзінарныя, з доўгімі надворнымі завесамі. А. Кулакоўскі.
2. Прызначаны для аднаго, разлічаны на аднаго.
На вузкім адзінарным ложку, што стаіць ля самага акна, ляжыць падрыўнік Кузняцоў — хлопца параніла асколкам міны. Д. Цябут.
Ардынарны. 1. Які нічым не вызначаецца; звычайны, нават пасрэдны.
Кватэра была чысценькая, акуратна прыбрана, абстаўлена ардынарнаю шырпатрэбаўскаю мэбляй. А. Жук.
2. Уст. У абазначэнні вучоных пасад: ардынарны — штатны, патрэбны па штату; п р о ц і л. экстраардынарны — звышштатны.
У 1901 годзе Карскі быў выбраны членам-карэспандэнтам, а ў 1916 годзе — ардынарным (сапраўдным) членам Расійскай Акадэміі. М. Булахаў.
АДЗІНКАВЫ // АДЗІНОКІ // АДЗІНОЧНЫ // АДЗІНЫ
Адзінкавы. Які сустракаецца не групай, не ў мностве, а паасобнымі адзінкамі.
Пісьменнік умее ў адзінкавым бачыць вялікае 1 складанае. С. Майхровіч.
Адзінбкі. 1. Адзін без іншых да сябе падобных; адасоблены.
3 голых галін таполі тужліва паглядаў долу адзінокі лісток. М. Лобан.
2. Які не мае сям’і, сваякоў, блізкіх; бессямейны.
Адзінокія жанчыны, і тыя па пяць-дзесяць тысяч зарабілі, ужо не кажучы пра збожжа і бульбу. А. Шашкоў.
Адзіночны. 1. Адасоблены ад іншых да сябе падобных; асобны; выпадковы.
Пачулася некалькі аўтаматных чэргаў, некалькі адзіночных стрэлаў. М. Лынькоў.
2. Які выконваецца, ажыццяўляецца сіламі аднаго чалавека, звязаны з дзейнасцю аднаго чалавека.
З’явіліся адзіночныя паліцэйскія патрулі. А. Кучар.
3. Прызначаны для аднаго, разлічаны на аднаго.
Турэмная стража пад моцным канвоем павяла яго [Нявіднага] у адзіночную камеру. Я. Колас.
Адзіны. 1. Толькі адзін.
Дзве яго старэйшыя сёстры пайшлі ўжо замуж, а ён быў трэці і цяпер ужо адзіны ў бацькоў. КЧорны.
2. Цэлы, непадзельны; з’яднаны.
Галоўныя героі і мноства сюжэтна нязначных персанажаў ствараюць уяўленне адзінага і адначасова вельмі шматаблічнага вобраза народа, які з’яўляецца героем «Векапомных дзён». П. Дзюбайла.
3. Аднолькавы, агульны для ўсіх.
Задача ў нас была адна, і лёс адзіны нас сасватаў. А. Астрэйка.
АДКЛАД // АДКЛАДАННЕ
Адклад. Перанясенне на больш позні час.
С і н о н і м: адтэрміноўка.
Тут жа без адкладу і адбылася сяброўская вечарына, бо інакш не назавеш гэтую цікавую сустрэчу. У. Дубоўка.
Адкладанне. 1. Накопліванне астаткаў якіх-н. рэчываў; утварэнне адкладаў — асадкаў арганічных і неарганічных рэчываў.
Адкладанні, якія прыносяцца ракой, могуць запоўніць не толькі возера, але і вялікія марскія залівы. Фізічная геаграфія.
2. Ужываецца са словамі «яйкі», «лічынкі», «ікра» і пад. (для захавання патомства).
КНІГІ ОНЛАЙН
