Слоўнік паронімаў беларускай мовы
Выдавец: Народная асвета
Памер: 478с.
Мінск 1994
2. Які мае адносіны да старажытных грэкаў і рымлян.
С і н о н і м: антычны.
Інтэрнацыянальныя словы з’яўляюцца, як правіла, запазычаннямі з класічных моў — грэчаскай і лацінскай. Полымя.
Класны. 1. Які мае адносіны да вучнёўскага класа.
Дзеці вельмі любілі сваю класную настаўніцу — чулую, добрую жанчыну. Р. Няхай.
2. Які паказвае клас, мае высокую ступень чаго-н.
Класны спартсмен. Класная гульня.
У выразе: класны вагон (уст.)— пасажырскі вагон у адрозненне ад таварнага.
Даўно пад пагрузкай даўгі эшалон: платформы, цяплушкі і класны вагон. М. Калачынскі.
КЛЕЙКАВІНА // КЛЕЙКАСЦЬ
Клейкавіна. Клейкае бялковае рэчыва, якое знаходзіцца ў зерні злакаў і не раствараецца ў вадзе.
Гэты крухмал, ператварыўшыся ў растваральны цукар, пасля доўгіх вандраванняў па расліне адкладаўся, нарэшце, у зерні ў выглядзе крухмалу або ў выглядзе клейкавіны. Б. Розен.
Клёйкасць. Здольнасць склейваць, прыклейвацца; ліпучасць, ліпкасць.
Яны (былінкі) церушыліся, як сухія, і ў той жа час у іх заўважалася нейкая клейкасць, уласцівая толькі жывым раслінам. У. Шыцік.
КЛЕРК // КЛЕРЫКАЛ
Клерк. Канторскі служачы ў некаторых зарубежных краінах.
I дзіўна было Алесю, што і вахман, з выгляду мяшчаністы, востраносенькі акулярнік,— не клерк які-небудзь ды не дробны гаспадар, а селянін таксама. ЯБрыль.
Клерыкал. Член клерыкальнай партыі; прыхільнік клерыкалізму — рэакцыйнага палітычнага напрамку, які імкнецца ўзмацніць уплыў царквы на грамадска-палітычнае і культурнае жыццё.
Гэту навіну Лабановіч успрыняў без асаблівага задавальнення, бо тады ўжо хадзілі гутаркі, што да беларускай газеты прымазваюцца польскія клерыкалы. ЯКолас.
КЛІМАТАЛАГІЧНЫ // КЛІМАТЫЧНЫ
Кліматалагічны. Які мае адносіны да кліматалогіі — навукі аб клімаце.
Вельмі важным кліматалагічным фактарам, які робіць уплыў на прыхода-расход праменнай энергіі, з’яўляецца воблачнасць. В. Дзяменцьеў.
Кліматычны. Які мае адносіны да клімату.
Кліматычныя ўмовы цалкам адпавядаюць умовам паспяховага вырошчвання цукровых буракоў. Беларусь.
КЛЮЧНІЦА // КЛЮЧЫЦА
Ключніца. Уст. Служанка ў панскім маёнтку, у распараджэнні якой былі прадукты харчавання і ключы ад месц іх захоўвання.
Старая ўспамінала пра тое, як яе маці служыла ў пані ключніцай, і вельмі ж ганарылася гэтым.
Ключыца. Парная косць плечавога пояса, якая злучае лапатку з грудзінай.
Куля трапіла яму ў шыю ля самай ключыцы. У. Дамашэвіч.
КЛЮШКА // КЛЮШНЯ
Клюшка. Лёгкая палка з загнутым канцом для гульні ў хакей
He простая гэта рэч — хакейная клюшка. Ды і сам хакей, скажу я вам, гульня не абы-якая. Р. Няхай.
Клюшня. Канечная частка ножкі рака і ракападобных, якая нагадвае клешчы і служыць для хапання.
Маленькі краб, выкінуты хваляю на бераг, затаіўся пад каменем, дзе засталося крыху вільгаці, і пагражальна варушыць чорнымі клюшнямі. Я. Бяганская.
кляймены // кляймовы
Кляймёны. 3 кляймом.
Кляймёны конь. Кляймёны тавар.
Кляймбвы. Які мае адносіны да кляйма; які з’яўляецца кляймом.
Кляймовы знак. Кляймовы след.
КЛЯПАЛЬНЫ II КЛЯПАНЫ
Кляпальны. Звязаны з кляпаннем; прызначаны для кляпання.
Кляпальны малаток. Кляпальная работа.
Кляпаны. Зроблены кляпаннем; навостраны кляпаннем (пра касу).
Кляпаныя канструкцыі. Кляпаная каса.
КНЯПНЯ // КНЯЖНА / КНЯЗЕЎНА
Княгіня. Жонка князя.
Даўно пра княгіню забыла Княгініна, Халопенічы — пра халопаў даўно. П. Панчанка.
Няправільна. Падарожнік, што сядзіць у вазку, едзе да будучай нявесты — маладой княгіні (трэба: князёўны) Друцкай. М. Лупсякоў.
Княжна. Toe, што і князёўна.
Раз бяседа вялікая ў князя была: на пасад дачку княжну садзілі. ЯКупала.
Князёўна. Незамужняя дачка князя; княжна.
У цэнтры ўвагі была князёўна з роду даўнейшых грузінскіх цароў. Э. Самуйлёнак.
КОБРА//КОРБА
Кобра. Вельмі ядавітая змяя вялікіх памераў з плямамі на шыі; жыве ў Азіі і Афрыцы.
Быў у нашым горадзе такі чалавек, які свае летнія адпачынкі траціў на тое, каб недзе ў пясках Сярэдняй Азіі ці на Каўказе лавіць ядавітых кобраў і гюрзаў. Л. Дайнека.
Кбрба. Ручка, якой прыводзяць у рух што-н.; дзяржанне.
Вера бярэцца за корбу, але спачатку круціць не ў той бок, мякіна струменьчыкам вылятае з каша. С. Грахоўскі.
КОННЫ // КОНСКІ
Кбнны. 1. Які мае адносіны да коней, прызначаны для іх
А я думаў, што на конным двары вы будзеце, можна сказаць, у зацішку ды ў цяпле. ЯСкрыган.
2. Які прыводзіцца ў рух коньмі.
Рухацца па лесе было вельмі цяжка. He толькі аўтамашыны, але і фурманкі, гарматы коннай цягі даводзілася пераносіць на руках, бо на лясных дарогах гразь чаргавалася з пясчанымі заносамі. Маладосць.
3. Які мае адносіны да конніцы, складаецца з коннікаў
Лес шумеў, гуляла мяцеліца. Вакол — ні душы, наперадзе густы ельнік, за ім — паварот управа. I раптам адтуль выскачыў конны атрад. Імгненна прыйшло рашэнне — акапацца ў снезе і прыняць бой. ЛіМ.
4. Звязаны з яздой на конях.
Пачалі вывозіць лес: пасля доўгіх снежных заносаў нарэшце стала добрая конная дарога. Звязда.
Кбнскі. 1. Які мае адносіны да каня, належыць каню.
Грыбаед аціх побач з канём, ад якога патыхала потам і парай, а конскія бакі хадзілі хадуном. В. Быкаў.
2. Разм. Вялікі, моцны.
Вялізны, з конскімі сківіцамі мужчына носіць за плячамі вінтоўку, глядзіць спадылба, злосна. 1. Навуменка.
У выразе: конская сіла — адзінка вымярэння магутнасці.
Матор магутнасцю ў сто конскіх сіл.
КОРАК // КОРКА
Корак. 1. Затычка для бутэлек і іншай пасуды.
На стале і пад сталом валяліся крошкі, агрызкі селядцоў, скарынкі хлеба і коркі ад бутэлек. Я. Колас.
2. Уст. Цвёрдая набойка на падэшве абутку пад пяткай.
С і н о н і м ы: абцас, каблук.
Яна прыехала, апранутая з іголачкі, у чорных пальчатках да локцяў, размаляваная, на высокіх корках, у чорных акулярах. У. Дамашэвіч.
Кбрка. Верхні зацвярдзелы слой чаго-н.
Усё — зямля, дрэвы, стрэхі — пакрылася звонкай ледзяной коркай. /. Шамякін.
КОРД// КОРДА
Корд. 1. Вельмі моцныя кручаныя ніткі, якія ідуць на спецыяльныя вырабы (напрыклад, аўтапакрышак).
Новы завод выпускае трывалы корд з віскозы для шыннай прамысловасці. В. Вольскі.
2. Разнавіднасць шарсцяной тканіны ў рубчык.
Касцюм з корду.
Кбрда. Доўгая вяроўка, на якой ганяюць коней па кругу пры выездзе, абучэнні.
На манежнай пляцоўцы ганялі на кордзе коней. У. Караткевіч.
КОРМЛЕНЫ // КОРМНЫ
Кормлены. Такі, якому давалі корм; якога накармілі.
С і н о н і м: накормлены.
Уся скаціна ўжо кормлена, а напаіць яшчэ трэба. Звязда.
Кбрмны. Якога кормяць на забой; выкармлены.
С і н о н і м: адкормлены.
3 адрынкі далятала тлумнае гагатанне гусей, крэкт качак; у хляўку ж сыта рохкалі чатыры кормныя вепрукі. М. Вышынскі.
КРАЙНІ // КРАЯВЫ
Крайні. 1. Які знаходзіцца з краю, на краі чаго-н.
Дом яго быў крайні з другога канца вуліцы. А. Кулакоўскі.
2. Надзвычайны, выключны.
Крайняя неабходнасць. Крайнія меры.
3. Найбольш радыкальны, рашучы, непрымірымы (пра погляды, напрамкі, палітычныя групоўкі і г. д.)-
Мікола, які заўсёды выказваў самыя крайнія погляды, насупліваўся і змаўкаў. /. Навуменка.
Краявы. Які мае адносіны да краю як да адміністрацыйнатэрытарыяльнай адзінкі.
Там гаварылася пра рэшткі прыгонніцтва, прапагандавалася ідэя краявой палітычнай аўтаноміі ў рамках Расіі. М. Смолкін.
КРАМЯНЕВЫ // КРАМЯНІСТЫ // КРАМЯНЫ // КРЭМНІЕВЫ
Крамянёвы. Які мае адносіны да цвёрдага мінералу крэменю; зроблены з яго; які дзейнічае пры дапамозе крэменю.
У XVI веку паявіліся больш лёгкія і зручныя ружжы, з крамянёвым ударным замком. Псторыя сярэдніх вякоў.
Крамяністы. Усеяны каменнем; камяністы.
Хочацца спяваць пад ціхім, чыстым небам, у самоце песню пра адзіноту на крамяністым шляху. Я. Брыль.
Крамяны. 1. Хрусткі, цвёрды, сакавіты.
Ірдзяцца на дужых суках крамяныя яблыкі жніўныя. С. Гаўрусёў. || Поўны сілы, здароўя (пра чалавека). У дзвюх жаночых галоўках наводдаль я пазнаю Веру і Кацю. Яны ўжо дарослыя, крамяныя дзяўчаты. ЯСкрыган.
2. перан. Свежы, ядраны.
1 здаровае, крамянае надвор’е, і яркія цёплыя фарбы маглі б толькі радаваць і бадзёрыць нашых хадаксў. А. Якімовіч.
Крэмніевы. Які мае адносіны да хімічнага элемента крэмнію, змяшчае ў сабе крэмній.
Сілікатныя тавары — такія тавары, у састаў якіх уваходзяць розныя солі крэмніевай кіслаты. Таваразнаўства.
КРАСАМОЎНІЦКІ // КРАСАМОЎНЫ
Красамбўніцкі. Характэрны для добрага прамоўцы.
Красамоўніцкі талент Івана Міхайлавіча быў усім вядомы, і выхад яго на трыбуну выклікаў дружныя воплескі. ЛіМ.
Красамоўны. 1. Які ўмее добра, прыгожа гаварыць; надзелены красамоўствам.
— Сяргей Пятровіч я чалавек не красамоўны і тостаў гаварыць не люблю. 1. Шамякін.
2. перан. Які без слоў, але вельмі выразна перадае, паказвае што-н.; пераканаўчы, несумненны.
Красамоўныя шматкроп’і не закрывалі ад звычаннага масавага чытача апушчанага радка. М. Клімковіч.
КРАТАВІНА Ц КРАТАВІННЕ
Кратавіна. Разм. Нара крата.
Ен дакасіўся да кратавін — аказваецца і краты тут пахадзілі пад зямлёю! — яны ўзварушылі, нібы паўскапалі лугавіну, і грудкі вывернутай на паверхню зя.млі заміналі касіць. ЯСіпакоў.
Кратавінне. зб. Разм. Кучкі зямлі, накапаныя кратамі.
Ен і сумаваў без яе [бабулі Гарусі] і радаваўся, што яна не прыбягае, не сочыць за ім, і яму не даводзіцца чырванець, што так поркаецца на кратавінні. Я. Сіпакоў.
КРАЯВІД // КРУГАГЛЯД
Краявід. Агульны выгляд якой-н. мясцовасці.
С і н о н і м: пейзаж.
Гутарак наслухаўшыся розных пра Радзіму ды пра белы свет, я, малы, узлазіў на бярозу, краявід — на цэлы сельсавет. П. Панчанка.
Кругагляд. 1. Прастора, якую можна ахапіць позіркам.
Асенняе сонца ўзнялося над зямлёй, і пашырэў кругагляд. А. Чарнышэвіч.
2. перан. Аб’ём ведаў, шырыня інтарэсаў каго-н.
Дзень за днём газета адкладае ў запасніках памяці чалавека пэўныя факты, звесткі, уяўленні, фарміруючы яго светапогляд і расшыраючы кругагляд. Б. Стральцоў.
КРОУНЫ // КРЫВАВЫ // КРЫВЯНІСТЫ // КРЫВЯНЫ
Кроўны. 1. Родны па крыві; які паходзіць ад адных продкаў.
А навіны ўзбуджалі і пасялялі ў кожнага жаданне паехаць дадому, пабачыць кроўных. П. Галавач.
2. Надзвычай важны, які блізка закранае каго-што-н.
Літаратура становіцца кроўнай народнай справай. Ю. Пшыркоў.
3. Разм. Уласнае, нажытае цяжкаю працай.
Пазганялі нас паны з нашай кроўнай зямлі, папалілі нашы хаты, разбурылі нашы гарапашніцкія двары, разграбілі наш набытак. ЯКолас.
КНІГІ ОНЛАЙН
