Слоўнік паронімаў беларускай мовы
Выдавец: Народная асвета
Памер: 478с.
Мінск 1994
Крывавы. 1. Заліты крывёю; у крыві.
С і н о н і м: акрываўлены.
Лейтэнант клапатліва адагнаў муху, сеўшую на крывавы бінт, якім была перавязана рука камісара. /. Шамякін.
2. Які суправаджаецца праліццём крыві.
Сінонім: кровапралітны.
Далёка ад Беларусі, на поўдні, ішлі крывавыя баі. I. Новікаў.
3. Ярка-чырвоны, колеру крыві.
Крывавае сонца ўставала з-за нзбасхілу. У. Дамашэвіч
Крывяністы. У якім шмат крыві; з крывёю.
Пасля катаванняў у фашысцкіх засценках яго цела доўп час было пакрыта страшнымі крывяністымі падцёкамі. Звязда.
Крывяны. Які мае адносіны да крыві; з крыві.
Паспрабавалі палічыць крывяныя плямы на зямлі, але хутка збіліся з ліку. /. Шамякін.
КРУГАВЫ // КРУЖНЫ
Кругавы. Які мае адносіны да круга, адбываецца па кругу.
Танкі сталі веерам, падрыхтаваліся да кругавой абароны. /. Мележ.
Кружны. Непрамы, абходны, акольны (пра дарогу, сцежку і інш.).
Дабірацца на далёкія сенажаці давялося кружным шляхам—летнікам, і не на машынах, а коньмі. Б. Сачанка.
КРУГЛЕЦЬ // КРУГЛІЦЬ
Круглёць. Станавіцца больш круглым, набываць акруглую форму; папраўляцца, таўсцець.
Калі хто са старэйшых дапускаў які промах, неахайства,— тады вочы ў старшыні круглелі, халодныя льдзінкі свяціліся ў іх. М. Паслядовіч.
Кругліць. што. Разм. Рабіць круглым, надаваць акруглую форму^
На ёй белы шарсцяны світэр, які вельмі ж да твару, бо яшчэ болей кругліць і без таго круглыя плечы. Б. Сачанка.
КРУГЛЫ // КРУГЛЯВЫ
Крўглы. 1. Які мае форму круга, шара, цыліндра або нагадвае іх.
На маленькім круглым століку перад ім быў пастаўлен чайны прыбор, на сподачку ляжаў цукар і пячэнне. М. Ваданосаў.
2. Разм. Поўны, абсалютны.
Засталася Марыйка круглай сіратой з двума братамі-малалеткамі. П. Місько.
3. У спалучэнні са словамі «год», «дзень», «суткі» абазначае: увесь, цэлы.
Волеччын голас, калі яна паганяла каня, чуўся на полі круглы дзень. К. Чорны.
7 С. М. Грабчыкаў
193
Круглявы. Разм. Круглаваты, акруглены.
Глечык, поўны ўвагі на круглявым хлапечым твары, абапіраўся на руку і слухаў. В. Быкаў.
КРУМКАЧОВЫЯ // КРУМКАЧЫНЫ
Крумкачбвыя. мн. Сямейства птушак, да якога адносяцца крумкач, варона, грак, галка і інш.
Сойка — прыгожая птушка нашых лясоў — таксама з сямейства крумкачовых.
Крумкачыны. Які мае адносіны да крумкача, характэрны для яго.
Крумкачыны крык. Крумкачынае гняздо.
КРУПОЗНЫ // КРУПЧАСТЫ' // КРУПЧАСТЫ2 // КРУПЯНЫ
Крупбзны. Які мае адносіны да крупу — запалення гартані і трахеі, якое суправаджаецца задышкай.
Ход крупознай пнеўманіі іншы раз зацягваецца, тэмпература даволі доўга не зніжаецца, а ў далейшым развіваюцца ўскладненні. Звязда.
Крупчасты'. Рассыпісты, зярністы; падобны на крупы.
Ціхі ранак. Снег крупчасты пад падэшвамі рыпіць. Н. Гілевіч.
Крупчасты2. Разм. Заражаны трыхінелай.
Кій быў з асмаленага ядлоўцу, ім Марцін расшчамляў свінням пашчэнкі, глядзеў, ці не крупчастыя. А. Карпюк.
Крупяны. Які мае адносіны да круп, іх вырабу; прыгатаваны з круп.
Неабходна значнае павелічэнне пасяўных плошчаў пад крупяныя культуры, і ў першую чаргу такой непатрабавальнай да ўмоў культуры, як грэчка. Звязда.
КРУХМАЛЕНЫ // КРУХМАЛІСТЫ // КРУХМАЛЬНЫ
Крухмалены. Прамочаны растворам крухмалу; крухмальны (у 2 знач.).
Выдалі ўсім нам свежую пасцельную бялізну — адпрасаваную, крухмаленую, снежна-белую. ЛіМ.
Крухмалісты. Багаты крухмалам.
Плошчы, занятыя лепшымі гатункамі крухмалістай бульбы, з кожным годам павялічваюцца ў нашай рэспубліцы. Звязда.
Крухмальны. 1. Які мае адносіны да крухмалу; прыгатаваны з крухмалу.
У зонах спіртавых і крухмальных заводаў трэба ўкараняць гатункі бульбы з высокім утрыманнем крухмалу. Звязда,
2. Прамочаны растворам крухмалу; накрухмалены
3-пад крухмальных манжэтаў высунуліся ру«і — тонкія, белыя, амаль празрыстыя пальцы. Б. Мікуліч
КРУШНЯ // КРУШЫНА
Крўшня. Вялікая куча камення.
Лясок, а за ляском — узгоркі, ля крушні крушня, нібы горкі. А. Лойка.
Крушына. Невялікае лісцёвае дрэва з чорнымі неядомымі ягадамі.
Кусты крушыны маладой карэннем дол прышылі. Г. Кляўко.
КРЫВЕЦЬ// КРЫВІЦЬ
Крывёць. Разм. Станавіцца крывым.
Пачаў ён крывець даўно ўжо, спачатку амаль непрыкметна неяк, а цяпер дык зусім кульгавіць.
Крывіць. што. Рабіць крывым, перакошаным.
«Следчы» паціскае плячамі. Злая ўсмешка крывіць яго губы. ЯКолас.
КРЫЖАВАНЫ // КРЫЖАВЫ // КРЫЖОВЫ
Крыжаваны. Які перасякаецца крыж-накрыж; перакрыжаваны.
3 маёнтка Зоська пускаецца ў панскую каплічку, якая стаіць недалёка на крыжаванай дарозе. 3. Бядуля.
Крыжавы. 1. Перакрыжаваны, скрыжаваны.
На крыжавых пуцінах з ёю я сустрэўся — куды ісці, не ведала яна. Я. Купала.
2. Які мае адносіны да ніжняй часткі хрыбетніка — крыжа.
Крыжавыя пазванкі зрастаюцца ў адну масіўную косць — крыж. Анатомія і фізіялогія чалавека.
Крыжбвы. Які мае адносіны да крыжа або нагадвае яго па форме.
На фоне чыстага неба цямнее крыжовым верхам старая яліна. ЛіМ.
КРЫМІНАЛАГІЧНЫ // КРЫМІНАЛІСТЫЧНЫ // КРЫМІНАЛЬНЫ
Крыміналагічны. Які мае адносіны да крыміналогіі — вучэння аб злачыннасці як сацыяльнай з’яве.
Крыміналагічныя даследаванні.
Крыміналістычны. Які мае адносіны да крыміналістыкі —
юрыдычнай дысцыпліны, якая вывучае метады расследавання злачынстваў.
Крыміналістычная экспертыза.
Крымінальны. Звязаны са злачынствам; злачынны.
Разведчыкі, сувязныя данеслі, што ва ўсёй гэтай справе вінаваты салдаты спецыяльнага батальёна, які фарміравалі гітлераўцы з паліцаяў ды з рознага крымінальнага зброду. М. Лынькоў.
КРЫТЫКАНСКІ // КРЫТЫЧНЫ' / КРЫТЫЧНЫ2
Крытыканскі. Характэрны для крытыкана — чалавека, схільнага да прыдзірлівай, неабгрунтаванай крытыкі, звычайна павярхоўнай.
Цалкам крытыканскі характар яго выступлення выклікаў рэзка адмоўную рэакцыю ўсіх прысутных на сходзе. Звязда.
Крьітычны1. 1. Які заключае ў сабе крытыку, з’яўляецца крытыкай.
У апошні час з’явілася нямала крытычных прац, якія чытаюцца з карысцю, выклікаюць сур’ёзны роздум над жыццём і літаратурай. А. Гардзіцкі.
2. Здольны крытычна адносіцца да каго-чаго-н.
Першы раз за гады замужства акінула Аўгіння крытычным вокам хату свайго мужа. Я. Колас.
Крытычны2. Вельмі цяжкі, небяспечны; пераломны.
Яму ўвогуле падабаюцца вострыя, крытычныя моманты, калі жыццё вісіць на валаску, калі за нейкі міг трэба прыняць важнае, адказнае рашэнне. /. Навуменка.
КРЫЎДАВАЦЬ / КРЫЎДЗІЦЦА // КРЫЎДЗІЦЬ
Крыўдаваць. Мець крыўду на каго-н.; крыўдзіцца.
Я не памятаю, каб хто-небудзь, калі-небудзь крыўдаваў на яго [Я. Коласа] крытычны разбор, на яго добразычлівыя парады. М. Лынькоў.
Крыўдзіцца. Адчуваць крыўду, прымаць што-н. за крыўду.
Ціхон Ціханавіч не ўмеў крыўдзіцца і мірыўся з усім, што тварылася дома. /. Грамовіч.
Крыўдзіць. каго. Наносіць крыўду.
Ен |Е. А. Міровіч] мог і ўзлавацца, накрычаць на акцёра, скарыстаць сваю рэжысёрскую ўладу, але гэта ніколі не крыўдзіла, не зневажала, бо ішло ад шчырага сэрца, ад банькоўскіх клопатаў і пачуцця адказнасці за спектакль і кожнага выканаўцу. ЯРамановіч.
КРЫЎДЛІВЫ // КРЫЎДНЫ
Крыўдлівы. Які лёгка крыўдзіцца, схільны бачыць крыўду, знявагу там, дзе іх і няма.
Чалавек я па сваёй натуры не крыўдлівы, даваў кожнаму, хто толькі таго хацеў, у ахвоту пасмяяцца з сябе і са сваёй пісаніны. Б. Сачанка.
Крыўдны. Які наносіць каму-н. крыўду, які заключае ў сабе крыўду.
Сяргей Іванавіч раптам пашкадаваў, што ўчора нагаварыў ёй шмат непрыемнага, крыўднага. А. Марціновіч.
КРЫШТАЛЁВЫ / КРЫШТАЛІЧНЫ // // КРЫШТАЛЬНЫ // ХРУСТАЛЬНЫ
Крышталёвы. 1. Тое, што і крышталічны.
Крышталёвая будова рэчыва.
2. Тое, што і крыштальны (у 2 знач.).
Крышталёвая вада.
Крышталічны. Які мае адносіны да крышталя; які складаецца з крышталёў.
Сапраўднае цвёрдае цела мае крышталічную будову і пла віцца толькі пры пэўнай тэмпературы. Б. Розен.
Крыштальны. 1. Тое, што і крышталічны.
Крыштальная каніфоль.
2. перан. Празрысты, светлы, чысты.
Крыштальнымі кроплямі цёплай жывіцы слязіліся свежыя пні і акоранае яловае бярвенне. М. Машара.
3. перак. Бездакорны, беззаганны (пра чалавека, яго якасці).
Павінна ж быць усё ў жыцці крыштальным, як сумленне, чэсць,— калі ржу не саскрасці, іржа й жалеза пераесць. П. Броўка.
Хрустальны. 1. Які мае адносіны да хрусталю — шкла высокай якасці.
У думках ён ужо вызначыў, дзе развесіць дываны, паставіць, вядома, новы гарнітур, .. у залу, на відным месцы, павесіць чэшскую хрустальную люстру. А. Дзятлаў.
2. перан. Празрысты; чысты, звонкі.
Хрустальная капля расы. Хрустальны звон.
КРЫШТАЛЬ // ХРУСТАЛЬ
Крышталь. Цвёрдае цела, якое мае натуральную форму мнагагранніка.
Крышталі кварцу. Крышталі солі.
Хрусталь. 1. Шкло высокай якасці, якое мае асобы бляск і здольнасць моцна праламляць святло.
Бакалы, вазы і кілішкі са штучнага хрусталю пераліваліся ўсімі колерамі вясёлкі. 1. Шамякін.
2. Вырабы з такога шкла.
Сервант з фарфорам, хрусталём.
КРЭМЕНЬ // КРЭМНІЙ
Крэмень. 1. Вельмі цвёрды мінерал (раней выкарыстоўваўся для высякання агню).
С і н о н і м: скалка.
Крэмень высякаў іскру за іскрай, але вогнішча не хацела распальвацца... В. Іпатава.
2. перан. Пра чалавека з цвёрдым, стойкім характарам.
— Вы ў гэтага хлапчука ні аб чым не пытайцеся. He скажа. Гэта не хлопец, а крэмень. М. Лынькоў.
Крэмній. Хімічны элемент, які ўваходзіць у састаў большасці горных парод.
[Крэмній] займае другое месца паводле распаўсюджанасці ў прыродзе пасля кіслароду. БелСЭ.
КУДЗЕЛІСТЫ // КУДЗЕЛЬНЫ
Кудзёлісты. Разм. Падобны на кудзелю; лахматы, пушысты.
Трапяткім золатам пераліваліся кудзелістыя хмаркі. М. Лынькоў.
Кудзёльны. Зроблены з кудзелі — прадзіва з прасніцы.
Ночкамі нядзельнымі маці ніткі там з барады кудзельнае выскубала нам. А. Куляшоў.
КУЛЬТЫВАВАННЕ // КУЛЬТЫВАЦЫЯ
Культываванне. 1. Развядзенне, вырошчванне (пра расліны).
Спрыяльныя глебавыя ўмовы для культывавання цукровых буракоў маюцца ў Віцебскай і Мінскай абласцях. Беларусь.
2. Развіццё, удасканальванне чаго-н. якім-н. спосабам; садзейнічанне развіццю чаго-н.
Культываванне патрыятызму. Культываванне калектывізму.
Культывацыя. Апрацоўка глебы культыватарам.
Ранняй вясной было праведзена баранаванне і культывацыя зябліва. М. Арочка.
Няправільна. Культывацыя (трэба: культываванне) толькі адной культуры, як вядома, прыводзіць да масавага размнажэкня шкоднікаў лесу. Звязда.
КНІГІ ОНЛАЙН
