Слоўнік паронімаў беларускай мовы
Выдавец: Народная асвета
Памер: 478с.
Мінск 1994
КУПАЛЬНЫ // КУПАЛЬСКІ
Купальны. Які мае адносіны да купання; прызначаны для купання.
Купальны сезон. Купальны касцюм.
Купальскі. Які мае адносіны да купалля, да абрадаў, звязаных з гэтым старажытным святам.
На купалле моладзь звычайна выпраўлялася з купальскімі песнямі, заклікала ўсіх ісці на гулянне. А. Ліс.
КУПІСТЫ / КУП’ІСТЫ // купчасты
Кўпісты. Тое, што і куп’істы.
На купістым балоце стаяў рэдзенькі і невысокі хмызняк. У. Федасеенка.
Куп’Істы. Пакрыты купінамі, з купінамі.
I выйшла [Тэкля] у канец поля, да сенажаці, якая пераходзіла ў куп’істае балота, якое цягнулася аж да рэчкі. А. Жук.
Купчасты. 1. 3 пышнай густой кронай (пра дрэвы); кароністы.
Як і да вайны, тут перад вокнамі зелянелі ў два рады купчастыя клёны. I. Мележ.
2. Пакрыты купінамі; куп’істы.
Калі Віктар выбраўся на купчастую балоцістую палянку, дык убачыў, што Мірон схіліўся над журавінамі. Я. Маўр.
КУПЛЕНЫ // КУПЛЕНЫ
Кўплены. Які купілі, набылі за грошы.
Бацька ягоны не меў надзелу, і сям’і даводзілася жыць з няпэўныхі непастаянных заробкаў, на ўсім купленым. М. Стральцоў.
Куплёны. He свайго вырабу, набыты за грошы.
I валёнкі ў яе з куплёнымі галёшамі — бліскучымі-бліскучымі. А. Васілевіч.
КУРАВА // КУРЫВА
Кўрава. Разм. Асадак дыму; копаць, сажа.
С і н о н і м: куродым.
Мы зналі: за дымам і куравам чорным навек праясніцца зацьмелая даль. А. Гурло.
Кўрыва. Разм. Тое, што кураць; папяросы, цыгарэты, тытунь.
— Курцу, ведаеш, без курыва, што п’яніцы без гарэлкі. А. Васілевіч.
л
ЛАБАРАНЦКІ // ЛАБАРАТОРНЫ
Лабаранцкі. Які мае адносіны да лабаранта.
Усе заданні кіраўніка групы ён выконваў добрасумленна і кваліфікавана, свае лабаранцкія абавязкі ведаў дасканала.
Лабараторны. Які мае адносіны да лабараторыі.
Аднак усе іх доследы не выйшлі са стадыі лабараторных даследаванняў. Б. Розен.
ЛАГЧЫНІСТЫ //ЛАГЧЫННЫ
Лагчыністы. 3 мноствам лагчын, багаты лагчынамі.
Грэблі і лагчыністыя дарогі скрозь былі выбрукаваны тонкім бярвеннем і плашкамі. КЧорны.
Лагчынны. Які мае адносіны да лагчыны; звязаны з лагчынай.
Лагчыннае месца. Лагчынная вільгаць.
ЛАЗУРАК // ЛАЗУРЫТ
Лазўрак. 1. Светла-сіні колер, колер яснага неба.
С і н о н і м: блакіт.
На хмарным небе вызначылася мясцінка сіняга лазурку. Ц. Гартны.
2. Фарба светла-сіняга, блакітнага колеру.
Сінія фарбы — ультрамарын і малярны лазурак. Таваразнаўства.
Лазурыт. Мінерал цёмна-сіняга колеру; выкарыстоўваецца для дробных вырабаў, упрыгожанняў, прыгатавання фарбаў (ультрамарыну).
Трапляецца лазурыт у суцэльных шчыльных масах, часам у крышталях кубічнай сістэмы. Колер лазурна-сіні, блакітны, фіялетавы. Бляск шкляны. БелСЭ.
ЛАКАЛІЗАВАНЫ // ЛАКАЛЬНЫ
Лакалізаваны. Абмежаваны пэўным месцам.
Праўда, прастора гэта не лакалізавана, але яна заўсёды рэальная і канкрэтная ў сваіх дэталях. У. Дубоўка.
Лакальны. Уласцівы толькі пэўнаму месцу, мясцовасці.
С і н о н і м: мясцовы.
Лакальны характар вывадаў і абагульненняў, заснаваны на мясцовых фактах, не засланяе сабой сутнасці споавы. Б. Стральцоў.
ЛАКАМАБІЛЬ // ЛАКАМАТЫЎ
Лакамабіль. Паравая ўстаноўка, якая прыводзіць у рух розныя машыны; паравік.
Электрастанцыю будуць пачынаць. Пакуль што прывезлі толькі лакамабіль. Во, чуеш, і цыркулярка заспявала. Я. Брыль.
Лакаматыў. Машына (паравоз, цеплавоз, электравоз) для перамяшчэння па рэйках чыгуначных вагонаў.
Заўсёды, калі лакаматыву выпадала патрэба развярнуцца, .. ён бег сюды, спыняўся на крузе, круг круціўся і скіроўваў лакаматыў лупатым вокам наперад. В. Казько.
ЛАКІРАВАЛЬНЫ // ЛАКІРАВАНЫ // // ЛАКІРОВАНЫ // ЛАКІРОВАЧНЫ
Лакіравальны. Які мае адносіны да лакіравання, прызначаны для яго.
Цэх атрымаў новыя лакіравальныя машыны, і таму ёсць усе падставы значна палепшыць якасць прадукцыі. Звязда.
Лакіраваны. 1. Пакрыты лакам.
Праўда, самога пана бачылі ў Руднічах толькі адзін раз. Прыкаціў у лакіраванай брычцы, агледзеў дом, палеткі, пераначаваў і паехаў. ЯКурто.
2. перан. Бліскучы, глянцавіты.
Росы сплывалі з абмытых, нібы лакіраваных дрэў. У. Караткевіч.
Лакірбваны. Тое, што і лакіраваны.
Лакірованая шафа. Лакірованыя чаравікі.
Лакірбвачны. Які мае адносіны да лакіравання; звязаны з лакіраваннем, прызначаны для яго.
У лакіровачным цэху я наглядаў за лакіроўкай абадоў і рам. Беларусь.
ЛАКТАЦЫЯ //ЛАКТОЗА
Лактацыя. Працэс утварэння j выдзялення малака ў самак млекакормячых; перыяд такога выдзялення малака.
Прадукцыйнасць хоць і невысокая (у межах 3000—3500), удоі на працягу ўсёй лактацыі раўнамерныя. М. Кавалёва.
Лактбза. Спец. Цукар, які ўтрымліваецца ў малацэ млекакормячых.
Сінонім: малочны цукар.
Ад браджэння лактозы малака атрымліваюць кісламалочныя прадукты. БелСЭ.
ЛАПЦЮЖНІЦКІ // ЛАПЦЮЖНЫ
Лапцюжніцкі. Разм. Які мае адносіны да лапцюжніка.
Лапцюжніцкая апратка. Лапцюжніцкая гаспадарка.
Лапцюжны. Разм. Бедны, адсталы; цяжкі, жабрацкі (пра лёс, долю).
Дзед заплятае аборы, лёс свой лапцюжны кляне. М. Калачынскі.
ЛАПЧАСТЫ // ЛАПЧАТЫ
Лапчасты. 1. Падобны па форме на лапу, лапы.
Стаіць вялізны стары лось, гарбаносы, з цёмнаю шэрсцю на спіне, са здаравеннымі лапчастымі рагамі. Я. Колас.
2. 3 мноствам лап, з вялікімі пышнымі лапамі (пра дрэвы)
Млее над хатаю светлы, лапчасты маньчжурскі арэх. У. Караткевіч.
Лапчаты. 1. Які мае лапы з перапонкамі.
Лапчаты гусак. Лапчатая качка.
2. Які мае лапу, лапы (пра інструменты, прыстасаванні)
Лапчаты культыватар.
ЛАРОК // ЛАТАК // ЛАТОК
Ларбк. Гандлёвая палатка.
Прадавалі ў палатках арцельны тавар ганчары, а ў ларках садаводы — калгаснага лета дары. А. Куляшоў.
Латак. Адкрыты жолаб для сцёку, ссыпання чаго-н.; латок (у 2 знач.).
Тут вясной уся вёска спускае сок з бяроз. I сцякае ён у гладышы і дзежачкі па тонкіх латаках. А. Васілевіч.
Латок. 1. Адкрыты прылавак (або пераносная скрынка, столік) для гандлю на вуліцы.
Гандлявалі з латкоў, з крам, з будак, а старызнікі раскладвалі свой тавар проста на зямлі. ЯСкрыган.
2. Адкрыты жолаб для сцёку, ссыпання чаго-н.; латак.
Алёша прыпыняе камбайн і любуецца, як цераз латок ільецца з бункера ў скрыні жывы вясёлы струмень збожжа. /. Шамякін.
ЛАСАСЕВЫ // ЛАСАСІНАВЫ
Ласасёвы. Які мае адносіны да ласося; звязаны з лоўляй і развядзеннем ласося.
Ласасёвая ікра. Ласасёвая пуціна.
Ласасінавы. Які мае адносіны да ласасіны — мяса ласося.
Ласасінавыя кансервы.
ЛАСІНАВЫ // ЛАСІНЫ
Ласінавы. Зроблены, сшыты з ласіны — вырабленай скуры лася.
Ласінавая куртка. Ласінавыя боты.
Ласіны. Які мае адносіны да лася, належыць яму.
Наўкол тайга і тайга, ні прагаліны, ні сцежкі, ні аднае жывое душы, ні дымка, ні жывога гуку, толькі сям-там дарогу перакрыжавалі ласіныя сляды ды заечыя сцяжынкі. С. Грахоўскі.
ЛАСКАВЫ // ЛАСКАЛЬНЫ
Ласкавы. Поўны ласкі, любві; пяшчотны, ветлівы.
Сухенькая, тоненькая, як былінка, твар увесь у зморшчынах, як печаная груша, але якая прыветная і ласкавая была гэта бабулька. А. Чарнышэвіч.
Ласкальны. У граматыцы: які ўносіць сваёй формай адценне ласкі ў значэнне слова.
Вельмі разнастайныя эмацыянальна-ацэначныя формы, сярод якіх можна бачыць ласкальныя і неадабральна-зняважлівыя. П. Сцяцко.
ЛАЎР// ЛАЎРА
Лаўр. 1. Паўднёвае вечназялёнае дрэва з пахучым лісцем, якое ўжываецца як прыправа.
Прыгожы лаўр, услаўлены паэтамі ўсяго свету, але ён расце не на ўсякай глебе. Р. Шкраба.
2. звычайна мн. Вянок з лісця гэтага дрэва ці галінка як сімвал перамогі, узнагароды.
Веру, што лаўры вам не патрэбны. У. Шыцік.
Лаўра. Назва буйных і важных па свайму становішчу мужчынскіх манастыроў.
3 захапленнем разглядалі турысты залатыя, бліскучыя на сонцы купалы Кіева-Пячэрскай лаўры і старажытных цэркваў. ЛіМ.
ЛАФЕТ // ЛАФІТ
Лафёт. Станок, на якім замацоўваецца ствол артылерыйскай гарматы.
Выводзіў з бою свае батарэі і маёр. Раненыя ляжалі на лафетах. Услед за батарэяй пайшлі і мы. Р. Няхай.
Лафіт. Гатунак чырвонага вінаграднага віна.
Бутэлька лафіту.
/ ЛЕДАВІКОВЫ // ЛЕДЗЯНІСТЫ //ЛЕДЗЯНЫ // // ЛЕДНІКОВЫ //Л ЕДАВЫ / ЛЯДОВЫ
Ледавіковы. Разм. Тое, што і ледніковы.
На самай ростаньцы, з-пад аграмаднага ледавіковага каменя-валуна біла крыніца, і над ёю стаяў вялізны дубовы крыж. В. Карамазаў.
Ледзяністы. Які ператварыўся ў лёд; падобны на лёд.
Было пуста на вуліцы, паціскаў восеньскі марозік, пачынаў дзьмунь пранізлівы венер, прапахлы ледзяністым халадком снегу. А. Жук.
Ледзяны. I. Які мае адносіны да лёду; з лёду; абледзянелы.
Уначы яшчэ задыхаліся ад сцюжы, а ўдзень сляпіла вочы зыркае сонца, звінелі капяжы, з-пад сумётаў выбіваліся каламутныя раўчукі, Біязінка злізвала апошнія ледзяныя закрайкі і набухала празрыстай крынічнай вадою. С. Грахоўскі.
2. Вельмі халодны; халодны як лёд; застылы, адубелы.
Дакладная прыкмета: цецерукі нанач у снег зашываюцца — трашчаць марозу, гуляць ледзяным ветрам. Р. Ігнаценка.
3. перан. Пагардліва-халодны, знішчальны; халодна-раўнадушны, абыякавы.
Ледзяны позірк. Ледзяны выраз твару.
Ледніковы. Які мае адносіны да ледніка, глетчара.
Ледніковае покрыва. Ледніковыя азёры.
Лёдавы. Які адбываецца ў ільдах; які складаецца з ільдоў (часцей пра Паўночны Ледавіты акіян).
Дзякуй богу, ззаду засталіся лёдавыя прасторы паўночных мораў, айсбергі, туманы, праліў Вількіцкага, моцна забіты льдамі .. ЯБяганская.
Лядовы. Тое, што і лёдавы.
Карабель наш «Арол», атрыманы ў часе вайны ад амерыканцаў, не быў прыстасаваны для плавання ў лядовых шыротах, і нашы сябры і знаёмыя глядзелі на нас як на вельмі рызыкоўных людзей. Я Бяганская.
Няправільна. Зноў дыхнуў лядовы (трэба: ледзяны) вецер. Буйло.
ЛЕДЗЯНЕЦЬ //ЛЕДЗЯНІЦЬ
Ледзянёць. 1. Пакрывацца зверху лёдам.
Зіма ніяк не клалася на зямлю — з неба імжэў дождж са снегам, на эстакадзе рабілася коўзка, а ўначы пры марозе ўсё ледзянела. В. Карамазаў.
2. Станавіцца халодным, як лёд, мерзнуць, дубець; нямець.
Далібор павольна ехаў на кані і адчуваў, як мярцвее і ледзянее зямля і неба. Л. Дайнека.
Ледзяніць. каго-што. 1. Ператвараць у лёд; замарожваць.
Браўся мароз — ды на суткі, не болей, ледзяніў толькі снег, не выйсці, не высунуцца на дарогу. I. Пташнікаў. II Пранізваць холадам. Холад настойліва забіраўся пад майкі і ледзяніў цела. У. Карпаў.
2. перан., звычайна са словамі «кроў», «сэрца», «душу» і пад. Даводзіць да стану здранцвення, жаху.
КНІГІ ОНЛАЙН
