Слоўнік паронімаў беларускай мовы
Выдавец: Народная асвета
Памер: 478с.
Мінск 1994
Байка стала прыстанішчам шаблону і штампаў, шэрасці і пасрэднасці. ЯКазека.
Пасрэдніцтва. Садзейнічанне ў наладжванні сувязей, адносін паміж кім-н. ці ў прымірэнні двух бакоў, якія варагуюнь, скрачаюцца.
Трэба меркаваць, што калі б Змітрок Бядуля быў раней знаёмы з рэдакцыяй, ён наўрад ці меў бы патрэбу ў пасрэдніцтве В. А. Сасенскага. В. Каваленка.
ПАСТАР // ПАСТЫР
Пастар. Пратэстанцкі свяшчэннік.
Адным са штуршкоў да разрыву з рэлігіяй з’явіліся разбзшчанасць, амаральныя паводзіны вядомых ім духоўных пастараў. КПракошына.
Пастыр. 1. Уст. паэт. Пастух.
Пастыр статка ў поле гоніць і пяе. Дзе ж кароўкі, валы, коні, дзе мае? ЯКупала.
2. Свяшчэннік, кіраўнік паствы — веруючых адной царквы.
Паслухала якую хвілінку, але нічога не зразумела — гаварылася пра нейкіх пастыраў, авечак, рабоў божых, святых праведнікаў. Л. Гаўрылкін.
ПАСТУПАЛЬНЫ // ПАСТУПОВЫ
Паступальны. Накіраваны ўперад, у будучае.
Уплыў духоўнага фактару ў паступальным развіцці грамадства нельга перабольшваць. А. Галаўнёў.
Паступбвы. Які адбываецца паслядоўна, не адразу, без рэзкіх змен.
He паступовае абядненне, а катастрофа ўпала на Гальвасавы галовы: у дваццатым годзе настаў момант кінуць усё. Чорны.
ПАСУШЫЦЬ // ПАСУШЭЦЬ
Пасушыць. што. Высушыць, перасушыць што-н.
Расчыніла неба сені, пазганяла сонца цені, пасушыла вільгаць росы, распусціла ў неба косы. Я. Колас.
Пасушэць. Зрабіцца сухім, сушэйшым.
Раптам пасушэла. Ногі патанулі ў пяску, мы пачалі ўзбірацца на ўзгорак. М. Лупсякоў.
ПАСЫЛАЧНЫ // ПАСЫЛЬНЫ
Пасылачны. Які мае адносіны да пасылкі, звязаны з прыёмам, адпраўкай, атрыманнем пасылак.
Вось пакуль што чаю кубак і пасылачны сухар. А. Александровіч.
Пасыльны. Той, хто пасылаецца куды-н. з якім-н. даручэннем.
Сувязным па.між штабам і ротамі я быў увесь час. Але пасыльным у штаб палка раней не хадзіў. А ў тое гарачае лета Залонскі пасылаў часта. /. Шамякін.
ПАТАГЕННЫ // ПАТАГОННЫ
Патагённы. Спец. Хваробатворны; які выклікае хваробу.
Балотная вада і гразь таксама з’яўляюцца крыніцамі забруджання канечнасцей патагеннымі мікробамі. А. Ганчароў.
Патагонны. 1. Які выклікае ўзмоцненае выдзяленне поту.
Маліна здаўна выкарыстоўваецца ў народнай медыцыне як добры патагонны сродак. Звязда.
2. перан. Які надта стамляе, вымотвае ўсе сілы.
Увесь гэты патагонны апарат, які знаходзіцца на службе прыгоннікаў-памешчыкаў, удасканальваецца ўрадам, каб лепш выціскаць сокі з сялян. А. Смірноў.
ПАТАЎСЦЕЦЬ // ПАТАЎСЦІЦЬ
Патаўсцёць. Стаць больш тоўстым, таўсцейшым.
Толькі дзве ніжнія галіны [бярозы] значна патаўсцелі, сталі даўжэйшымі. П. Пестрак.
Патаўсціць. што. Зрабіць таўсцейшым. Патаўсціць нітку.
ПАТРОЕНЫ // ПАТРОЙНЫ
Патрбены. Большы ў тры разы.
— Я ведаю толькі адно: выберуць — буду працаваць з патроенай энергіяй, каб апраўдаць давер’е. I. Шамякін.
Патрбйны. Які складаецца з трох частак, трайны.
Патройны канат.
ПАТУЖЫЦЬ / ПАТУЖ.ЫЦЬ // ПАТУЖЭЦЬ
Патужыць. Пасумаваць, пагараваць; тужыць некаторы час.
Якпачаўён [камар] параю з мушкай жыць — давялося беднаму патужыць. М. Багдановіч.
Патўжыць. Зрабіць больш тугім, тужэйшым.
Патужыць пояс. Патужыць рэмень.
Патужэць. Зрабіцца больш тугім, стаць тужэйшым.
Зямля зляжалася, патужэла.
ПАТУПАЦЬ // ПАТУПІЦЬ / ПАТУПІЦЬ
Патўпаць. Разм. 1. Тупаць некаторы час; тупнуць некалькі разоў.
Стары патупаў у парозе, ускінуў на плечы мяшэчак, намацаў клямку і пайшоў. С. Грахоўскі.
2. Пахадзіць туды-сюды.
Пархвен як сам не свой патупаў па дварэ, зазірнуў ва ўсе куткі, увайшоў у хату. КЧорны.
3. Пайсці, накіравацца куды-н.
Усе пайшлі спаць, а маці патупала ў камору збіраць Максіму клумак у дарогу. М. Машара.
Патўпіць. што. Апусціць уніз (вочы, галаву).
Лена прыкінулася, што плача, патупіла вочы і пачала выціскаць слязу. Р. Няхай.
Патупіць. што. Зрабіць тупым, ступіць усё, многае.
Патупіць нажы. Патупіць сякеры.
ПАТЭТЫЧНЫ // ПАЭТЫЧНЫ
Патэтычны. Поўны пафасу; усхваляваны, страсны.
Кафедру зноў займае ксёндз Пацейкоўскі. Яго папярэднія казанні толькі ўступ, падрыхтоўка да трэцяга, самага асноўнага і патэтычнага. Я. Колас.
Паэтычны. 1. Які звязаны з паэзіяй; здольны да паэзіі.
Безумоўна, нельга не адзначыць, што паэтычнаму перакладу «Слова» папярэднічала работа па празаічнаму перакладу яго. Д. Палітыка.
2. Павышана эмацыянальны, вельмі ўражлівы, чуллівы; узвышаны, лірычны.
Дзядзька любіць і моцна адчувае сваёй паэтычнай душой усё прыгожае на зямлі. С. Майхровіч.
ПАЎСТАНАК//ПАЎСТАНЕЦ
Паўстанак. Невялікая чыгуначная станцыя.
Яны чакалі на паўстанку больш за суткі, бо не было яшчэ тут ні сталага графіка, ні цвёрдага раскладу. А. Кулакоўскі.
Паўстанец. Удзельнік паўстання.
3 паўстанцамі жорстка распраўляліся карныя атрады, якія пасылаў у вёску царскі ўрад. М. Ларчанка.
ПАХА // ПАХВІНА
Паха. Унутраная частка плечавога выгібу.
Хлапчук падняў вопратку, моўчкі надзеў шапку, узяў пад паху халацік і знік за дзвярыма. А. Пальчэўскі.
Пахвіна. Месца паміж бядром і ніжняй часткай жывата.
Ззаду каля ласіхі мітусілася цыбатае ласянё і мордай тоўхала яе ў пахвіну. У. Федасеенка.
ПАХВАЛЕНЫ // ПАХВАЛЬНЫ
Пахвалены. Такі, якога пахвалілі, адобрылі.
Хлопчык, пахвалены пры ўсіх за дапамогу малой, неяк нечакана прыціх, як бы засаромеўся. ЛіМ.
Пахвальны. 1. Які выражае пахвалу, адабрэнне.
Пахвальныя словы пачулі мы і пра заатэхніка Антона Каляду. А. Бялевіч.
2. Які заслугоўвае пахвалы, адабрэння.
Гэтае ж пахвальнае жаданне кіравала аўтарам і тады, калі ён даволі шчыра і ўпэўнена маляваў карціну літаратурнага жыцця. М. Ярош.
ПАХОДКА // ПАХОДНЯ
Паходка. Манера хадзіць; хада, поступ.
Ішоў чалавек паволі, стомленай паходкай. КЧорны.
Паходня. Уст. Пераносная свяцільня ў выглядзе наматанага на канец доўгай палкі прасмоленага пакулля.
С і н о н і м: факел.
He вельмі далёка, над зіхатлівай волжскай гладдзю ён убачыў россып гарадскіх агнёў і дзве ўзнятыя ў неба паходні. У. Карпаў.
ПАЦЕРКІ// ПАЦЕРЫ
Пацеркі. Упрыгожанне на шыю ў выглядзе нанізаных шарыкаў ці іншых дробных прадметаў.
С і н о н і м: каралі.
Дзяўчаты былі апрануты таксама па-выхадному. Плечы і стан Аліны шчыльна аблягаў клятчасты жакецік, на шыі зіхацелі рознакаляровыя пацеркі. Т. Хадкевіч.
Пацеры. адз. няма. Малітва.
Нічога не разумелі сінія вочы Ядвісі, але яна стаяла маўклівая і прыслухоўвалася, як голасна шэпча цётка Зося божыя пацеры. М. Лынькоў.
ПАШТАМТ // ПОШТА
Паштамт. Галоўная паштовая ўстанова горада.
[Іна] не прыкмеціла, як апынулася каля будынка паштамта М. Ваданосаў.
Пбшта. 1. Установа для перасылкі пісем, грошай, пасылак і г. д.
На пошце было чалавек з дзесяць наведвальнікаў. А. Якімовіч.
2. Тое, што дастаўляецца гэтай установай; карэспандэнцыя.
Захар штодзённа ездзіў на фурманцы ў раён, прывозіў пошту. /. Дуброўскі.
ПАШЫРЫЦЬ // ПАШЫРЭЦЬ
Пашырыць. што. Зрабіць больш шырокім, расшырыць; павялічыць.
Спрабаваў Ісай пашырыць свае гоні, карчаваў лес. X. Жычка.
Пашырэць. Разм. Стаць больш шырокім, шырэйшым.
Пашырэла раптам дарога — гэта да яе далучылася другая, што вяла з Хадакоў праз ельнік, які вунь далёка збоку /. Пташі ікаў.
ПАЯСНЕЦЬ//ПАЯСНІЦЬ
Паяснёць. Стаць больш ясным, яснейшым.
Нарэшце на ўсходзе за гарамі паявілася нешта затоенасветлае, паяснеў гарызонт, горы ў сіняй смузе яшчэ больш пачарнелі. В. Хомчанка.
Паясніць. Зрабіць больш ясным, зразумелым.
С і н о н і м: растлумачыць.
Паясніць рашэнне задачы. Паясніць граматычнае правіла.
ПАЯСНІЧНЫ // ПАЯСНЫ
Паяснічны. Які мае адносіны да паясніцы.
Выгіны ў шыйнай і паяснічнай ч'астках пазваночніка звернуты выпукласня.мі ўперад, а ў грудной і крыжавой — назад. Анатомія і фізіялогія чалавека.
Паясны. 1. Які мае адносіны да пояса; які носіцца на поясе.
Чанвёрты павольна адышоўся і ўзяў з купіны шырокі паясны рэмень. Э. Самуйлёнак.
2. Выкананы да пояса, да таліі.
Купала запытаўся, які ў мяне настрой. Я сказаў, што вельмі творчы. Пачаў ляпіць паясны партрэт Сурыкава, раблю праект помніка лётчыку Грыцаўцу. 3. Азгур.
ПЕРААДОЛЕНЫ // ПЕРААДОЛЬНЫ
Пераадолены. Які перасілілі, перамаглі, з якім справіліся.
Яшчэ да апошняга часу не пераадолены вузкі, схематычны падыход да вырашэння пытання аб наныянальнай форме культуры. А. Галаўнёў.
Пераадольны. Які можна пераадолець, з якім можна справіцца.
Цяжкасці гэтыя пры добрым гаспадарчым кіраўніцтве цалкам пераадольныя. Звязда.
ПЕРАВОЗАЧНЫ // ПЕРАВОЗНЫ // ПЕРАВОЗЧЫЦКІ
Перавозачны. Які мае адносіны да перавозкі.
Перавозачны транспарт.
Перавозны. Які мае адносіны да перавозу — пераправы цераз раку.
Перавозны паром.
Перавозчыцкі. Які мае адносіны да перавозчыка.
Перавозчыцкі абавязак.
ПЕРАВЯЗКА//ПЕРАВЯЗК
Перавязка. Тое, чым перавязана рана.
С і н о н і м: павязка.
Я прысеў на ўзбочыне. Абмацаў перавязку: яна зусім ссунулася з раны. А. Якімовіч.
Пёравязь. Палоска матэрыі, перакінутая цераз плячо, для падтрымання пашкоджанай рукі.
У першую хвіліну сустрэчы яны нават не заўважылі, што ў бацькі пусты правы рукаў, а левая рука вісіць на перавязі... М. Паслядовіч.
ПЕРАГРУЖ.АНЫ // ПЕРАГРУЗАЧНЫ
Перагрўжаны. Перамешчаны з аднаго месца на іншае; нагружаны звыш нормы.
Дарогі былі перагружаны, паязды рухаліся марудна, падоўгу прастойвалі. А. Марціновіч.
Перагрўзачны. Які мае адносіны да перагрузкі; які прызначаны для перагрузкі.
Уся перагрузачная пляцоўка была застаўлена кантэйнерамі, скрынкамі розных памераў, і нам спачатку здалося, што прайсці тут зусім немагчыма. ЛіМ.
ПЕРАЕМНАСЦЬ // ПЕРАЙМАЛЬНАСЦЬ
Пераёмнасць. Паслядоўнае развіццё, непасрэдны пераход ад аднаго да другога.
Адзінства пакаленняў і пераемнасць у справах іх — адзін з самых моцных бакоў нашага грамадства. А. Жураў.
Пераймальнасць. Адсутнасць самастойнасці ў чым-н.; сляпое, некрытычнае перайманне.
Трус, як і некаторыя другія маладыя пісьменнікі той пары, быў схільны да пераймальнасці і яўна не пазбег імажынісцкай квяцістасці. Д. Бугаёў.
/ ПЕРАКАНАЛЬНЫ // ПЕРАКАНАНЫ // ПЕРАКАНАЎЧЫ
Пераканальны. Разм. Тое, што і пераканаўчы.
Апавяданне «Жыве чалавек» — добры прыклад таго, як шмат дае пісьменніку вернасць праўдзе жыцця, нават бытавой праўдзе. Характары герояў жывыя, сюжэт пераканальны, вобразы змястоўныя. В. Каваленка.
Перакананы. Цвёрда ўпэўнены ў чым-н.; непахісны, паслядоўны ў сваіх поглядах.
КНІГІ ОНЛАЙН
