Слоўнік з малюнкамі
Мікола Яленскі
Выдавец: Народная асвета
Памер: 264с.
Мінск 1994
ДАРАГІ ДРУЖА!
Ты пачынаеш вывучаць беларускую мову. Першыя крокі заўсёды няпростыя. А каб табе лягчэй было спасцігнуць таямніцы мовы, добра было б побач мець верных сяброў і дарадчыкаў.
Такім сябрам можа быць наш слоўнік. Ён не толькі дапаможа выбраць патрэбнае беларускае слова, але і падкажа, як правільна яго вымаўляць, ужываць у мове. Малюнкі, вершы, асобныя сказы дадуць магчымасць лепш зразумець сэнс слова, практычна авалодаць ім.
Наш слоўнік тыможаш выкарыстаць і тады, калі сустрэнешся з незнаёмым словам. У канцы даецца спіс беларускіх слоў. Лічбай пазначана старонка, дзе можаш высветліць значэнне новага для цябе слова. Напрыклад, сустрэлася слова «абіббк». Ты задумаўся над ім. Знайдзі ў згаданым спісе патрэбнае слова, нумар старонкі (с. 95). Адкрый слоўнік на гэтай старонцы і чытай: лежебока — лёжань, абіббк.
Такім чынам, найі слоўнік дапаможа табе не толькі пры перакладзе з рускай мовы на беларускую, але і растлумачыць значэнне тых слоў, якіх ты яшчэ не разумееш.
А зараз пажадаем табе поспехаў у авалоданні беларускай мовай — мілагучнай, прыгожай, сакавітай. Хай слоўнік будзе для цябе сапраўдным сябрам!
МІКОЛА ЯЛЕНСКІ
мадюнкамі
Пад рэдакцыяй доктара філалагічных навук прафесара П. П. Шубы
МІНСК «НАРОДНАЯ АСВЕТА» 1995
ББК 81.2Бен-4 Я 51
УДК 808.2-323.2=826(075.2)
Мастакі Т. А. Шуганава, I. Г. Баранаў
Яленскі М.
Я 51 Слоўнік з малюнкамі/Пад рэд. П. П. Шубы; Маст. Т. А. Шуганава, I. Г. Баранаў.— Мн.: Нар. асвета, 1994.— 264 с.: іл.
ISBN 985-03-0222-1.
Семантызацыя беларускіх слоў праводзіцца праз малюнак, кантэкст і, дзе неабходна, праз апісанне. У якасці кантэксту выкарыстоўваюцца ў асноўным вершаваныя творы беларускіх паэтаў, радзей — прыказкі, прымаўкі, асобныя сказы. Слоўнік уключае каля 1 500 слоў.
Адрасуецца вучням пачатковых класаў.
8080203230—084 Я 46—94
М 303(03)—94
ББК 81.2Бен-4
Даведачнае выданне
ЯЛЕНСКІ Мікалай Георгіевіч СЛОУНІК 3 МАЛЮНКАМІ
Загадчык рэдакцыі A. А. Дзераш. Рэдактар A, I. Пыльчанка. Мастацкі рэдактар Л. У. Паўленка. Тэхнічны рэдактар С. I. Ліцкевіч. Карэктары Т. М. Вядзернікава, Р. С. Ахрэмчык.
Здадзена ў набор 22.11.93. Падпісана ў друк 06.03.95. Фармат 60x84 V8. Папера афсетная № 1. Гарн і гура часоп існая рубленая. Афсетны друк. Умоўн. друк. арк. 30,69, Умоўн. фарба-адбіт. 124,16. Ул.-выд. арк. 10,98. Тыраж 138 700 экз. (3-і завод 88701—138 700 экз.).-3ак. 826.
Выдавецтва «Народная асвета» Міністэрства культуры і друку Рэспублікі Беларусь. Ліцэнзія ЛВ № 4. 220600, Мінск, праспект Машэрава, 11.
Набор зроблены на Мінскім ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга паліграфкамбінаце МВПА імя Я. Коласа. 220005, Мінск, Чырвоная, 23.
Мінская фабрыка каляровага друку. 220115, Мінск, Каржанеўскага, 20.
ISBH 985-03-0222-1
© М. Яленскі, 1994
© Афармленне. Т. А. Шуганава, I. Г. Баранаў, 1994
5 август, автобус, автор, адрес
август — жнівень
(у жніўні)
A
У жніўні пачынаецца жніво. Працаўнік — вусаты жнівень на палі камбайны вывеў.
М. Чарняўскі
автобус — аўтббус (у аўтббусе)
I тралейбус, і аўтобус графік маюць свой асобы і не могуць затрымацца, бо вязуць людзей на працу.
В. Зуёнак
автор — аўтар (аб аўтару)
Аўтар піша кнігу для дзяцей. Кніга будзе цікавая і вясёлая.
Дзякуй аўтару!
адрес — адрас (на адрас)
Пісьмо высылаюць на пэўны адрас, дзе жыве адрасат. Адрасат — той, каму адрасавана пісьмо.
Той, хто пасылае пісьмо,—
Кам й Фямтазі'ркіну .^Ая/’х
2^62
Ляснчя вовл., Грысны е-к
В. /7/>а.стаквршына.
ПЕЧКіНу ' /
J Г СоНЕЧНЫ.
адрасант.
Александр — Алёсь, Аляксандр (з Алёсем, з Аляксандрам)
На рачулцы ў лесе меў Алесь забаву.
Якуб Колас
аллея — прысады (у прысадах)
Драўляныя хаткі,
ў прысадах — дарогі,
мураўка і кветкі кладуцца пад ногі.
Янка Купала
алый — пунсбвы
Іду на свята са сваім татам. Тата трымае мяне на руках. Нада мной жоўтыя, зялёныя, пунсовыя шары.
7 амбар, Анатолйй, Анна, Антон, анютйны глазкй
амбар — свфан (у свірне)
Праўду кажуць, што ў лянівага ў свірне заўсёды пуста, а ў працавітага — густа.
Анатолмй — Анатбль (з Анатблем, у Анатбля)
У Алеся ёсць брацік Толік. Калі ён вырасце, стануць яго зваць Анатолем.
Анна — Ганна
На хату Ганна выступае, у ладкі плешча, падпявае.
Якуб Колас
Антон — Антбсь, Антбн (аб Антбсю, аб Антбне)
Паспораць дзеткі ці паб'юцца, дык да каго ж тады звярнуцца, як не да дзядзькі, да Антося!
Якуб Колас
апрель, аппетйт, аптека, арбуз 8
апрель — красавік (у красавікў)
У красавіку зацвітаюць першыя кветкі. Кветкі яшчэ называюць краскамі.
Грэе сонца
з цёплай ласкай.
Красавік...
Красуюць краскі.
А. Дзеружынскі
аппетмт — апетыт (апетыту)
За сталом гавары: «Прыемнага апетыту!» або «Смачна есці!»
аптека — аптэка (у аптэцы)
У аптэцы прадаюцца лекі. Лекі прадае аптэкар.
арбуз — кавўн
— Гэй, кавун, на баразне ты танцуеш альбо не?
— Тоўсты я, нялёгка мне!
— Ай, не плач ты, карапуз,— паўшчуваў яго гарбуз,— плакаць — справа не твая, самы тоўсты — гэта я.
М. Дукса
9 Аркадйй, аромат, ароматный, аукать, Афанасйй, бабочка
Аркаднй — Аркадзь (аб Аркадзю)
Мы з Аркадзем
домік ладзім
для шпачкоў-спевункоў.
аромат — збдар
Водар мяты прыемны і карысны. Мята супакойвае.
ароматный — духмяны
Хлеб духмяны смачны самы.
аукать — гукаць
Тады ! хлолцы тон мяняюць.
Ідуць у лес, крычаць, гукаюць! Як вучні, вырваўшыся з школы, і ўсе давольны і вясёлы.
Якуб Колас
Афанасмй — Апанас
Апанас-каваль хлапчыну Птушак трэба берагчы, пахваліў: трэба ім дапамагчы!
— Ты малайчына! АДзеружынскі
бабочка — матылёк [на матылькў)
Матылёк стракаты не будуе хаты. Я — стракаты, я — крылаты, я — крыху гультаяваты.
Хв. Жычка
бабушка —
Мы і заўтра пойдзем да бабулі нашай — абяцала бабка бярозавай кашы.
Васіль Вітка
багульнмк — багўн
Багун расце на балоце.
Багун мае рэзкі пах.
Ад яго можа балець галава.
базар — кірмаш (на кірмашы)
На кірмаш прыехаў грак.
— Гандляваць? Купляць? Ці так?
баклушм бмть — лынды біць Лынды хочаш біць — дык бі.
He старайся, не рабі нічагуткі дзень цалюткі! Спаць захочаш — спі хоць суткі.
М. Чарняўскі
бал — баль (рыхтавацца да балю)
На двары, на двары ладзяць баль камары.
баловаться — дурэць
Дурэюць дзеці, як кацяняты.
баловень — блазнбта
Хто блазнота, таму працаваць неахвота.
банка (стеклянная) — слбік (у слбіку)
Частаваўся кот смятанай, слоік вылізаў старанна.
В. Лукша
банка (жестяная)— бляшанка (у бляшанцы)
У бляшанцы халоднае малако.
He пі халоднае малако. Захварэеш!
баня — лазня (у лазні)
Бегла ў лазню чарапаха, несла венічак пад пахай.
Васіль Вітка
барабан — бўбен
Б'е ў бўбен зайка наш, запрашае на кірмаш!
барнн — пан
I праўда, пан быў злы, паганы
і звераваты, надзіманы.
Якуб Колас
бархат — аксаміт (на аксаміце)
Разаслалася рунь
аксамітам,
зелянее асенняе жыта.
А. Дзеружынскі
барыня — пані, паня
Сядзіць рукі склаўшы, як пані тая.
барышня — панёнка (аб панёнцы)
Сарамлівая, як паненка, наша Аленка.
басня — байка (у байцы)
Ехаў бай па сцяне, вёз сямёра лапцей.
Баек вёз повен воз Баіць ці не?
башня — вёжа (на вёжы)
без остановкн — несупынна, няспынна
Несупынна плывуць хмары, канца ім няма.
Беларусь — Беларўсь (на Беларўсі)
Спытаўся ў мяне хлопчык русы: — Адкуль прыехаў?
— 3 Беларусі.
А. Пысін
белка — завёрка (аб вавёрцы)
У вавёркі зухаватай запытаўся ў лесе я: — Дзе, вавёрка, твая хата? — У яліне дуплаватай хата цёплая мая.
А. Бялевіч
белорус — беларўс
Беларусы беларускай гутаркай гамоняць.
Янка Купала
беречь — шанаваць
Матуліны рукі, бабуліны рукі...
Шануйце іх, дзеці, шануйце, унукі.
Г. Кляўко
берёза — бярбза
Надышлі марозы,
белыя бярозы
рэчкі закавалі,
шэранем убралі. Якуб Колас
беседа — гўтарка (у гўтарцы)
— Ну, ты, Костусь, чытаць любіш? — дарэктар Костуся пытае, абы хоць гутарка якая.
Якуб Колас
беседка — альтанка (у альтанцы)
У альтанцы гуляюць дзеці.
бесмться — шалёць
Вецер шалее, злуе, спаць не дае.
бмдон — бітбн
У бітон залез трытон.
Дзе лепш трытону: у бітоне ці вадаёме?
благодармть — дзякаваць
Дзякаваць бабулі, дзякаваць дзядулю, дзякаваць усім родным, дарагім.
благодарный — удзячны
Удзячны дзядуля дзецям за дапамогу: за лекамі схадзілі, у краму збегалі, у кватэры прыбралі.
благодарность — падзяка
Нам падзяку аб'явілі: мы справу добрую зрабілі.
благодарю Вас, блесна, блестяіцйй, блйзнецы, блюдечко, богатырь, 16 бодаться
благодарю Вас — дзякуй Вам
Дзякуй Вам за добрую параду! Хай Вам Бог здароўечка дае!
блесна — блёшня (на блёшні)
Разявака-шчупак блешню глынуў, а я цягну.
блестяіцмй — бліскўчы
Бліскучы шар на ёлцы гарыць, нібыта сонца!
блмзнецы — блізняты
I не дзіва зблытаць нас: з братам мы —■■ блізняты,
А. Дзеружынскі
блюдечко — спбдачак (на спбдачку)
На сподачку жоўценькі мядок. Салодзенькі! Смачненькі!
Ад пчолкі падарунак.
богатырь — вблат
Дубы, як вопаты, стаяць.
бодаться — басціся
Не бадзіся.
бысенька-быся!
17 бодрый, болезнь, болелыцйк, болеть, болтун
бодрый — бадзёры
Настрой бадзёры — ужо не хворы.
болезнь — хварсба
Хваробы зімою ідуць чарадою: то свінка, ангіна, адзёр, шкарлятына.
Якуб Колас
болелыцмк — 4 ар балёльшчык
Заўзятары на стадыёне крычаць, свішчуць, спяваюць, пляскаюць у ладкі. Словам, перажываюць заўзята.
болеть — хварэць
Захварэў бусел — жаб аб'еўся, мусіць. Хворы неахвотна тэпае з балота.
Бусел, бусел, не ўздыхай, чай чарнічны паспытай.
В. Лукша
болтун — бвлбатўн
I ндык-балбатун
балбоча, балбоча...
Чаго ён хоча?
2М. Яленск і
боль — (ад бблю)
Любы боль цярпі, змагайся, ды хваробе не здавайся.
больной — вбры
У сараканожкі забалела ножка: — Ой, памажыце, ой, памажыце, хворую ножачку палячыце.
I. Муравейка
большак — с (на гасцінцы)
За горкай панская пасада, як у вяночку, каля саду ў глыбі прасторнага дзядзінца стаяла збоку ад гасцінца.
Якуб Колас
большой —
Як пралез у дзверы слон?
Надта ўжо вялікі ён.
Я. Крупенька
боров — ларсюк (малы — парсючбк)
Вось які ў нас
парсючок:
лыч — нібыта пятачок.
А. Дзеружынскі
борозда — баразна
На полі пралеглі роўненькія барозны. Тут расце бульба.
борьба — бараі >ба
Усё: і пакуты, і страты, і грозныя дні ў барацьбе — пазналі героі-салдаты за нас — за мяне і цябе.
К. Кірэенка
босмком — басанбж
КНІГІ ОНЛАЙН
