Слоўнік з малюнкамі
Мікола Яленскі
Выдавец: Народная асвета
Памер: 264с.
Мінск 1994
— He! Штаны старыя, толькі дзіркі новыя.
дышать — дыхаць
Вучыся ў час бегу дыхаць раўнамерна. He затрымлівай дыханне!
дюжмна — тўзін
Дзед Апанас тузін загадак і казак прыпас.
Евгенмй — Яўгён (пры Яўгёне)
Да Яўгена прыбегла Лена: — Паедзем па сена?
Вязуць дзеці сена воз для сваіх рагатых коз.
еда — ёжа (аб ёжы|
Рэчка — цуд!
Паветра — свежае!
Толькі ўзяць забылі ежы мы...
П. Сушко
53 едйнйца, едйнственное чйсло, ежевйка, Екатерйна, еле, Елена
Е
едннмца — адзінка (аб адзінцы)
Пачалі стагнаць і войкаць пад акном адзінка з двойкай, вучні выгналі са школы, выгляд маюць невясёлы.
С. Шушкевіч
едмнственное чнсло — адзінбчны лік
Слова «паветра» мае адзіночны лік.
ежевмка — ажына
Захварэў, дружбак, ангінай, паспытай
адвар ажыны.
В. Лукша
Екатернна — Кацярына
Прыгожая дзяўчына Каця-Кацярына!
еле — ледзь, лёдзьве
Як жа, як рашыць задачу?
Бедны хлопчык ледзь не плача.
Елена — Алёна
Надзела Аленка новую сукенку. Сукенка прыгожая, Алена вясёлая.
еслн — калі
Калі парушыш дысцыпліну, ды пад нядобрую часіну дадуць там «лэмбуся» і «квасу», каб не круціліся без часу.
Якуб Колас
ёж — вожык (на вбжыку)
Вожык, вожык, дзівачок!
He сціскайся ў кулачок.
Артур Вольскі
ёлочка — ялінка, ёлачка (на ялінцы, на ёлачцы)
Ля бяроз ялінка марыла аб нечым. Шчодрыя сняжынкі ўпалі ёй на плечы.
В. Жуковіч
жадмна — скнара (аб скнары)
У скнары і вады папіць не дапросішся.
жадный — скупы
Скупому рубель даражэйшы за душу.
жажда—смага (аб смйзе)
А жнейкі жнуць. Іх твар палае, іх пражыць, сушыць смага тая, якую трудна ім здаволіць, якая толькі «піць! піць!» моліць.
Якуб Колас
жало — джала
Шэршань шылам як уткне — так і засталося джала ў пальцы у мяне. Добра, што не ў носе.
Р. Барадулін
жаловаться — скардзіцца
Сплю сабе... Аж на зары прыляцелі снегіры.
Селі шумнай чарадой,
скардзяцца наперабой:
— Ох і падвяла ж зіма! Снегу белага — няма.
Н. Мацяш
жара — спёка, спякбта (у спёцы, у спякбце)
Гарачы дзень! Эх спёка, спёка!
А прохладзь вечара далёка!
Якуб Колас
жармть — смажыць
Смажыў Саша шашлыкі, рак вырачваўся з ракі і кляшнёю смачна шмакаў: «Мне б сюды такіх прысмакаў».
В. Зуёнак
жарко — гбрача
На вуліцы горача. Толькі загараць!
жасммн — язмін
Букецік язміну стаіць на стале. Гэты букецік — дарагі мне.
жатва — жнівб
Пара жніва — пара турбот...
А. Грачанікаў
жвачка — гўмка, жўйка (на гўмцы, на жўйцы)
Дзеці любяць жуйку. Жуйка салодкая, жуецца доўга.
ждать — чакаць
Адляцелі птушкі ў вырай, доўга будзем іх чакаць, а сінічка засталася з намі зімаваць.
А. Русак
желать — жадаць
I госці свой банкет канчаюць, адны другім дабра жадаюць, а ў час апошні развітання стаялі цмокі цалавання.
Якуб Колас
жйвотное, жйдкость
железная дорога — чыгўнка (на чыгўнцы)
А там за возерам, як струнка, пралегла роўненька чыгунка.
Якуб Колас
желна — жаўна
Чорны дзяцел здаўна называецца — жаўна. Ен не думае пра спевы — чорны дзяцел лечыць дрэвы.
Васіль Вітка
женскнй род — жанбчы род
Слова «гусь» у беларускай мове жаночага роду.
Быццам бы смыляць ім пяткі,
жёлтый — жбўты
Лісцік жоўты, лісцік медны,
жеребёнок — жарабя, жарабятка
скачуць,
скачуць жарабяткі!
А. Лойка
ты адкуль сарваўся, бедны?
жмвотное — жывёла
Свойскія жывёлы: карова, авечка, конь, каза, парсюк.
жмдкость — задкасць (на вадкасці)
Вада — вадкасць. Малако, бензін — таксама вадкасць. Дык што такое вадкасць! Гэта ўсё тое, што вадкае, што цячэ.
жнзнь — жыццё (у жыцці)
Эх ты, жыццё, жыццё людское!
Няма табе, няма спакою...
Якуб Колас
жнлетка — камізэлька (у камізэльцы)
Апранае бабуля камізэльку, каб цяплей было.
жмлміце — жыллё
Бабёр сваё жыллё будуе з падводным уваходам.
жнр — тлушч, тук (у тлўшчы, у тўку)
Рыбін тлушч карысны дзецям.
жмрный — тлўсты
Тлусты, як парсюк.
жмтель — жыхар (пры жыхарў]
Заснулі бярозы, заснулі бабры, заснулі стракозы, жукі, камары. Ніхто не разбудзіць лясных жыхароў: ні птушкі, ні людзі, ні трэск маразоў.
М. Алтухоў
журавль — журавёль, жбраў на жбраве)
Шыбуюць гусі ў край далёкі
і жураўлі ў той самы край.
Якуб Колас
(на жураўлі,
журнть — ушчуваць
Паўшчуваў дзядуля Стася, каб у сад чужы не лазіў.
журнал — часбпіс
Любімы часопіс беларускіх дзяцей — «Вясёлка».
У часопісе друкуюць казкі, загадкі, вершы, смяшынкі.
заболеть — захварэць
Захварэў раптоўна, захварэў сур'ёзна: на ўсю хату стогне, енчыць, плача слёзна.
— Трэба даць уколы беднаму Міколу. А Мікола: «Што вы! Я даўно здаровы».
I. Муравейка
забор — паркан, плот (на паркане, на плбце)
Галлё спусціўшы над парканам, расла тут груша з тонкім станам. Якуб Колас
забота — клбпат, турббта (у клбпаце, у турббце)
Яе жаночая работа і гэта вечная турбота
то каля печы, то на полі, сказаць, не зводзіцца ніколі.
Якуб Колас
3
заботйться, завалйнка, завйсть, завтрак, завтракать, 60 задержаться, зажйгалка
заботнться — клапаціцца, турбавацца
Пакуль дзеці малыя, пра іх клапоцяцца бацькі.
Калі бацькі стануць старымі, пра іх павінны клапаціцца дзеці.
завалмнка — прызба (на прызбе)
Сядзіць на прызбе бледны дзед і пазірае слёзна ў свет.
Янка Купала
завмсть — зайздрасць
Ліхому чалавеку зайздрасць спаць не дае.
завтрак — снёдання (сняданне)
Дзень быў святы. Яшчэ ад рання блінцы пякліся на сняданне.
Якуб Колас
завтракать — снёдаць
Ужо снедаць час і поўдзень скора.
Якуб Колас
задержаться — затрымацца
Хацеў затрымацца на хвіліну, а згубіў гадзіну.
зажмгалка — запальнічка
(у запальнічцы)
Запальнічкай карыстаюцца дарослыя.
Запальнічка — не цацка!
закат — захад [на захадзе)
Калі на захадзе сонца ў хмару садзіцца — заўтра можа быць дождж, калі ясна заходзіць — чакай добрага надвор'я.
закрыть глаза — заплюшчыць вбчы
Ручкі — пад шчочку, вочкі заплюшчы і спі спакойна. Дабранач!
зал — зала
Пахне фарбай, чыста стала, адрамантавана зала.
заметнть — заўважыць
Пад лістком Пятрок заўважыў грыбок.
Дастаў ножык і грыб — у кошык.
занавес — заслбна
Апусцілася заслона — значыць, скончыўся канцэрт.
занавеска — фіранка (на фіранцы)
Фіранкі на вокнах, як павуцінкі.
заноза — стрэмка (аб стрэмцы)
У слёзках Натанька бяжыць: Ратуй, мама, Натачку,
стрэмка ў пальчыку сядзіць. дастань тую стрэмачку!
занятмя — заняткі
—Дзе былі вы, гусяняткі?
-— Мы хадзілі на заняткі. Плаваць нас вучыла мама і нырца даваць таксама.
П. Сушко
запах — пах |у паху)
Павее ветрык — што за пахі!
Мёд разліваюць тыя гмахі...
Якуб Колас
запятая — коска (пры кбсцы)
Коска ў Янкі запытала:
— Ну навошта дзе папала ты мяне заўжды стаўляеш, нават сам не заўважаеш?
А. Дзеружынскі
затылок — патыліца (на патыліцы)
Пачухаў хлопец патыліцу, задумаўся: не рашаецца задача.
заіцёлка — клямка (на клямцы)
Дзверы ўначы на клямку — і спі сабе спакойна.
заіцмтннк — абарбнца
Салдаты — абаронцы Айчыны.
звезда — збрка (на збрцы]
А што, скажыце, зорка значыць, якой ніхто мо і не бачыць: яна маланкай мігатнецца і згасне. Дзе ж яна дзяецца?
Якуб Колас
звук — гук, зык (у гўку, у зыку)
Гукі мы чуем і вымаўляем.
звучать— чаць
Ціха гучаць у мове маёй словы пяшчотныя, словы крынічныя.
А. Зарыцкі
звучный —
Песня з намі неразлучна.
Падружыся з песняй гучнай!
А. Александровіч
зданме — будынак (у будынку)
Будынак, парк і агароджа —
было ўсё слаўна і прыгожа.
Якуб Колас
здесь — тут
Цякла тут з лесу невялічка травой заросшая крынічка.
Якуб Колас
3
здороваться, здравствуйте, зел'ёный, землянйка, зеркало 64
здороваться — зцца
Міхал мяняе выраз твару і гоніць прэч задуму-хмару, ідзе, вітаецца, смяецца, бы смутку век не знаў, здаецца...
Якуб Колас
здравствуйте — дббры дзень, дзень дббры
Пры сустрэчы людзі радуюцца і кажуць:
«Добры дзень!»
зелёный — зйлёны
Лес наступаў і расступаўся, лужком зялёным разрываўся.
Якуб Колас
земляннка — суніцы
У бары, у бары дол увесь іскрыцца.
У бары, у бары выспелі суніцы.
В. Зуёнак
зеркало — люстэрке стра (у у люстры)
Лёд на лугах, як люстра, ззяе, і сонца зрэдку ў ім гуляе.
Якуб Колас
люстэрку,
зерно (зёрнышко) — зёрн (зёрнетка)
Курка на рынак схадзіла, Жменьку зярнятак купіла, жменю зярнятак купіла. дзеткам усё падзяліла.
М. Чарняўскі
зло — злосць
Антось і маці на Міхала не раз у злосці нападалі.
Але таго яны не зналі, як лёгка хлеб той дастаецца.
Якуб Колас
знак препмнання— (аб знаку
прыпынку)
Коска, кропка, клічнік, пытальнік — знакі прыпынку.
знакомый —
А лес, як добры той знаёмы, стаіць збялелы, нерухомы.
Якуб Колас
знанмя — ёдь^
Ён толькі летась скончыў школку і веды меў у адну столку, ды й тых патраціў з палавіну, у поле гонячы скаціну.
Якуб Колас
знать —
Калі ж хто, часам, з ім не зладзіць, то дзядзька толькі вус пагладзіць, але не скажа ён нічога, бо ведаў, чым даняць малога...
Якуб Колас
5. М. Яленск і
зной — (на спёцы)
Сонца паліць. Ну і спёка!
А крынічка так далёка.
Ля нары сядзіць лісіца: «Ой, каб хто прынёс вадзіцы».
С. Бестава
зола —
Попел шэры, сыпкі.
зонт —
Парасон, парасон, парасонейка, ад дажджу мяне хавай, не ад сонейка.
К. Камейша
зрелый —
У пералеску, ля крыніцы, ззяюць спелыя суніцы.
С. Шушкевіч
зренме — (аб зрбку)
Беражы зрок. He чытай лежачы.
He чытай у цемнаце. Зрок — гэта здароўе.
зрмтель — (аб гледачў)
Дарагія гледачы!
Трэба й тут дапамагчы: хай той запляскае ў ладкі, хто любіць з бульбы аладкі.
Г. /ванова
йва, Нван, Нван-чай, йгра, йграть
к
нва — вярба
Косы доўгія вярба над вадою звесіла.
В. Гардзей
Нван — Іван, Янка (пры Іване, пры Янку)
Янка, мой саколік, Ой, плыве, знікае
памажы хутчэй! ручнічок з вачэй.
Нван-чай — жрыпень (на скрыпені
Ліска кажа:
— Як шрацінкі, па ўсёй пысе рабацінкі.
— Рабацінкі, як адну, звядзе
сок скрыпеню.
В. Лукша
мгра—гульня (у гульні)
Ой, лявоніха, гулянка-гульня! А мы, дзеткі, усе здольненькія Галасістая бяседа твая. пяём песенькі вясёленькія.
Янка Купала
мграть — уляць
Я на кухні не гуляю — Ой, вада ізноў булькоча, за каструляй наглядаю. уцячы з каструлі хоча!
М. Чарняўскі
мгрок — гулёц (на гульцў)
Міхась — добры гулец: за адзін матч
тры галы забіў.
мгрушка — цацка (на цаццы
У Дзяніскі сёння свята — цацак дзед прынёс багата: рад Дзяніска, вельмі рад, ён паставіў цацкі ў рад.
А. Ставер
M3 — 3
Усе парасходзіліся з хаты, і кожны дзелам быў заняты.
КНІГІ ОНЛАЙН
