Старажытная беларуская літаратура
Выдавец: Юнацтва
Памер: 464с.
Мінск 1996
He ўспамінаю тут таго шырокага ў княствах і паветах рускай зямлі каштоўнага майго адзення, аздобленага незлічонымі перламі і рознага колеру каменьчыкамі.
Аднак жа вы, злачынцы, абдзёрлі мяне з такой пышнай рызы маёй і над бедным целам маім, з якога самі нарадзіліся, здзекуецеся смехам і кпінамі! Але пракляты той, хто на ганьбу сваёй маці адкрывае яе голае цела; праклятыя і вы, хто з майго голага цела насміхаецца і цешыцца! Прыйдзе той час, калі вам самім будзе сорамна за ўсё гэта! Лепш бы вам было не пазнаваць праўды святла, чым, пазнаўшы, адкінуць яго, загасіць і затаптаць! Які ж ты пастыр, ганарышся сваім пастырствам і ў той жа час абражаеш бога пагібеллю яго авечак? Ты, духоўны жрэц, выхваляешся сваім пасвячэннем, а адракаешся ад святасці божай. Hi жыццё, ні звычаі, ні вашы ўчынкі, ні адзенне не паказваюць вас як настаўнікаў; ні ваша мудрасць, ні навука, ні размова не сведчаць аб вашым пасвячэнні і пастырстве. У жыцці вы карчмары і купцы, у звычаях лежабокі, у размове невукі, у абыходжанні лісы крывадушныя, а ў адзенні драпежныя ваўкі.
Мудрасць ваша, уменне, размова бязглуздыя, марныя і распусныя, і вяселле непрыстойнае, у якім і вы самі, і тыя, хто вас пераймае і ідзе за вамі, загінеце...
Утаймуйце сардэчныя матчыны ўздыхі, атрымаеце ўзнагароду канцы яе жыцця! Абатрыце заплаканыя вочы сваей радзіцел^кі, каб калі-небудзь яе крывавыя слёзы не скаціліся на вас, а плач яе вас не згубіў! He цітулам, але самой справай пажадайце быць духоўнымі жрацамі, не словам, a ўчынкамі пастарайцеся быць настаўнікамі і кіраўнікамі. Каму ж я гэта гавару, да каго мае словы звернуты? Да жалезнай сцяны, ці я іх на вецер пускаю?..
Р а з д з е л 2.
У якім змяшчаецца навука ўсходняй царквы свайму сыну, які пакінуў яе сумесна з другімі сынамі.
Сынку! 3 благаславеннем божага віншавання я, маці твая, станаўлюся перад табою. Вось стаю перад тварам тваім і з пакораю прашу ў цябе дазволу на лагодную з табою размову.
Падымі сваю прасвячоную галаву і паглядзі на тваю матку вясёлымі вачыма, паглядзі, сынку, і пазнай мяне, пакажы чалавечнасць і пакору, уласцівую дзецям, дапусці мяне да сябе, а працягнуўшы руку, прымі мяне, няхай не будзе чэрствым тваё сэрца; падымі свае вочы на пакутніцу матку тваю і ласкавым поглядам пажадай яшчэ таго, каб зараз са мною спакойна гаварыць, бо я не для таго прыйшла да цябе, каб кпіць з цябе, а для таго, каб вучыць, не для таго прыйшла, каб выклікаць у цябе запал гневу, а для таго, каб зрабіць цябе пакладзістым і пакорным! Я прыйшла не за разрывам сыноўняй да маткі міласці, а хутчэй за ўладкаваннем яе. Падзівіся, сынок, гледзячы на нечуванае матчына ўніжэнне, і злітуйся над непамерным яе плачам, жальбою, пакутай і смуткам, прычынай якога з’яўляешся ты сам з другімі сваімі братамі, а маімі малодшымі сынамі.
Выхавала я вас з радасцю, а згубіла з плачам і смуткам; парадзіла я вас на пацеху і падпору сваёй старасці, а пазнала ад вас горшай, чым ад яўных сваіх ворагаў, непрыязні, горшай нянавісці, бязлітаснейшага ўціску, бесчалавечнага праследавання і шкадлівага заняпаду. Для вас і па вашай віне я, ваша няшчасная мані, засталася ўбогай, пакутуючай, асірацелай і пагарджанай, сапраўды, усім светам, якая цяпер з гора, седзячы над прыкрым салёным вавілонскім берагам вады і бачачы вас і многіх другіх мізэрна тонучых у ёй па вашай жа, сыноў маіх, віне, горка плача несуцешным плачам і жаласлівы, поўны болю і ляманту, узносіць свой голас пад самыя воблакі...
Няхай жа цябе ўзрушыць сыноўняе спачуванне да сваёй маці; няхай уразіць тваё сэрца гэты такі горкі, які пранізвае само неба, мой плач, маё ўздыханне і галашэнне! Прашу цябе, сын мой, суцеш мяне, дзеля бога; суцеш мяне ў пакуце маёй, бо я з маладосці тваёй не пераставала цябе цешыць! Абатры з вачэй маіх слёзы сваім апамятаннем і зваротам да маткі, бо я цябе не даводзіла да слёз у гады твайго дзяцінства!
Застанься, сынок, каля маці твае ў яе старасці, бо кожны бывае пракляты богам, хто пакідае яе сваім учынкам і словам; пашануй мяне і будзеш мець за гэта благаславенне ад самога бога! He давай прычыны, каб цябе твая маці падвяргала праклёну, бо матчын праклён разбурае дамы сыноўнія!
Што ж табе за слава ад крыўды маёй? А што за пацеха з майго зганьбавання? Пагэтаму паслухай, сынок, з вялікай увагай маю навуку і прымі маё напамінанне, пажадай узгадніць сваю волю з помыслам свайго бацькі, і добра з табою будзе...
Ляонцій Карповіч
(1580—1620)
КАЗАНЬЕ НА ПРЕОБРАЖЕННЕ
ГОСПОДА БОГА Н СПАСА НАШЕГО ЙСУСА ХРЙСТА
ІДерков святая восточная, православные хрястйяне, о нынЬшнЬм презацном днн м хвалебном празднйце піснй й гймны, от вышнее богословян утворенные, в духовном веселю й утЬсі> сгтЬваючй, в едном з нйх тымн словы мовйт: «ПрнйдЬте, взыйдем на ropy господню й в дом бога нашего й узрнм славу преображеняя его, славу яко едяночадого от отца, світом прннмім сві>т й, преложенм бывше духом, трояцу еднносушную вьспоем в візкн!»
3 радостю от тебе слышнм, матко наша церквл, тот твой так мнлый й солодкнй к нам голос, вдячне прнймуем тое напомйнане, хутлйвымй се ставям на выконане того росказаня твоего. Й хто ж бовізм того бы собь не зычыл, абы тые всЬ слова скутком выполнйтй могл?! Хто бы на так слячный вйдок не рад глядЬл?! Хто бы ку так ммлому м пожаданому кресу не рад бЬжал? Хто бы сггЬвцем богоотцем, крнл голубйных не потребовал, абы могл возлетітм на тую ropy, для которое радуются н яграют другяя горы, a погоркй скачут, яко баранкя, на тую, мовлю, ropy, которая вторым небом ся стала для показаное на ней небеснаго царя славы? На той бовім ropt> божества облястала красота, на той — распятня преднареклася таемнйца, на той — вьскресенйя выобразмлся образ, на той — несказнтельностй обьявнлася оздоба, на той — не вечерняго оного в царствйй божмем дня открнлася свЬтлость, на той — (в преслйчной оной шат Хрлстовых ясностй) будуідая оная святых гЬл засвЬтйлася ясность, на той — (в пресві>тлаго оболока тЬню) утЬшное оное вьсхйіденйе угоднлков божых на оболокн префйкгуровалося.
Хто бы, й повторе мовлю, на той преславной Фаворской горЬ станутн не хотЬл, на которой станулй пресвятын ногн Хряста спасйтеля нашего, в том кшталт-b й постатм, в которой на тот сві>т судлта жйвым й мертвым прммдет? Хто бы, мовлю, того преможного й страшлнвого судля, тнхо м ласкаве ставячогося, не рад вйдЬл? Хто бы его, не о судЬ н караню, але о незм^рном й преднвном мллосердю ро-
куючого, не рад слышал? Хто бы персон тых, с которымм о так важных й велйкях речах тот преможный цар намову чынйл.с которымй о выконаню скрытое от вЬков таемнйцы, о поднятю в Йерусалймй, за збавене наше, мукй й смертй доброволное розмавял, оглядатн; хто бы той так превелйкой славі>, ясностй й оздобі» йх, в которой ся на он час показалй, прйсмотрйтй; хто бы на тот знаменйтый фест, на тот презацный зьезд й сейм прйбытй не хотЬл, на который князй людстйй сьбралйся с богом Авраамлйм, на который княжата всее землі., на который началнйцы старого й нового закону богоначалным мановенйем зехалйся й, подобные подобных собЬ обачйвшы, ммле ся з собою прйвйталд? Обачвл бовЬм велвкйй вЬрою боговвдец Мойсей теплаго в вЬрЬ слову самовйдца Петра, обачыл, завезеный возом й конмй огнйстымй, яко на небо, й смерта до тых часов неподлеглый девьственнйк йлйя того, который, вьзлегшы на пламенныя Хрйста бога персм, вышей нйж на небо огнйстымй богословйя крйламй в’ьзлетЬл й смертй также й поднесь не вкусйл, девьственняка йоанна.
Хто ж бы тому йх прелюбезному вйтэню прйпатрйтйся собі> не зычыл? Хто бы боготрезвенным оным небесное солодкостй вйном прагненя своего утолнтй не прагнул, которого скоштовавшы верховный апостол Петр як в н!>яком йзступленю оные слова заволал: «Господй, добро ест нам здЬ 6ытй! Аше хоіцешй створым зді тря сінй: тебі> едйну й Мойсеовй едйну й едйну йлйй!»
He ві>даеш Петре й сам што мовйш, естесь бовім пйяным. Упойла тебе една тая, которое скоштовал, премйрное оное славы й небесное солодкостй капля. Але тя твой пан до самого не смертелное роскошй жродла взывает, которого не доступйш, есля по вкушеню тое TenepfemHee солодкостй яблока крестьного не скоштуеш. He в^даеш што мовйш, йж хочеш отпочйватн пред выконанем працы, йж хочеш трйумфоватй пред отрыманем звйтяжствэ. Треба впрод (мовйт твой учытель до тебе) отвреіцйся себе, взятм крест свой, поднятй за ймя мое, муку й смерть, а потом не з одным толко Монсеом й йлнею в трех, о которых мовйш, прйбытках, але з незлйчоным оного преблаженого почту, оного много племенйтого, в бЬлые шаты оболченного й в руках палмы звытяжства маючого, народу, множеством в оных многйх отца моего обнтелех, в оных коштовных небесного моего дому палацах отпочйнеш.
Правда теды то ест. Петре, мж добро ест з Хрнстом спасятелем бытм, леч не на той толко горі>, але н на каждом
мЬстцу. «Аіце бо пойду посредЬ сЬнн смертных, не убоюся зла, яко ты co мною есн»,— мовпт Давыд. Добро ест з ннм н терпЬтп, еслн бов^м «з ннм страждем, з ннм н прославнмся»,— мовнт Павел. Добро ест з ннм н уммратн. Он бовЬм ест жнвот наш, который кгды ся явмт, кгды в повеленмм н в гласЬ архангелові> н в трубь божнй с небесн снмйдет, тогды н всЬ для него н в нем умерлые з ннм вьскреснут в воскрешенме жнвоту, з ннм ся явят в явленме нензреченное н безконечное славы.
He ві>даеш н з другое м^ры, Петре, што мовнш, кгды ж яко тЬлом от землЬ высоко стонш, так н розум твой вышей чувственного розумЬня поднесеный маючы, н в оном якобы захвнценю в предверые вышняго царства вшедшы, н ні>якую оного не вечерняго дня зару обачывшн, н якобы концем палца вышнего оного покарму скоштовавшы, таемннц наполненые слова отрыгаеш. Вспомннаеш бові>м трн скйннй, на кшталт троякого в жывотЬ людском стану, то ест стану закона, стану ласкп п стану хвалы, альбо блаженства оного віьчного. О которых трех скнннях, православные хрнстнане, м я недостойный з любовню вашею, за ласкою н помочю божею, побесЬдоватн, а в той бес^дЬ троякое преображене, або премінене душп нстнннаго хрнстнянмна (в котором ся теж скуткн тых трех преднЬйшых богословскнх цнот, вЬры, надежды н любве отчастн выражатн н оказоватн будут) уважатн умысл пред себе взявшы.
Прошу впрод того мстнннаго сві>та, просвізіцаюшаго всякого іеловека грядуіцаго в мнр, абы он сам не по нашему достоннству, але по премногому н нензслЬднмому богатству іцедрот свонх п мн^, мовячому, н вам слухаючым на 3pt>HHe славы преображенмя своего душевные очы отвормтн й просвЬтнтн cb^tom своего богоразумна рачыл.
КНІГІ ОНЛАЙН
