Старонкі тэатральнага жыцця Беларусі 1990-х гадоў
Таццяна Ратабыльская
Выдавец: Каўчэг
Памер: 232с.
Мінск 2000
сабе прыстаўную рудую бараду і адпаведны касцюм, каб, апрануўшы яго, радзіцца і пужаць дурняў; навучыць сабаку стаяць на задніх лапах; ведаць мастацтва важака малпаў, выклікаць смех гледачоў пацешным паказам чала# вечых слабасцей; бегаць і скакаць на вяроўцы, працягнутай ад адной вежы да другой, і сачыць за тым, каб яна не парвалася”.
Нагадаю — усё гэта павінен быў умець рабіць адзін кірмашовы артыст...
1999 г.
"ЧАРАВІК НА ТОЎСТАЙ ПАДЭШВЕ". МААЫ ТЭАТР
Чаму Мікалай Пінігін ставіць спектаклі не ў дзяржаўных тэатрах? У тым жа купалаўскім, якому аддадзена столькі сіл і таленту? Пасля трэцяга “камерцыйнага” праекта гэтае пытанне навязліва павісае ў паветры. Ці гэта свядомая пазіцыя свабоднага мастака, які калісьці марыў пра тэатр Старога горада і цяпер будуе паветраныя замкі ў вольным палёце, ствараючы свой тэатр без пэўных сцен, пляцовак, цэхаў? Е н мае толькі акцёраў (а я ведаю, што амаль кожны з беларускіх артыстаў марыць сыграць у спектаклі Пінігіна) і ўдзячных гледачоў. Ці гэта вымушаная форма існавання на радзіме, якая ўмее выкрэсліваць з памяці тых, хто спрабуе скокнуць трохі вышэй за астатніх. Так ці гэтак, але відавочна адно: Пінігін — паняцце не мясцовае і не геаграфічнае, гэта чалавек-тэатр (нешта роднаснае чалавеку-аркестру), ён, як фокус, прыцягвае да сябе ўсё яркае і таленавітае, вакол яго закручваюцца дзеянне і жьіццё.
Што ставіць сёння Пінігін у Мінску? Модную французскую аўтарку, старамоднага Карамзіна, маладога маскоўскага драматурга. Іх яднае толькі незвычайнае стаўленне да слова на сцэне. Гэта той літаратурны матэрыял, дзе сцэнічныя асацыяцыі і метафары нараджаюцца ад тэксту. I калі ў “Беднай Лізе” яшчэ назіраецца звычайная для рэжысуры Пінігіна “гульня” са словам, адрыў слова ад сэнсу, дык у спектаклях “APT” і “Чаравік на тоўстай падэшве” тэксту вяртаецца першапачатковае — сэнсавая вага.
Тры апошнія пастаноўкі зроблены Мікалаем Пінігіным са сцэнографам Зіновіем Марголіным. Вобраз спектакля “Чаравік на тоўстай падэшве” — нахіленая жалезная клетка, якую звычайна майструюць для птушак. Тут яна робіцца жытлом-турмой для чалавека ў грандыёзным эксперыменце пад назвай “Усё пазнаецца ў параўнанні”. I зноў З.Марголін выкарыстоўвае амаль самацытату, ва ўсялякім разе знаёмы прыём. Калі ў “Беднай Лізе” мы пазнавалі сцэнаграфічную прастору “Ідыліі”, то “Чаравік на тоўстай падэшве” створаны па слядах дэкарацыйнага афармлення п’есы Сартра (“За зачыненымі дзвярыма”, Маладзёжны тэатр), дзе Марголін прыдумаў металічныя канструкцыі, як няпобытывае месца існавання людзей.
Няўлоўная невядомая істота, якая выступае ў спектаклі пад некалькімі
мші-адші
імёнамі (Старая галёшніца, Турэмны наглядчык і інш.) у выкананні Сяргея Жураўля — матэрыялізаваны Канструктар жыцця, які эксперыментуе з псіхалогіяй людзей, ствараючы для іх невыносныя выпрабаванні. Е н зыходзіць з ідэі: трэба паставіць чалавека ў такое бруднае і жорсткае становішча, каб ён потым узрадаваўся маленькай падачцы. Ахвяру — мужа, які знаходзіцца на перакрыжаваннях эксперыментаў, — іграе У.Мішчанчук. У яго знешні выгляд маленькага савецкага чалавека, які спрабуе прыстасавацца да любых умоў, выжыць і нават аб нечым марыць. Арыштанцкае адзенне толькі падкрэслівае звычайнасць героя, яго тыповасць. Жонку ўвасабляе Вольга Клебановіч, яе бясконцыя пераапрананні, змены іміджу ўпэўніваюць нас у тым, што размова ў спектаклі ідзе не аб канкрэтнай жыццёвай сітуацыі, а выкрываюцца тут стэрэатыпы адносін паміж жанчынай і мужчынам. У гэтай пары нават ёсць “цыркавы выхад” у клоунскіх вопратках, што прымушае ўспомніць трагіфарсавыя дыялогі-клаунады бекетаўскіх герояў.
Колькі сацыяльных і гістарычных асацыяцый мае гэты спектакль! Е н створаны на мяжы абсурдысцкай прыпавесці і сацыяльнай сатыры. Эмацыянальныя кроплі, вузялкі гістарычнай памяці — гэта мелодыі і шлягеры розных часоў, якія нечакана гучаць на працягу дзеяння.
Можна сказаць, што “Чаравік на тоўстай падэшве” — акцёрскі бенефіс і феерверк майстэрства Сяргея Жураўля. Апошнія працы артыста: Сальвадор Далі, Марк (“APT ”) і чарга ролей у “Чаравіку...” раскрылі неверагодны дыяпазон і бліскучую тэхніку Жураўля. Гэта адзін з лепшых акцёраў Беларусі. Яму падуладныя са.мыя розныя жанры, ад трагедыі да фарса, асабліва любіць іграць ён на кантрастах, у межах жанравых сінкоп, імгненна пераходзячы ад псіхадрамы да іроніі. Е н можа бліскуча ўвасабляць раздваенне персанажа ці імгненна “адчужацца” ад ролі. Гэта акцёр, да ўсяго, які ўмее “выкладвацца” ў ролі, ён аддае ёй усяго сябе.
Адзінае, што выклікае недаўменне ў “Чаравіку на тоўстай падэшве” — недарэчны фінал. Е н не прадуманы драматургам, не вырашаны рэжысёрскі і акцёрскі. Пасля столькіх наваротаў і асацыяцый на працягу сцэнічнага дзеяння спектакль раптам завяршаецца сцэнай з дзіцячага “ранішніка”: дзеянне пераведзена ў казачны план і лопаецца мыльнай бурбалкай.
I яшчэ адно хочацца сказаць пра “Чаравік на тоўстай падэшве”. Яго пачынаў рэпеціраваць выдатны купалаўскі акцёр Валерый Філатаў (роля ахвяры-мужа), які нядаўна памёр. Таму спектакль прысвечаны памяці цудоўнага артыста.
1999 г.
НЕПАУТОРНЫЯ АБЛІЧЧЫ ТЭАТРАЎ
рэе^^^
© Тэатр-студыя кінаакцёра.
© Візітоўка і твар (Беларускі акадэмічны тэатр імя Я.Кодаса)
© На мяжы мастацтва і жыййя (Мазырскі тэатр “Верасень )
© Рэабілітацыя чалавека (Гомельскі драмтэатр)
© Аранжарэйныя кветкі ў Доме палітасветы (Магілёўскі тэатр)
© Віцебскай "Аяльйы’ — 10
© Інвентарны нумар — незалежны. (Гомельскі незалежны тэатр)
© Гамлет у катрынцы часу (Рускі акадэмічны тэатр імя Горкаіа)
ІКеашр. cmyqu#. Kufawctntya
вўтомштічш тжмў
Недавно в белорусской столнце открылась ешё одна сцена: Театр-студня кнноактёра. Коллектнв стал неожнданно ннтересным явленнем в театральной жнзнн города; н хотя его репертуар, по молодостн, скромен — всего несколько спектаклей, — он успел уже завоевать устойчнвую снмпатню зрнтелей. В театре работают как нзвестные мастнтые режнссёры, так н совсем молодые, только начннаюіцне; рядом с актёрамн кнностуднн “Беларусьфнльм” (Л.Румянцевой, С.Суховей, В.Гостюхнным, П.Юрченковым, А.Беспалым н др.) нграют опытные театральные артнсты (С.Кузьмнна, А.Аржнловскнй, Й.Мацкевнч, Г.Муженко н др.)
Репертуар у нового коллектнва не отлнчается особой орнгннальностью: ставятся пьесы, шнроко ндуіцне по всей стране: “Наеднне co всемн” А.Гельмана, “Смотрнте, кто прншёл” В.Арро, “Счастье моё” А.Червннского. Однако молодой театр-студня прнвлекает ннтереснымн режнссёрскнмн понскамн, хорошнм актёрскнм составом, желаннем сказать своё слово в нскусстве. Некоторый эстетнческнй разнобой репертуара театра пока ндёт ему на пользу, свндетельствует о творческнх понсках коллектнва, находявцегося в становленнн.Студня заннмает сценнческую плошадку краснвейшего кннотеатра города “Москва”.
Егцё до офнцнального открытня, не нмея своей сцены, театр заявнл о себе постановкой “Утнной охоты” А.Вампнлова (реж. В.Аннсенко). Она показывалась всего пять раз на разных сценнческнх пловцадках н вызвала ожнвлённые отклнкн. Театр-студня открылся в 1982 году спектаклем “Вся его жнзнь” по повестн “Коммуннст” Е.Габрнловнча (пост. В.Аннсенко). Стронтельные леса, соедннявшне сцену н зрнтельный зал, документальные кадры Гражданской войны, проецнровавшнеся на экране, пнсьма Леннна, звучаіцне “за кадром”, — всё было направлено на прнобретенне масштабностн постановкн, сопротнвлявшейся камерным условням малой сцены.
Начав с острой гражданской тематнкн, режнссёр В Анясенко продолжнл её на современном матернале пьесы А.Гельмана “Наеднне co всемн”. В отлнчне от пьесы, соцнальный статус героев спектакля сннжен. На сцене — тнповой ннтерьер. Голубев — Н.Мацкевнч — простоват, не очень большой начальннк, “загнан” н на работе н дома. А.Гельман показывает, как снстема замкнутой круговой порукн пронзводственных отношеннй влняет на ннтнмные, семейные отношення людей, нзменяет нх человеческнй н нравственный облнк. Ннтерпретацня мннчан не стала особенно прнмечательной. Спектакль замкнулся в рамках семейной драмы, не выходя на более глубокнй соцнальный план обобіценнй. Актёры (Л.Румянцева н Н.Мацкевнч) нграют спокойно, не слншком волнуясь. У каждого нз супругов своя логнка оправдання собственной жнзнн. С каждым новым раундом выяснення отношеннй кто-то выходнт победнтелем, но уже в следуюіцей сцене победнтель оказывается побеждённым — оба в одннаковой степенн не раз шлн на компромнсс с сове-
стью. Эмоцнональные, напряжённые сцены не удаются, может быть, потому, что не нспытывая к свонм героям нн малейшей снмпатнн, актёры не верят в нскренность нх порывов, фальшнво рыдают, впадают в ложный пафос, н уже не разобрать, где герон нскреннн, а где обманывают себя н друг друга.
Совсем нное направленне эстетнческнх понсков продемонстрнровал спектакль молодого режнссёра В.Шншова н художннка А.Вереіцагнна “Запнскн сумасшедшего” по повестн Гоголя. Он продолжнл “Наеднне co всемн” в плане камерного нспользовання малой сцены (это спектакль-монолог). Постановка утверднла смысл театра-студнн не столько как органнзацнн учебной нлн прнкладного характера (в плане тренажа н занятостн кнноартнстов), сколько творческой н экспернментальной. Выстроенная драматургня спектакля отлнчается от логвкн художественного развнтня повестн, не нллюстрнрует её; прн этом театр довольно осторожно отнёсся к тексту “Запнсок сумасшедшего”.
Неясные очертання сцены серебрнсто-серых тонов окружают давяіцее своей замкнутостью пространство — деформнрованный осколок реальностн. Веіун потерялн точку опоры н застылн в неестественных ракурсах: повнс над плошадкой стул, вннтовая лестннца зацепнлась за потолок, падаюшне часы оказалнсь без стрелок. Время остановнлось. Мнр увнден глазамн петербургского чнновннка. В белой рубахе, с мерцаюсцей свечой в руке он (А.Аржнловскнй) спускается откуда-то сверху н начннает свой рассказ-монолог. На заднем невысоком помосте, за занавесом — другая — “генеральская жнзнь” — что-то блестяіце-ёлочное, куда ннкогда не подняться Попршцнну. Там же дважды появнтся генеральская дочь — манекен в белом платье — н нереальная, как в мечте, н в то же время грубо-матернальная в своей мёртвой кукольностн. Спектакль создан по поэтнческнм законам. Заявленная в самом начале тема варьнруется на протяженнн всего спектакля. Петербургскнй чнновннк Попрніднн смел пожелать больше, чем ему следует, по законам обіцества, в котором он жнвёт. Он смел влюбнться в генеральскую дочь н пожелать “генеральской” жнзнн. С точкн зрення обіцества это означает, что он начал сходнть с ума. Но чем больше Попршцнн пытается свонмн глазамн, чувствамн, разумом вннкнуть в недоступную жнзнь, нша глубокнй смысл в каждом мычаннн начальннка, в каждой газетной строчке, тем более абсурдным н безумным выгляднт в нашнх глазах нменно окружаюшнй Попрншнна мнр, а не сам чнновннк. В этом мнре человек не нмеет права даже на мечту, лншён права на собственную внутреннюю жнзнь, на свою “Нспанню”. He поннмая мнра, “преодолевая” его, Попршцнн сходнт с ума, обретя в этом свою “Нспанню” н право называться её королём.
КНІГІ ОНЛАЙН
