Стары Мір
Алесь Краўцэвіч, Галіна Якшук
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 85с.
Мінск 1993
У шурфах і раскопах, закладзеных па ўсёй тэрыторыі Міра, выяўлены некалькі відаў шклянога посуду: бутэль-кі (мал. 19:/6—23), бутлі, кварты (мал. 19:2—4), шкля-ніцы (мал. 19:28—31), чаркі (мал. 19: 6, 7, 14, 25, 38), келіхі (мал. 19:32—37), шклянкі, кубкі (мал. 19:8—73). Буіэлькі маюць тулава цыліндрычнай формы і глыбока ўвагнутае дно, горлы іх каля венца ўпрыгожаныя наляп-нымі адным ці двума пасамі; бутлі — начынне больш буйное за бутэлькі, але падобнае па форме. Кварты — прамавуголыіыя ў плане бутэлькі, у адной іх разнавід-насці вуглы сценак прамыя, у другой — скругленыя, пра-мавугольнае тулава заканчваецца невысокай шыйкай і венцам. На адной з мірскіх квартаў захавалася кляймо, на жаль, адбітак дрэнны і нс чытаецца.
Келіхі (18 ст.) зроблены з бясколернага шкла, нека-торыя з іх гранёныя, адныя маюць ножку, у другіх чаша пачынаецца адразу са стапы, у частцы паміж стапой і чашай маецца прыплюснуты «яблык».
Чаркі сфармаваны з зеленаватага шкла, донца ў ад-ных — плоскае, цяжкае, у другіх — тонкае ўвагнутае, на некаторых больш позніх маецца рыфленне.
Вельмі цікавыя знаходкі звонападобных кубкаў з моцна адагнутым венцам (мал. 19:8—13) выяўлены A. М. Кушнярэвічам каля Мікалаеўскага касцёла. Увогу-ле ў ходзе даследаванняў па розных гарадах і мястэч-ках Беларусі, у тым ліку і Беларускага Панямоння, заў-важана канцэнтрацыя зпаходак шклянога посуду ў куль-турным слоі каля культавых пабудоў, як касцёлаў, так і цэркваў. Мір у гэтым сэнсе не выключэнне.
3 каменных вырабаў у нашай калекцыі фрагменты тачыльных брускоў (мал. І1:М), з касцяных — два фраг-менты тронак нажоў (мал. 11:16, 17). Як мы ўжо ўпамі-налі, у культурным слоі Міра не захоўваюцца арганіч-ныя рэчывы, таму значная частка матэрыяльнага ася-роддзя сярэднявечнага міраніна засталася за межамі археалагічнага вывучэння. Трэба думаць, што частка
62
19. Вырабы ca шкла. 1—4 — кварты 17—18 стст.; 5 — дно бутлі (?) 17—18 стст.; 6, 7, 14, 25, 38 — чаркі 17—18 стст.; 8—13 — звонапа-добныя кубкі 17—18 стст.; 15 — дно бутліка (?) 17—18 стст.; 16— 23 — бутэлькі (16 — 19 ст., 17— 16—17 стст., 18—23— 17—18 стст.); 24 — доііца буйнога начыння 17—-18 стст.; 26—27 — ваконнае шкло 17—18 стст.; 28—31 — шкляніцы 17—18 стст.; 32—37-—келіхі 17— 18 стст.; 36 — кубак (?); 8—13 — раскопкі A. М. Кушнярэвіча
63
гэтая нямалая, бо вядома, якое месца ў жыцці беларуса займала і займае, напрыклад, дрэва.
Аднак і тое, што мы ўжо маем у выніку навуковых раскопак Міра, дазваляе меркаваць аб высокім узроўні цывілізацыі гэтага сярэднявечнага паселішча.
* * *
Пісьмовыя крыніцы раскрываюць перад намі карціну вірлівага жыцця сярэднявечнага Міра. Рамесная, гандлё-вая дзейнасць, земляробства, цэхі, кірмашы, братэрст-вы — усё праявы гэтага жыцця, у якім хапала месца ўсім насельнікам, нягледзячы на веравызнанне і нацыя-нальнасць,— і беларусам, і татарам, і яўрэям.
Пісьмовыя крыніцы ўдала дапаўняюцца археалагіч-ным маіэрыялам, які дапамагае аднавіць матэрыяльнае асяроддзе сярэднявечных міран. Вельмі важным нам здаецца тое, што пісьмовыя дакументы з Міра і іншых падобных паселішчаў разам з археалагічнымі знаходка-мі паказваюць нам менавіта народнае жыццё, народную (не элітную) матэрыяльную культуру.
Нельга поўнасцю і канчаткова вывучыць гісторыю нават невялікага паселішча, такога, як Мір. He прэтэн-дуе на вычарпальнасць і наша праца. Наступным даслед-чыкам напэўна знойдзецца што дадаць і застаецца толь-кі пажадаць ім плёну.
Працяг табл. 6.
0/0 Асаблі-васці р d С. 0. Заўвагі
=КЁ= 1,07 16 11
*w 0,92 15 7
° KB ° малая 1,15 15 7
=кв/ малая 1,32 16 7
=о= малая 1,29 15 3
=КЕ= малая 1,12 16 4 ссоўванне штэмпеляў
=КВ= малая 1,35 16 4 ссоўванне штэмпеля, дэфектны кружок
/W 1,14 16 3 ссоўванне штэмпеляў
/W 1,24 16 8 на av частка легенды rv
°К£° 1,05 16 4 1666
*Н£= 1,49 16 10
°КЕ° 1,17 15 2
*КВ= 1,10 15 10 дэфармаваная
=кв= (0L°I) 1,05 16 9 на полі rv сляды апра-цоўкі штэмпеля напіль-
нікам
=кв= 1,03 16 1
=КР= 0,86 17 3 дэфектны кружок
=кв= 1,18 16 2
=кв= 1,13 16 7
/ке/ малая 1,03 16 12
=G= (D-VC) 1 ,21 16 4
6. Зак. 1311
73
IOAN ° CAS°REX° °TOL°BO CSOLI°MAG°DVC°LIT ° 1 0 6 0 6 0 / 0
39 IO/// =CAS°REX= CG°F°H= =SOL/////////////°1= 6=6=6=
40 IOAN/ llllll/X= /G°F°H° ///LI°M////VC=LIT= 1—6—6—6=
41 IOAN0 =CAS°REX= °G°F°H/ =SOLI°MAG°DVC°LIT °1 =6=6=6=
42 ЮА// =CA////// /////// ///LI °MAG=DV/////// ///////
43 IOAN= =CAS=REX= =T°L°B° =SOL I / M AG°DV / / /1 T= 1=6=6///
44 IOAN/ /CAS REX= =T=L=B° =SOLFM///////////1 = 6=6=5=
45 /OA№ =CAS=RE// /////// =SOL1=MA///////IT /1/6/6/6/
46 IOA// =CAS=REX= =T°L/B/ //////MAG=DVC= LIT=1=6=6=6/
47 *IOAN* =CAS=REV* * —SOLI—MAGNI—
DVX=L/////////
IOA№ °CAS°REX° °T°L°B° °SOLID°REGNIO(-) °POLON I ° 1 °6°6° / °
48 IOA№ =CAS°REX= /////// =SOLID°REGNI=(I)° POLON=° 1 =6=6=0=
49 IOAN0 °CAS°REX= °T°L°B0 =SOLID°RIGN !=(!)= POLON=° l=6=6=0=
50 IOAN CAS=REX= oyüj °ß° *SOLID=REGN==(N)= POLON==1=6=6=0:
51 IOAN0 /CAS REX= =T°L°B° °SOLID°REGNI=(I) = POLON=/1/////O—
52 IOAN0 /CAS°RE// °T°L°B= OSOLID°REGNIO(G)° POLO==: 1=6=6=1=
53 IOA№ =CAS/REX° OT°L°B= =S///D/REGN==(N)= POLONI°1=6=6=1=
54 /OA№ =CAS°REX= /T/L/В/ =SOLID°REG==°(G)= POLO==° 1 =6=6=3°
55 IOA№ =CAS°REX= /Т///// C4OIT///FG —fG^—
POLO==° 1 =6=6=4=
74
Працяг табл. 6.
0/0 Асаблі-васці р d С. 0. Заўвагі
=G= (////) 1,14 16 9
°G= (////) 0,99 16 10 дэфектны кружок
= G= (D—VC) 0,65 16 7
=H= малая 1,33 15 10 сапраўднасць выклікае сумненні
/W 1,48 17 12 —»—
=В= 1,07 16 3 фальшывая
*кв* 1,24 15 12 фальшывая, «конь з доў-гімі нагамі»
*К£* (LL ) 1,14 15 1 —»—
/// (REV) 0,93 16 6 фальшывая
Асаблі-васці р d с. о. Заўвагі
1,38 16 3
(RIGNI) 1,24 15 10 памылка ў легендзе
1,23 16 12
0,98 16 12 дэфектны кружок
1,21 16 2
1,20 17 7 дэфектны кружок
0,91 16 12
1,65 16 2
6*
75
IOAN ° °CAS KEX" 0T°L° B 0 °SOLIDoREGNIo(-)° POLONI ° 1 °6°60/ °
56 IOAN0 =CAS/REX= °TJL В’ °SOLID°REG==O(G) = POLO==° 1 =6=6=4=
57 /OAN= °CAS°REX= Z////B/ °SOLID:REG===(G) = POLO==°1=6=6=4=
58 IOAN0 ///S°REX° °////// /SOLID////==/(G) = POLO==°1 =6=6=4/
59 IO/// .//AS°REX= °T/L/B/ °SO/////////////////// //1=6=6=4=
60 IOAN/ /CAS°REX= °T°L°B= °SOLID///G===(G)= POLO==°1=6=6=4=
61 IOA№ =CAS///// °T°//// =SOLID°REG==°(G)= POLO==°1=6=6=4°
62 IOAN0 =CAS///// °T°///Z °SOLID°REG===(G)= POLO=='l =6=6=4=
63 IOAN0 =CAS°REX° °T’L/B° °SOLID/REG==/(G)= POLO==°1 =6=6=4°
64 IOAN0 =CA////// OTL°// /////D°REG==°(G)= POLO==°1 =6=6=4/
65 IOAN/ =CAS°REX= OT°L°B° Z///Z/////Z/////////O= =°l=6=6/4/
66 IOAN0 =CAS°REX= ° T° L° / ° OSOLID°PEG==°(G)= POL/==/l=6=6=4°
67 IOAN0 °CAS°REX= °T°L°B= =SOLID°REG===(G)= POLO==° 1 =6=6=4=:
68 IOAN0 =c/////// °T°L°// =SOLID°REG==°(G) = OLO==°1=6=6=4°
69 IOAN0 =CAS°R/// °T°L°B° /SOLID/REG===(G) = P0L0==/////6=4=
70 IOA№ °CAS°REX= =T°L°B/ /S///////G==°(G)= POLO==°1=6=6=5°
71 IOA№ °CAS°REX= °T0L°B° /SOLID/REG===(G)= POLO==°l=6=6/5/
72 I//// /CAS°REX= °T/L/B/ /SOLID°REG===(G)= POLO==°1=6=6=5=
73 IOAN0 Z//////X= OT°L°B0 =SOLID°RIG===(G) = POLO==°1=6=6=5=
74 IOAN= °CAS/REX=/ /T/L°B/ CSOLID°REG===(G) = POLO==°1=6=6=5=
76
Прац.чг табл. 6
Асаблі-васці р d С. 0. Заўвагі
1,40 17 10
1,26 16 11
1,24 16 6 дэфектны кружок
1,24 16 7
1,20 16 8 дэфектны кружок
1,17 16 11
1,15 16 2
1,13 16 5
1,11 16 7
1,07 16 11 ссоўванне штэмпеля
(PEG) 1,12 16 3 зпошаны штэмпель?
1,01 16 11
0,92 16 12
0,78 16 1
1,40 16 11
1,37 16 6
1,30 17 10 дэфармаваная
(RIG) 1,07 15 5 зношаны штэмпель
1,04 16 4
7?
IOAN °CAS°REX° °T°LOBO 1 SOLID°REGNI°(—)° POLONI°1 °6O6°/0
75 ІОА№ °CAS°REX= °T°L°B“ : SOLID REG ===(G) = POLO==°1=6=6=5°
76 IOAN/ °CAS/REX= °T°L°B= °SOLID°REG==/(G)/ POLO==°1 =6=6=5°
77 IOAN ° /CAS°REX= /Т///// /SOLID°REGNI=(I)= POLON=° 1=6=6///
78 IOAN“ =CAS°RE// °T///// /SOLID°REGNI=(G)° PO/////////////
79 IOAN“ /CAS°REX= /T°L°B/ /SOL//////NI=(1)= POLON=/l/6=6=//
80 IO/// /CAS°REX= =T°L°B° ///////////////// POLON=° 1=6=6///
81 /ОА№ °CAS°REX= 1 /! Ш / 1 / I I I / 1 /////DREG===(G) = POLO==° 1=6=6///
82 ЮА№ =CA////// °T///// “SOLID REG===(G) = POLO==° 1=6=6//°
83 IOAN“ =CA////// /////// ,///DR/G==°(G) = POLO==°1=6/////
84 IOAN“ ///////x= °TCLB° /////////G===(G) = POLO==°1///////
85 IOAN“ =CAS///// T L/B/ =SOLID/REG==/(G)= POLO==° 1=6=6///
86 IOAN“ °CAS°R/// І//І/// OLID°REG===(G)= POLO==°////////
87 IOAN ■'CAS///// :шш /SOLID°REG===(G) = POL////////////
88 ///// І//І/ІІІ/ ПНШ ////////EG==°(G) = POLO= = ° 1=6=6///
89 IOA№° =CAS°RE// /т/l/// =SOLID RE////////// /////////////
90 IOAN= =CAS=REX= =T L’B= °S//ID°REG===(G)// //0==/l=6=6=4°
91 IOAN* /CAS=RE== — *SOLID=REG/////// POIO== = 1///1///
92 IOAN= /////ARX ======= =SOLID////////////// O===l=6===6°
93 IOAN“ ///////// /////// NAOI/ХдЯ/ЗАэ//////
У м о ў н ы я абазначэнні
= — літара ці знак інтэрпункцыі адсутнічаюць, / — наяўнасць ці адсут захаванасці манетнага кружка, ° — кропка. Р — маса манеты (у грамах), d (—) — становішча геральдычііага знака ў легендзе.
78
Працяг табл. 6
Асаблі-васці р d С. 0. Заўвагі
0,99 16 4
0,83 15 11
1,16 16 12
1,24 15 2
1,22 16 7
0,78 16 10
1,22 15 5
1,28 16 7
1,20 16 7
1,43 15 8 ссоўванне штэмпеляў
1,35 16 4 дэфармаваная
1,14 16 6 дэфектны кружок
1,11 16 9
1,09 15 5 на av «сетачка» ад кан-такта з тканінай
1,23 16 11 дэфектны кружок
0,92 16 5 сапраўднасць выклікае сумненне
(РОЮ) 1,10 15 1 фальшывая, легенда вы-кананая прымітыўна
0,83 15 6 фальшывая
0,76 16 12 «nummus incusi»
апісання манет
насць літары або знака іптэрпункцыі не можа быць вызначана з-за дрэннай дыяметр (у міліметрах), с. в. — суадносіны восей па «гадзіннікавай» сістэме.
79
дакладнасцю прыбліжаецца да размеркавання манет па гадах вялікага Праснышскага скарбу (Польшча, Оольш за 17 тысяч солідаў) 4, аднак маюцца некаторыя адроз-ненні (мал. 22). У нашым скарбе мала каронных солідаў 1663 г. У комплексе такой велічыні можна было чакаць выяўлення 3—6 манет гэтага віду. Сярод солідаў Вялі-кага княства Літоўскага 1666 г. з ініцыяламі TLB — 40% з так званай малой манаграмай, 1665 г. прадстаўлены
КНІГІ ОНЛАЙН
