КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
КАРОТКІ ЗМЕСТ Хваробай (illness) завецца пашыранае ў грамадстве ўяўленне аб выразных адхіленнях ад нармальнага здаровага стану. Захворванне (disease) — гэта паталагічны стан пэўнай часткі цела, якая кепска дзейнічае або ўвогуле разладжана. 1 хваробу, і захворванне трэба разглядаць у агульным культурным кантэксце. Эпідэміялогія вызначае частату і распаўсюджанасць захворванняў у грамадствах і шляхі барацьбы з імі. Эпідэміёлагі, ужываючы антрапалагічныя метады, высветлілі паходжанне такіх таямнічых захворванняў, як куру. Яны паказалі, што ўзнікненне і эндэмічных захворванняў (не частых, але пастаянна прысутных у супольнасці), і эпідэмічных (якія ўзнікаюць даволі часта і хутка распаўсюджваюцца) абумоўлена асяроддзем. Гэты момант мае вырашальнае значэнне і для разумення “захворванняў развіцця”. Недаяданне, не з’яўляючыся само па сабе захворваннем, можа аслабіць арганізм ці нават давесці чалавека да смерці. Яно залежыць ад мадэляў харчавання і часцей сустракаецца ў буйнамаштабных земляробчых і прамысловых грамадствах, чым у невялікіх супольнасцях. Збіральнікі і земляробы з малалікіх абшчын звычайна недаядаюць толькі ў выпадку сур’ёзнага парушэння іх традыцыйнай мадэлі харчавання. Нават у такіх грамадствах, як наша, дзе ежы вырабляецца шмат, яна размяркоўваецца неаднолькава (паводле грамадска-эканамічнай няроўнасці), і шмат людзей галадае. Голад абумоўлены і тым, што іменна людзі ўспрымаюць як ежу: патэнцыяльна спажыўныя рэчы могуць быць вызначаны як “не-ежа”, і нават спецыялісты не заўсёды разумеюць усе тонкасці пытання. Акрамя фізіялагічных захворванняў і недаядання, ва ўсіх культурах свету сустракаюцца псіхічныя хваробы. Часта яны выклікаюцца стрэсам пры спробе адаптавацца да пэўнага асяроддзя. Некаторыя мадэлі псіхічных хвароб з’яўляюцца універсальнымі, іншыя ж спецыфічныя для пэўных культур і абумоўлены прыродным асяроддзем і традыцыямі грамадства. Падчас хуткія сацыяльныя змены выклікаюць такія стрэсы, што чалавек страчвае арыенціры ці нават прагу да жыцця. Існуюць самыя розныя ўяўленні аб прычынах хвароб. Заходнія медыкі традыцыйна разглядалі душу і цела як дзве паасобныя сістэмы, для кожнай з якіх характэрны свае хваробы. Іншыя культуры падыходзяць да гэтага пытання болып цэласна. Нават заходняя медыцына чым далей, тым болей схіляецца да халістычнага пункту гледжання. Ненавуковыя медычныя сістэмы можна падзяліць на персаналістычныя, паводле якіх хваробу наганяе нейкая злосная істота, і натуралістычныя, якія лічаць прычынай хваробы безасабовыя фактары. Спосабы лячэння хвароб самыя разнастайныя, і ў кожнай медычнай традыцыі ёсць свае поспехі, хоць падчас і цяжка давесці, як і чаму гэтыя спосабы “працуюць”. Сацыяльныя складнікі сістэмы аховы здароўя — гэта месца лячэння, якое вызначаецца культурнай традыцыяй, лекары з іх памочнікамі і сам пацыент. За лячэнне заўсёды даводзіцца плаціць. Яго высокі кошт у заходніх медычных сістэмах абумоўлены цэлым шэрагам прычын. ЛІТАРАТУРА ПА ТЭМЕ Coreil, Jeannine and Mull, J. Dennis, editors. Anthropology and Primary Health Care. Boulder, CO: Westview Press, 1990. Crandon-Malamtid, Libbet. From the Fat of Our Souls: Social Change, Political Process, and Medical Pluralism in Bolivia. Berkeley: University of California Press, 1991. Finkler, Kaja. Physicians at Work, Patients in Pain: Biomedical Practice and Patient Response in Mexico. Boulder, CO: Westview Press, 1991. Foster, George M., and Anderson, Barbara G. Medical Anthropology. New York: Wiley, 1978. Frankel, Stephen. The Hull Response to Illness. New York: Cambridge University Press, 1986 (Papua New Guinea). Frankel, Stephen and Lewis Gilbert, editors. A Continuing Trial of Treatment: Medical Pluralism in Papua New Guinea. Boston: Kluwer, 1989. Grollig, Francis X., and Haley, Harold B., editors. Medical Anthropology. The Hague: Mouton, 1976. Gussow, Zachary. Leprosy, Racism, and Public Health: Social Policy in Chronic Disease Control. Boulder, CO: Westview Press, 1989. Henderson, George E., and Cohen, M. S. The Chinese Hospital. New Haven: Yale University Press, 1984. Henderson, George E., and M. Primeaux. Transcultural Health Care. Reading. MA: Adisson-Wesley, 1981. Hill, Carole. Training Manual in Medical Anthropology. Washington, DC: American Anthropological Association, 1985. Holden, Pat, and Littlewood, Jenny, editors. Anthropology and Nursing. New York: Routledge. 1991. Janes, Craig R , Stall, Ron, and Gifford, Sandra M., editors. Anthropology and Epidemiology. Boston: D. Reidel, 1986. Johnson, Thomas F., and Sargent, Carolyn F., editors. Medical Anthropology: A Handbook of Theory and Method. New York: Greenwood Press, 1990. Johnston, Fransis E., editor. Nutritional Anthropology. New York: Alan R. Liss, 1987. Kunitz, Stephen J. Disease, Change and the Role of Medicine: The Navajo Experience. Berkeley: University of California Press, 1983. Landy, David, editor. Culture, Disease, and Healing: Studies in Medical Anthropology. New York: Macmillan, 1977. Leslie, Charles, editor. Asian Medical Systems. Berkeley: University of California Press, 1976. Logan, Michael H., and Hunt, Edward E., Jr. Health and the Human Condition: Perspectives on Medical Anthropology. North Scituate, MA: Duxbury Press, 1978. Loudon, J. B., editor. Social Anthropology and Medicine. New York: Academic Press, 1976. McElroy, Ann, and Townsend, Patricia K. Medical Anthropology in Ecological Perspective. Boulder, CO: Westview Press, 1989. Marshall, Patricia A., and Bennett, Linda A., editors. Culture and Behavior in the AIDS Epidemic. Special issue, Medical Anthropology Quarterly, March, 1990. Newman, Lucile F., editor. IComen's Medicine. New Brunswick: Rutgers University Press [examples from West Africa, Latin America, and Britain], 1985. Norbeck, Edward, and Lock, Margaret, editors. Health, Illness, and Medical Care in Japan. Honolulu: University of Hawaii Press, 1987. Ohhuki-Tierney, Emiko. Illnes and Healing Among the Sakhalin Ainu. New York: Cambridge University Press, 1981. Reid, Janice. Sorcerers and Healing Spirits: Continuity and Change in an Aboriginal Medical System. Canberra: Australian National University Press, 1983. Romanucci-Ross, Lola, Moerman, Daniel, and Tancredi, Laurence R., editors. The Anthropology of Medicine: From Culture to Medicine. New York: Bergin and Garvey. 1991. Simons, Roland C., and Hughes, C.C., editors. The Culture-bound Syndromes. Boston: D. Reidel, 1985. Young, James C. Medical Choice in a Mexican Village. New Brunswick: Rutgers University Press, 1980. HATATKIАНТРАПОЛАГА Мэдлін Эн Айрыс Старэнне Амерыкі і перспектывы антрапалогіі Мэдлін Эн Айрыс атрымала ступень доктара філасофіі ў галіне антрапалогіі ў Паўночна-заходнім універсітэце. Цяпер яна намеснік дырэктара па адукацыі ў Бюлераўскім цэнтры старэння пры Медычнай школе Паўночназаходняга універсітэта і асістэнт-прафесар клінічнай медыцыны ў Медычным дэпартаменце гэтай школы. Яна распрацоўвае для універсітэта навучальныя праграмы па герыятрыі і геранталогіі, даследуе этнаграфію старэння ў Чыкага і працу службаў старасці і догляду, асабліва апякунчых сістэм. У якасці навуковага кансультанта яна ўдзельнічае ў распрацоўцы палітыкі арганізацый і аб’яднанняў старых людзей. Калі антрапалагічныя метады пачалі прыкладацца да амерыканскай культуры і грамадства, антраполагі ЗША сталі звяртаць больш увагі на ўласныя культурныя погляды і звычаі. Узніклі новыя сферы даследавання — такая субспецыяльнасць, як “медычная антрапалогія ”, якая вывучае паасобныя перыяды жыцця, у прыватнасці, старасць. Вывучэнне кулыпурных і грамадскіх змен у нашым жыцці можа быць надзвычай плённым. Гэта датычыцца ўсіх антраполагаў, якія даследуюць этнаграфію свайго народа, і асабліва тых, хто займаецца старымі, бо старыя, ідучы наперадзе нас, паказваюць, якімі мы самі некалі станем. Антраполаг Барбара Маергоф у сваёй працы аб старых яўрэях з Цэнтра састарэлых на поўдні Каліфорніі згадвае: “Калі-небудзь і я стану такой жа старой яўрэечкай, і мне важна ўжо зараз ведаць, што гэта такое" [Myerhoff, 1978, с. 19]. Працуючы з наведвальнікамі цэнтра, яна стварыла інтэлектуальную прастору, каб “прадбачыць, рэпеціраваць і назіраць ” сваю будучыню. Мабыць, найбольш захапляе герантолага і прыносіць яму найбольшае задавальненне магчымасць радыкальна змяніць сваю самасвядомасць і ўласную будучыню. Старэнне — рэч павучальная ва ўсіх сэнсах. Калегі і родзічы старэюць, адыходзяць на пенсію і паміраюць, і мы ўсе састарэем, калі пражывём дастаткова доўга. Такім чынам, даследаванне старэння ў Амерыцы — гэта этнаграфічнае люстэрка, у якім мы можам убачыць сябе ў новым, нязвыклым ракурсе. Гэтае маё даследаванне разглядае біялагічны, сацыяльны і культурны аспекты чалавечага жыцця як адно цэлае. Антрапалогію ўвогуле характарызуе халістычны падыход да чалавека. Такі падыход неабходны для стварэння поўнай карціны старэння і любога яго аспекту. Ён забяспечвае антраполага дасканалым этнаграфічным і іншым інструментарыем. Угэтай маёй працы — “Старэнне ў Чыкага ”— даследуюцца спецыфічныя рысы старэння ў канкрэтнай геаграфічнай і этнічнай супольнасці. На першы план выступае важнасць цэласнага падыходу пры вывучэнні старэйшага пакалення. Угэтай праграме мы даследуем разнастайны досвед старэння, апісаны 50 старымі з Чыкага і яго ваколіц. Акрамя звычайных свабодных (open-ended) гутарак з кожным удзельнікам праекта, мы правяралі функцыянальны статус кожнага з іх — здольнасць уладкоўваць штодзённыя справы, гатаваць ежу, прыбіраць і мыцца. Гэтыя звесткі дазваляюць нам размеркаваць апытаных па шкале, якая ўжывалася ў больш грунтоўных даследаваннях, каб параўноўваць нашы дадзеныя з дадзенымі іншых даследчыкаў. Звесткі з біялогіі старэння дапамагаюць адрозніваць “нармальныя ”, “звычайныя ” змены, звязаныя са старэннем, ад паталагічных, і вызначаюць месца ўдзельнікаў праекта на шкале моцнага/слабога здароўя. У працэсе ажыццяўлення праекта глыбока вывучалася мінулае кожнага яго ўдзельніка ў сямейнай, працоўнай і хатняй сферах і высвятлялася, як узрост уплывае на жыццёвыя сітуацьп. Так, сістэму ўзаемнай падтрымкі братоў і сясцёр абсалютна немагчьша растлумачыць без высвятлення гісторыі сямейных адносін на працягу ўсяго жыцця. FomaKi падыход, які ахоплівае ўсё жыццё чалавека, крыху нязвыклы для падобных доследаў.