Тры таварышы
Эрых Марыя Рэмарк
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 367с.
Мінск 1994
Я ўскочыў і прыслухаўся. Што здарылася? Ці мы на месяцы? Гэта ж быў сапраўдны хор, двухгалосы жаночы хор...
«Грэшнік, дух свой разагні...» — грымнула над могілкамі ў рытме вайсковага марша.
Я паглядзеў на Пат.
— Нічога не разумею,— сказаў я.
«Спавядайся ў журбе...» — зноў пачулася ў бадзёрым тэмпе.
Раптам да мяне дайшло.
— Божа мой! Ды гэта ж Армія выратавання.
«Прэч грахі з душы гані!» — заклікалі цені зноў. Спеў мацнеў.
Карыя вочы Пат заіскрыліся. Яе губы і плечы ўздрыгнулі.
Над могілкамі грымела ўсё гучней:
У агонь пякельны ты Трапіш за свае грахі_. Чуеш: кліча Бог святы? Дык бяжы, не будзь глухі—
— Ціха! Каб на вас пярун! — даляцеў раптам злосны голас з туману.
На момант наступіла разгубленая цішыня. Але Армія выратавання звыклася з нягодамі. Хор падхапіў песню яшчэ дружней.
«Ты чаго прыйшоў сюды?» — жалобна спытаў ён ва унісон.
— Каб паціскацца, д’ябал вас забяры,— прагрымеў злосны голас.— Няўжо і тут няма спакою...
«Вабіць сатана цябе...» — з сілай кінулі яму ў адказ.
■— Вы, старыя порхаўкі, мяне ўжо ніяк не забавіце,— парыраваў голас з туману.
Я пырснуў. Пат таксама не магла ўжо стрымацца.
Мы як не лопаліся ад смеху з гэтай дуэлі на могілках. Армія выратавання ведала, што лаўкі тут былі прытулкам для парачак, якім больш не было куды схавацца ад гарадскога тлуму. Вось чаму Армія і пайшла ў грандыёзнае наступленне. Яна арганізавала нядзельную аблаву па выратаванні душ. Непастаўленыя галасы набожна і гучна выгуквалі словы песні. «Дрынь-брынь»,— старанна падтаквалі гітары. ,
Могілкі ажывіліся. Смех і рэплікі пачуліся з туману. Відаць, усе лаўкі былі занятыя. Адзінокі змагар за каханне атрымаў магутную падтрымку аднадумцаў. Утварыўся хор пратэсту. У ім, відаць, было нямала былых вайскоўцаў, якіх растрывожыла маршавая музыка. Бо неўзабаве магутна грымнула бессмяротная песня:
Я паехала ў Гамбург аднойчы — Я, дзяўчына, што шчасце лаўлю...
«Грэх прыводзіць да бяды...» — рэзка прагучаў хор святош яшчэ раз, і чуваць было, што Армія выратавання ў вялікай трывозе.
Але зло перамагло.
Маё імя згубілася ў ночы, Бо я толькі за грошы люблю,—
грымнула з грубых глотак.
— Пара даваць драла,— сказаў я Пат.— Я гэтую песню ведаю. У ёй некалькі куплетаў гучаць даволі моцна. Прэч адсюль.
Мы зноў аказаліся ў горадзе, напоўненым гудкамі машын і шоргатам колаў. Але сам горад як хто зачараваў. Туман ператварыў аўтобусы ў казачных жывёлін, машыны сталі кошкамі, што з бліскучымі вачыма крадуцца да сваёй ахвяры, а вітрыны — заваблівымі стракатымі пячорамі.
Мы пайшлі па вуліцы міма могілак і перасеклі кірмашовую плошчу. Каруселі ўзвышаліся ў вільготным паветры, як шумныя вежы, напоўненыя музыкай і бляскам, чортава кола іскрылася пурпурам, золатам і смехам, а лабірынт міргаў блакітнымі агнямі.
— Блаславёны лабірынт! — сказаў я.
— Чаму? — спытала Пат.
— Мы ж аднойчы былі тут разам.
Яна пацвердзіла, кіўнуўшы галавой.
— У мяне такое пачуццё, быццам гэта было бясконца даўно.
— Можа, зноў зойдзем?
— He,— сказаў я.— Больш не хачу, Пат. Ты хочаш выпіць?
Яна адмоўна пахітала галавой. Яна выглядала чароўна прыгожай. У тумане, які ахінаў яе лёгкім покрывам, яна выглядала яшчэ больш бліскуча.
— Ты не змарылася? — спытаў я.
— Яшчэ не.
Мы праходзілі міма атракцыёнаў, дзе надоечы накідвалі колцы на кручкі. Тут віселі лямпы, якія свяціліся бела-іскрыстым карбідным святлом. Пат зірнула на мяне.
— He,— сказаў я.— Сёння не гуляю. He кіну ніводнага колца. Калі б нават была магчымасць выйграць вінны склеп Аляксандра Македонскага.
Мы пайшлі далей па плошчы і праз парк.
— Недзе тут павінен быць бэз,— сказала Пат.
— Так. Ён пахне ўжо здалёку. Вельмі моцна. Праўда?
Яна зірнула на мяне.
— Праўда,— сказала яна.
— Пэўна, ужо распусціўся. Бэзам пахне цяпер увесь горад.
Я неўпрыкмет зірнуў направа-налева: ці няма дзе вольнай лаўкі? Але ці бэз быў вінаваты, ці нядзеля, ці мы — не было ніводнай. Усе былі занятыя. Я зірнуў на гадзіннік. Ужо пайшла першая гадзіна ночы.
— Давай,— сказаў я,— пойдзем да мяне. Там мы пабудзем удваіх.
Яна не адказала, але мы вярнуліся. Каля могілак мы ўбачылі штосьці нечаканае. Армія выратавання атрымала падмогу. Цяпер хор стаяў у чатыры рады. З’явіліся не толькі сёстры, але і дзве шарэнгі братоў у форме. Спеў ужо гучаў не ў два галасы, а ў чатыры — як арган. У рытме вальса над магільнымі помнікамі лунала: «Святы Ерусалім»...
Апазіцыі больш не было чутна. Яе змялі. «Настойлівасць,— часцяком гаварыў дырэктар маёй гімназіі Хілерман,— настойлівасць і стараннасць — лепш, чым распуста і геніяльнасць...»
Я адчыніў дзверы. На момант засумняваўся, а потым уключыў святло. Калідор зеўраў перад намі, як жоўтая агідная кішка.
— Заплюшчы вочы,— ціха сказаў я Пат.— Відовішча — не на слабыя нервы.
Я рыўком падняў яе на рукі і паволі пайшоў звычайным крокам, быццам я адзін — міма скрынь і газавых пліт да сваіх дзвярэй.
— Жудасна, праўда? — сказаў я сарамліва і ўтаропіўся на плюшавы гарнітур перад намі. Так, цяпер мне не хапала парчовых крэслаў фраў Залеўскі. He хапала дывана, лямпы ад Хасэ...
— Зусім не жудасна,— сказала Пат.
— Жудасна, жудасна,— не пагадзіўся я і падышоў да акна.— Праўда, від прыгожы. Можа, падсунем крэслы да акна?
Пат хадзіла па пакоі.
— Зусім не дрэнна. Галоўнае — казачна цёпла.
— Табе холадна?
— Я люблю, калі цёпла,— сказала яна і прыўзняла плечы.— He люблю холаду і дажджу. He магу іх трываць.
— Божа мой... а мы праседзелі столькі часу ў тумане.
— Тым утульней цяпер тут.
Яна пацягнулася і зноў пачала хадзіць сваёй прыгожай хадой па пакоі. Я вельмі разгубіўся і хуценька азірнуўся вакол сябе. Дзякаваць богу, рэчы былі не вельмі параскіда-
ныя. Растаптаныя хатнія пантофлі я адным ударам зафутболіў пад ложак.
Пат стаяла перад шафай і глядзела ўверх. Наверсе ляжаў стары чамадан, падараваны мне Ленцам. Ён увесь быў абклеены этыкеткамі — сведкамі яго далёкіх вандровак.
— Рыо-дэ-Жанейра,— чытала яна,— Манаас, Сант’яга, Буэнас-Айрэс, Лас-Пальмас...
Яна адсунула назад чамадан і падышла да мяне.
— I ты ўжо ўсюды пабываў?
Я нешта прамармытаў. Яна ўзяла мяне пад руку.
— Давай, раскажы мне пра ўсё, раскажы пра тыя гарады — гэта ж, відаць, так цудоўна, пабываць так далёка...
А я? Я бачыў яе перад сабой, прыгожую, маладую, поўную нецярплівасці, матылька, які па шчаслівай выпадковасці заляцеў у мой варты жалю, недагледжаны пакой, у маё нічога не вартае, бязмэтнае жыццё. Гэты матылёк быў са мной і ўсё ж не са мной — адзін толькі подых, і ён мог пырхнуць і зноў паляцець... лайце мяне, праклінайце мяне, але я не мог... не мог не пацвердзіць, не мог сказаць, што я там ніколі не быў... цяпер не мог...
Мы стаялі каля акна, туман клубіўся і наплываў на шыбы, а я адчуваў: за ім зноў чакала мяне ўтоенае, схаванае, мінулае, сырыя шэрыя дні, пустэча, бруд, шматкі гіблага існавання, бездапаможнасць, нікчэмнае выхваленне бязмэтна адбарабаненага жыцця — але тут, у цяні перада мной, неверагодна блізка, ціхае дыханне, недатыкальная прысутнасць, цеплыня, выразнае жыццё... я павінны быў утрымаць яго, зрабіць яго сваім.
— Рыо...— сказаў я.— Рыо-дэ-Жанейра — порт, нібы казка... Мора ўпісваецца ў бухту, утвараючы сем дуг, а над імі ўздымаецца белы зіхоткі горад...
Я пачаў расказваць пра спякотныя гарады і бясконцыя раўніны, пра жоўтыя плыні рэк, пра бліскучыя астравы і пра кракадзілаў, пра лясы, што паглынаюць дарогі, пра крык ягуараў начамі, калі рачны параход плыве праз чад выпарэнняў ванільных ліянаў і архідэяў, праз задушлівасць, гніль і змрок... усё гэта я чуў ад Ленца, але цяпер я ўжо амаль што верыў, што быў там сам — так дзіўна перапляліся ўспаміны і імкненне трапіць туды з жаданнем дадаць да пустой і змрочнай мітусні свайго жыцця крыху бляску, каб толькі не страціць гэтага неверагодна прыгожага твару перада мной, гэтай раптоўнай надзеі, гэтай кветкі, што абяцае шчасце... Ці варты я яго? Пазней я гэта ўсё змагу
растлумачыць, але пазней, калі буду значыць штосьці большае, калі ўсё ўсталюецца, пазней — не цяпер...
— Манаас,— сказаў я.— Буэнас-Айрэс...— і кожнае слова тоіла ў сабе просьбу і заклінанне.
Ноч. За акном пайшоў дождж. Кроплі падалі мякка і пяшчотна. Яны не пляскалі, як месяц таму назад па лісці ліпы. Цяпер яны з ціхім шумам ліліся на маладую гнуткую лістоту, яны туліліся да яе і сцякалі па ёй уніз — містычнае свята і таямнічая плынь да каранёў, адкуль вада зноў уздымаецца і сама стане лісцем, якія будуць чакаць дажджу ў вясновыя ночы.
Настала цішыня. Змоўк вулічны шум, адзінокі ліхтар гарэў над тратуарам. Тонкія лісточкі дрэў, асветленыя знізу, былі амаль белыя, ледзь не празрыстыя, а кроны былі падобныя да мігатлівых светлых ветразяў...
— Паслухай дождж, Пат...
— Дождж...
Яна ляжала каля мяне. Яе валасы ўздымаліся чорнай капой на белай падушцы. Твар над чарнатой валасоў здаваўся вельмі бледны. Адно плячо вытыркнулася ўверх, аднекуль на яго падала святло, і яно свяцілася матавай бронзай. Вузкая палоска святла легла на руку.
— Паглядзі,— сказала яна і падняла на святло далоні.
— Мне здаецца, што гэта з вуліцы ад ліхтара,— сказаў я.
Яна прыўзнялася. Цяпер яе твар таксама быў асветлены, святло падала на плечы і грудзі, жоўтае, як ад васковай свечкі, яно змянялася, злівалася, рабілася аранжавым, у ім утвараліся блакітныя колцы, і раптам за яе спіной з'явілася цёплая чырвань, нібы німб, яна перакінулася вышэй і паволі паплыла па столі пакоя.
— Гэта рэклама цыгарэт насупраць.
— Бачыш, які прыгожы твой пакой,— сказала яна.
— Прыгожы ад тваёй прысутнасці,— сказаў я.— Гэты пакой ужо ніколі не будзе такі, як быў, таму што ты пабыла тут.
Яна стала на калені, агорнутая блакітным святлом.
— Але... — сказала яна.— Я ж часта буду тут... часта.
Я ляжаў ціха і глядзеў на яе. Мне ўсё бачылася, як у мяккім выразным сне. Я ўвесь быў расслаблены, вольны, спакойны і вельмі шчаслівы.
— Якая ты прыгожая, Пат! Куды прыгажэйшая, чым у любой сукенцы!
Яна ўсміхнулася і нахілілася да мяне.
— Ты мусіш вельмі моцна любіць мяне, Робі. Я не ведаю, што мне рабіць без кахання.
Яе вочы як прывязалі мяне. Яе твар быў зусім блізка ад майго. Ён быў рухомы, зусім адкрыты, напоўнены палкай сілай.
— Ты павінен трымаць мяне,— шаптала яна,— мне патрэбны нехта, хто б трымаў мяне, а то я павалюся. Я баюся.
КНІГІ ОНЛАЙН
