Тры таварышы
Эрых Марыя Рэмарк
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 367с.
Мінск 1994
— Што гэта? — спытала Пат.
— Прага. Струнны квартэт. Бетховен, опус 59 два,— прачытаў я.
Я пачакаў канца музычнай фразы, потым зноў пачаў круціць, і раптам зайграла скрыпка, цудоўная скрыпка.
— Гэта, пэўна, Будапешт, Пат. Цыганская музыка.
Я настроіў прыёмнік лепш. Цяпер мелодыя паўнагучна і мякка залунала над плыняй аркестра.
— Чароўна, праўда, Пат?
Яна маўчала. Я павярнуўся да яе. Яна плакала з шырока адкрытымі вачыма. Я рыўком выключыў прыёмнік.
— Што здарылася, Пат? — Я абняў яе вузкія плечы.
— Нічога, Робі. Гэта дурасць. Але калі вось так чуеш — Парыж, Рым, Будапешт — о божа, а я рада была б спусціцца хоць у вёску...
— Што ты, Пат...
Я сказаў ёй усё, што мог сказаць, каб забавіць. Але яна хітала галавой.
— Я не сумую, каханы. Ты не думай так. Я плачу не ад суму. Бывае і так, але не доўга. Затое я шмат думаю.
— Пра што ты думаеш? —■ спытаў я, цалуючы яе валасы.
— Пра адно толькі, пра што я яшчэ магу думаць — пра жыццё і смерць. Калі я потым сумую і болын нічога не разумею, я кажу сабе, што лепш памерці, пакуль яшчэ хочацца жыць, чым тады, калі хочацца памерці. Як ты думаеш?
— Я не ведаю.
— I ўсё ж.— Яна прыхіліла галаву да майго пляча.— Калі хочацца жыць, то ёсць нешта, што любіш. Цяжэй, але і лягчэй. Вось паслухай, няхай мне наканавана смерць, але я ўдзячная, што ў мяне ёсць ты. Я ж магла быць адзінокай і няшчаснай. Тады б захацелася памерці. Цяпер цяжка. Але затое я напоўнена каханнем, як пчала мёдам, калі яна вечарам вяртаецца ў вулей. Калі б мне давялося выбіраць, я выбрала б у любым выпадку тое самае.
Яна паглядзела на мяне.
— Пат,— сказаў я,— ёсць яшчэ і трэці варыянт: перастане дзьмуць фен, справа палепшыцца і мы паедзем.
Яна ўсё яшчэ дапытліва глядзела на мяне.
— Я баюся за цябе, Робі. Табе будзе цяжэй, чым мне.
— Давай пра гэта больш не гаварыць,— сказаў я.
— Я сказала гэта толькі, каб ты не думаў, што я сумую,— адказала яна.
— Я і не думаю, што ты сумуеш,— сказаў я.
Яна паклала мне руку на локаць.
— Знайдзі зноў цыганскі аркестр.
— Ты хочаш паслухаць?
— Хачу, каханы.
Я зноў уключыў прыёмнік, і спачатку ціха, а потым усё гучней і паўней у пакоі загучалі скрыпкі і жалейкі і прыглушаныя арпеджыа цымбалаў.
— Цудоўна,— сказала Пат.— Як вецер. Вецер, які нясе цябе.
Гэта быў вячэрні канцэрт з рэстарана ў адным парку Будапешта. Праз гукі музыкі часам даносіліся галасы кліентаў за стойкамі, час ад часу чуўся звонкі вясёлы ўскрык. Можна было ўявіць сабе, што робіцца там, на востраве Маргіт: каштаны пусцілі ўжо першую лістоту, і яна цьмяна мігціць пад месячным святлом і гайдаецца, быццам ад павеваў музыкі скрыпак. Магчыма, там ужо быў цёплы вечар, і людзі сядзяць на вольным паверты, а перад імі стаяць куфлі з жоўтым венгерскім віном, афіцыянты бегаюць у белых куртках пад музыку цыганскіх скрыпак.
А потым яны пойдуць праз зялёнае змярканне, змораныя, дадому. А тут ляжыць Пат і ўсміхаецца, і яна ніколі не выйдзе з гэтага пакоя, ніколі не ўстане з гэтага ложка.
...Потым усё адбылося раптам хутка. Жывая плоць каханага твару стала раставаць. Вытыркнуліся скулы, на скронях праступілі косці. Рукі былі тонкія, як у дзіцяці, скабы тырчалі пад скурай. Ліхаманка ўсё часцей біла худое цела. Сястра прынесла кіслародныя балоны, урач прыходзіў праз кожную гадзіну.
Аднойчы паполудні тэмпература невытлумачальна хутка ўпала. Пат прыйшла ў сябе і доўга глядзела на мяне.
— Дай мне люстэрка,— прашаптала яна.
— Навошта табе люстэрка? — сказаў я.— Адпачывай, Пат. Мне здаецца, што ты ўжо выкараскалася. У цябе няма тэмпературы.
— He,— прашаптала яна сваім надламаным, перагарэлым голасам.— Дай мне люстэрка.
Я абышоў вакол ложка, узяў люстэрка і ўпусціў яго на падлогу. Яно разбілася.
— Прабач,— сказаў я.— Такая недарэчнасць. Проста выпала ў мяне з рук і разбілася адразу на тысячу асколкаў.
— У мяне ў кішэні ёсць яшчэ адно, Робі.
Гэта было маленькае люстэрка з храміраванага нікелю. Я павёў па ім рукой, каб хоць крыху засляпіць яго, і падаў Пат. Яна старанна працерла яго і напружана зазірнула.
— Табе трэба ехаць, каханы,— прашаптала яна.
— Чаму? Ці ты мяне больш не любіш?
— Табе больш нельга бачыць мяне. Гэта ўжо не я.
Я забраў у яе люстэрка.
— Гэтыя металёвыя штукі нікуды нягодныя, Пат. Ты толькі зірні, як я ў ім выглядаю. Бледны і худы. А я ж загарэлы і дужы. Гэта штуковіна ўся ў зморшчынах.
— У цябе павінен застацца іншы ўспамін пра мяне,— прашаптала яна.— Едзь, каханы. Я ўжо сама спраўлюся.
Я пачаў супакойваць яе. Яна зноў запатрабавала люстэрка і сумачку. Потым пачала пудрыцца, бледны схуднелы твар, патрэсканыя вусны, цяжкія цёмныя ўпадзіны пад вачыма.
— Толькі крыху, каханы,— сказала яна, спрабуючы ўсміхнуцца.— Ты не павінен бачыць мяне непрыгожай.
— Можаш рабіць, што хочаш,— сказаў я.— Ты ніколі не будзеш непрыгожай. Для мяне ты самая прыгожая жанчына з усіх, каго я бачыў.
Я забраў люстэрка і пудраніцу і асцярожна паклаў ёй
свае далоні пад галаву. Неўзабаве яна неспакойна заварушылася.
— Што з табой, Пат? — спытаў я.
— Вельмі гучна цікае,— прашаптала яна.
— Што? Гадзіннік?
— Так грыміць...
Я зняў з рукі гадзіннік.
Яна са страхам сачыла за секунднай стрэлкай.
— Выкінь яго...
Я кінуў гадзіннік у сцяну.
— Вось цяпер ён больш не цікае. Цяпер час спыніўся. Мы разарвалі яго напалам. Цяпер мы толькі ўдваіх, толькі мы, ты і я, і нічога больш.
Яна зірнула на мяне. Яе вочы былі вельмі вялікія.
— Каханы... — прашаптала яна.
Я не мог вытрываць яе погляду. Ён ішоў аднекуль здалёку, пранізваў мяне і дзесьці знікаў.
— Мой дарагі сябра,— мармытаў я,— мой каханы, мужны стары сябра...
...Яна памерла ў апошнюю гадзіну ночы, перад самай раніцай. Яна памірала цяжка і пакутліва, і ніхто не мог ёй дапамагчы. Яна моцна трымала маю руку, але ўжо не ўсведамляла, што я каля яе. Нехта ў нейкі час сказаў:
— Яна памерла...
— Не,— не пагадзіўся я.— Яна не памерла. Яна яшчэ моцна трымае маю руку.
Святло. Невыносна зыркае святло. Людзі. Урач. Я паволі расшчапіў пальцы. Рука Пат упала. Кроў. Скажоны ўдушшам твар. Спакутаваныя застылыя вочы. Карычневыя шаўкавістыя валасы.
— Пат,— сказаў я.— Пат.
I ўпершыню яна не адказала мне.
— Хачу пабыць адзін,— сказаў я.
— Можа, спачатку... — спытаў нехта.
— Не,:— сказаў я.— Выйдзіце. He чапайце.
Я змыў з яе кроў. Я здранцвеў. Я расчасаў ёй валасы. Яна астыла. Я паклаў яе на свой ложак і накрыў коўдрамі. Я сядзеў каля яе і не мог думаць. Я сядзеў на крэсле і ўзіраўся ў яе. Увайшоў сабака і сеў каля мяне. Я бачыў, як мяняўся яе твар. Я не мог нічога зрабіць, як толькі безнадзейна сядзець і глядзець на яе. Потым наступіў ранак. Яе ўжо не было.
Рэмарк Э. М.
Р96 Тры таварышы: Раман/Пер. з ням. мовы У. А. Папковіча; Прадм. I. Л. Лапіна.— Мн.: Маст. літ., 1994 — 367 с.
ISBN 5-340-01198-4.
У сусветна вядомым рамане *Тры таварышы» Э. М. Рэмарк (1898—1970) з вялікай лірычнай сілай паказвае жыццё далёкіх ад палітыкі людзей — былых франтавікоў, якія спазналі і-орыч расчаравання. Нягледзячы на падкрэслена аб’ектыўны тон апавядання. аўтар сцвярджае, што ва ўсім гэтым вінаваты той грамадскі лад, які апустошыў і пазбавіў шчасця цэлае пакаленне нямецкага народа.
8300000000—119
Р 118—94 ББК 84(4Г)
М 302(031—94
Літаратурна-мастацкае выданне
РЭМАРК Эрых Марыя
ТРЫ ТАВАРЫШЫ
Раман
Рэдактар В. С. Сёмуха. Мастак М. Р. Казлоў. Мастацкі рэдактар A. 1. Цароў.
Тэхнічны рэдактар М. Ц. Папкова. Карэктар 1. М. Паланейчык.
Здадзена ў набор 06.05.92 .Падп. да друку 12.09.94. Фармат 84ХЮ8'/з2. Папера друк. № 1. Гарнітура тып Таймс. Афсетны друк. Ум. друк. арк. 19.32. Ум. фарб.-адб. 19.32. Ул.-выд. арк. 22,05. Тыраж 6000 экз. Зак. 2088.
Выдавецтна «Мастацкая літаратура» Міністэрства культуры і друку Рэспублікі Беларусь. Ліцэнзія ЛВ № 3. 220600. Мінск, праспект Машэрава. 11.
Мінскі ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга паліграфкамбінат МВПА імя Я. Коласа. 220005, Мінск. Чырвоная, 23.
КНІГІ ОНЛАЙН
