Тры таварышы
Эрых Марыя Рэмарк
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 367с.
Мінск 1994
Раптам мяне апанавала шалёная злосць на гэтага ідыётабалбатуна. Няўжо ён не ведае, што такое жыццё? Я ўбачыў, як перада мной ішлі Антоніа і Пат. Я бачыў яе шыю, схуднелую ад хваробы, я ведаў, як яна любіць жыццё. У гэты момант я мог бы забіць Рота, калі б такім чынам можна было вярнуць Пат здароўе...
Цягнік адышоў. Рот махаў капелюшом. Тыя, хто застаўся, крычалі яму наўздагон усялякія пажаданні і смяяліся. Дзяўчына, спатыкаючыся, бегла за цягніком і крычала тонкім голасам, які зрываўся:
— Да пабачэння! Да пабачэння!
Потым яна вярнулася і залілася слязьмі. На тварах іншых з’явіўся выраз засаромленасці.
— Ало! — крыкнуў Антоніа.— За плач на вакзале — штраф. Гэта закон санаторыя. Штраф на карысць наступнага свята.
Ён шырокім жэстам працягнуў руку. Астатнія зноў засмяяліся. Востры, жалобны, заліты слязьмі твар дзяўчыны таксама заўсміхаўся. Яна дастала з кішэні паліто пацёрты кашалёк. Мне зрабілася вельмі балюча на душы. Гэтыя твары вакол, гэта ж быў не смех, гэта была сутаргавая, пакутная весялосць, гэта былі грымасы.
— Хадзем,— сказаў я Пат і ўзяў яе пад руку.
Мы моўчкі ішлі па вясковай вуліцы. Каля кандытарскай я спыніўся і купіў карабок цукерак.
— Смажаны міндаль,— сказаў я і працягнуў ёй карабок.— Ты ж любіш яго, праўда?
— Робі,— сказала Пат. Вусны ў яе задрыжалі.
— Хвілінку,— сказаў я і хутка пайшоў у магазін кветак. 3 ружамі я выйшаў па магчымасці спакойна.
— Робі,— сказала Пат.
Мая ўсмешка была даволі жалобнай.
— Пад старасць зраблюся кавалерам, Пат.
He ведаю, што раптам найшло на нас. Магчыма, прычынай быў той закляты цягнік, што адышоў. Быццам цень, наліты волавам, лёг на нас, быццам вецер разарваў усё, што з цяжкасцю ўтрымлівала нас. Мы раптам адчулі сябе дзецьмі, якія заблудзілі і не ведалі, куды падацца, але, тым не менш, не паказвалі страху.
— Зойдзем вып’ем чаркў,— сказаў я.
Яна кіўнула. Мы зайшлі ў кафэ і селі каля акна.
— Што табе заказаць, Пат?
— Рому,— сказала яна і зірнула на мяне.
— Рому,— паўтарыў я і ўзяў пад сталом яе руку. Яна моцна сціснула маю.
Прынеслі ром. Гэта быў «бакардзі» з лімонам.
— Мой каханы,— сказала Пат і падняла чарку.
— Мой добры сябра,— сказаў я.
Мы хвілінку яшчэ пасядзелі.
— Бывае часам дзіўна, праўда? — сказала Пат.
— Праўда. Часам штосьці находзіць. I зноў праходзіць.
Яна кіўнула. Мы зноў пайшлі, прытуліўшыся адзін да аднаго. Міма нас пратопалі коні, запрэжаныя ў сані. Ад іх валіла пара. Змораныя загарэлыя лыжнікі, хакейная каманда ў бела-чырвоных світэрах — жыццё і шум вакол.
— Як ты сябе адчуваеш, Пат? — спытаў я.
— Добра, Робі.
— Праб’ёмся. Праўда?
— Вядома, каханы.— Яна прыціснула маю руку да сябе.
Вуліца апусцела. Вечаровая зара ружовым покрывам ляжала на заснежаных гарах.
— Пат,— сказаў я,— ты і не ведаеш яшчэ, якая ў нас процьма грошай. Кёстэр прыслаў.
— Гэта ж цудоўна, Робі. Тады мы можам з табой як след бавіць час.
— Вельмі проста,— сказаў я.— Як нам захочацца.
— Тады пойдзем у суботу ў медзалу. Там апошні вялікі баль сёлета.
— Але ж табе вечарам нельга выходзіць.
— Большасці з нас нельга, але людзі выходзяць.
Я зрабіў выгляд, што задумаўся.
— Робі,— сказала Пат,— за час, пакуль цябе не было, я рабіла ўсё, што мне прызначалі. Я была паслухмяная хворая — і нікім больш. Нічога не дапамагло. Мне пагоршала. He перабівай мяне, я ведаю, што ты хочаш сказаць. Я ведаю таксама, што мяне чакае. Але час, які мне адпушчаны, час з табой... дазволь мне рабіць, што захачу...
На яе твары ляжалі чырвоныя водбліскі сонца. Твар быў сур’ёзны, спакойны, з выразам вялікай пяшчоты. «Пра што мы гаворым? — падумаў я. У роце ў мяне перасохла.— Ці ж гэта нармальна, што мы стаім тут і размаўляем пра штосьці, чаго ніколі не можа... не павінна быць. I словы гэтыя вымаўляе Пат, абыякава, амаль без журбы, быццам ратунку ўжо няма, нават маленечкай кроплі зманлівай надзеі... Гэта ж Пат, яшчэ амаль дзіця, якое я павінен аберагаць, Пат, якая раптам аддалілася ад мяне, пазнаўшы ўжо безназоўнае на тым баку і скарыўшыся яму».
— Ты не павінна гаварыць такое,— нарэшце прамармытаў я.— Я толькі падумаў, ці не спытаць нам спачатку ўрача.
— Мы больш нікога пытаць не будзем, нікога! — Яна замахала прыгожай маленькай галоўкай і паглядзела на мяне сваімі вачыма, якія я так любіў.— Больш нічога ведаць не хачу. Я хачу толькі быць шчаслівай.
Вечарам у калідорах санаторыя была мітусня. Прыйшоў Антоніа і прынёс запрашэнне на вечарынку ў пакоі нейкага рускага.
— А ці можна мне так проста пайсці з табой? — спытаў я.
— Тут? — у адказ спытала Пат.
— Тут шмат што можна, чаго звычайна нельга,— са смехам адказаў Антоніа.
Рускі быў пажылы і смуглявы. Ён жыў у двух пакоях, засланых дыванамі. На куфры стаялі бутэлькі з гарэлкай. У пакоях панаваў паўзмрок. Гарэлі толькі свечкі. Сярод гасцей была вельмі прыгожая маладая іспанка. У яе быў дзень нараджэння. Яго і сабраліся святкаваць.
У гэтых пакоях, якія сваім мігатлівым святлом і дзіўным брацтвам прысутных, пародненых агульным лёсам, напаміналі бліндаж, панаваў вельмі своеасаблівы настрой.
— Што будзеце піць? — спытаў мяне рускі. У яго быў вельмі цёплы нізкі голас.
— Што ёсць.
Ён прынёс бутэльку каньяку і графін гарэлкі.
— Вы здаровы? — спытаў ён.
— Так,— адказаў я сарамліва.
Ён прапанаваў мне папяросы. Мы выпілі.
— Пэўна, вам тое-сёе тут здаецца дзіўным, праўда?
— He вельмі,— адказаў я.— Я не прывык да нармальнага жыцця.
— Так,— сказаў ён і змрочным позіркам глянуў на іспанку.— Тут наверсе своеасаблівы свет. Ён мяняе людзей. Незвычайная хвароба,— задумліва дадаў ён.— Яна робіць людзей больш ажыўленымі. А часам лепшымі. Містычная хвароба. Яна выганяе шлакі.— Ён устаў, кіўнуў мне і пайшоў да іспанкі, якая ўсміхалася яму.
— Пусты балбатун, праўда? — спытаў нехта за маёй спіной.
Твар без падбародка. Гузаваты лоб. Неспакойныя, ліхаманкавыя вочы.
— Я тут у гасцях,— сказаў я.— А вы?
— Так ён і ловіць жанчын,— працягваў той, не слухаючы.— Так ён іх і ловіць. Вось і гэтую дзяўчынку...
Я не адказаў.
— Хто гэта? — спытаў я Пат, калі той адышоўся.
— Музыкант. Скрыпач. Ён закахаўся ў іспанку. Так, як кахаюць тут наверсе. А яна і слухаць пра яго не хоча. Яна кахае рускага.
— I я на яе месцы зрабіў бы тое ж самае.
Пат засмяялася.
— Мне здаецца, што такога мужчыну толькі і кахаць,— сказаў я.— А ты — таксама?
— He,— адказала яна.
— Ты тут ні разу не закахалася?
— Моцна — не.
— Мне гэта было б усё роўна,— сказаў я.
— Цудоўныя прызнанні.— Пат выпрасталася.— Але табе павінна было б быць зусім не ўсё роўна.
— Я не тое хацеў сказаць. Я нават не магу табе растлумачыць, што я меў на ўвазе. He магу, таму што і цяпер яшчэ не ведаю, што ты ўва мне знаходзіш.
— Пакінь гэта мне,— сказала яна.
— А ты ведаеш?
— He дакладна,— адказала яна са смехам,— Інакш не было б кахання.
Бутэлькі, прынесеныя рускім, стаялі перада мной. Я наліў некалькі чарак і выпіў. Настрой, які панаваў тут, прыгнятаў мяне. Мне не хацелася бачыць Пат сярод гэтых хворых.
— Табе тут не падабаецца? — спытала яна.
— He вельмі. Мне трэба спачатку прывыкнуць.
— Мой бедны каханы... — яна пагладзіла мне руку.
— Калі ты побач, я не бедны,— сказаў я.
— А Рыта вельмі прыгожая?
— He,— сказаў я.— Ты прыгажэйшая.
У маладой іспанкі на каленях ляжала гітара. Потым яна пачала спяваць, і здавалася, што чорная птушка залунала ў пакоі. Яна напаўголаса спявала іспанскія песні. У яе быў нізкі, ломкі голас хворага чалавека. Я не ведаю, што на мяне падзейнічала — чужыя меланхалічныя мелодыі, жахлівы вечаровы голас дзяўчыны, цені хворых, якія сядзелі ў крэслах і на падлозе, буйны нахілены цёмны твар рускага,— але мне раптам здалося, што ўсё гэта — рыдаючае ціхае закляцце лёсу, які хаваўся за завешанымі вокнамі, чакаючы свайго, просьба, крык і страх, страх застацца адзін на адзін з небыццём, якое ціха паядае цябе.
...Назаўтра раніцай Пат была вясёлая і гарэзлівая. Яна займалася сваімі сукенкамі.
— Занадта шырокія сталі, зашмат,— мармытала яна, дапытліва гледзячы на сябе ў люстэрка. Потым яна павярнулася да мяне.
— А ты ўзяў з сабой смокінг, каханы?
— He,— сказаў я.— He ведаў, што ён тут спатрэбіцца.
— Тады схадзі да Антоніа. Ён пазычыць табе. У вас аднолькавыя фігуры.
— Ён патрэбны яму самому.
— Ён апране фрак.
Яна зашпіліла складку.
— А потым схадзі пакатайся на лыжах. Мне зараз трэба папрацаваць. А калі ты тут, я не магу.
— Я рабую гэтага Антоніа,— сказаў я.— Што б мы без яго рабілі?
— Мне здаецца, ён добры хлопец.
— Згодны,— сказаў я.— Ты выбрала правільнае слова. Добры хлопец.
— He ведаю, што б я рабіла без яго, калі была адна.
— Давай пра гэта больш не думаць,— сказаў я.— Даўно мінула.
— Добра.— Яна пацалавала мяне.—■ А цяпер ідзі катацца.
Антоніа ўжо чакаў мяне.
— Я ўжо падумаў, што ў вас, пэўна, няма смокінга,— сказаў ён.— Памерце пінжак.
Пінжак быў вузкаваты, але сяк-так сядзеў. Антоніа свіснуў задаволена і дастаў увесь касцюм.
— Заўтра будзе весела,— заявіў ён.— На шчасце, заўтра вечарам у канторы дзяжурыць малая сакратарка. Старая Рэксрот не выпусціла б нас. Афіцыйна ж усё забаронена. А неафіцыйна... мы, вядома, даўно не дзеці.
Мы пайшлі катацца. Я ўжо напрактыкаваўся, і вучэбная паляна нам больш не спатрэбілася. Па дарозе нам сустрэўся мужчына з брыльянтавымі пярсцёнкамі на пальцах, у паласатых штанах. На шыі ў яго матляўся стракаты гальштук, якія носяць артысты.
— Смешныя тыпы трапляюцца тут,— сказаў я.
— Гэта важны тып. Праважаты нябожчыкаў.
— Што? — спытаў я здзіўлена.
— Праважаты нябожчыкаў,— паўтарыў Антоніа.— Тут хворыя з усяго свету. Асабліва шмат з Паўднёвай Амерыкі. Ну, а сем’ям, вядома, хочацца пахаваць сваіх блізкіх на
радзіме. Тады вось такі праважаты за добрую ўзнагароду едзе туды з цынкавай труной. Такім чынам гэтыя людзі робяцца заможнымі і шмат вандруюць. Вось гэтага тыпа смерці зрабілі сапраўдным дэндзі, як бачыце.
Мы яшчэ нейкі час падымаліся ўгору, а потым прымацавалі лыжы і пакаціліся. Белыя пагоркі гайдалі нас, а за намі з брэхам, нібы рыжы мяч, раз за разам правальваючыся па грудзі ў снег, імчаў Білі. Ён зноў прывык да мяне, хоць часта раптам вяртаўся з сярэдзіны дарогі і стралой імчаў назад да санаторыя — толькі вушы матляліся.
КНІГІ ОНЛАЙН
