КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
He хапае хлеба, няма вопратак, абутку. Паспыняліся фабрыкі, пасталі заводы. Папсаваліся рэйкі, паламаліся вагоны...
Змоўклі званы, апусцелі вёскі. He чуваць спеву, не слыхаць смеху. Пазарасталі сцежкі быльнікам і ніўкі пырнікам. Вайна пазабірала на фронт бацькоў нашых, сыноў і дзяцей...
Крывавае панаванне царскага самадзяржавія спаляндравала* Дзяржаву Расійскую, як п’яніца гаспадарку.
Цяжкую спадчыну атрымаў народ ад царскага самадзяржавія. Страхоцце бярэ, як паглядзіш навокала!..
Гасударства Расійскае гарыць, моў тая свечка, запаленая зверху і знізу. Як карабель сярод мора ў час бурынавальніцы, хістаецца ён, гнецца, трашчыць і захлынаецца. Патрэбны вялікія сілы, напружанне ўсіх сіл народу, каб адратаваць айчыну сваю ў гэты сумны час яе гісторыі...
«Аб эканамічным заняпаду ў нас гаворыцца многа,— піша расійская газета «Новая Жмзнь»,— але большасць бадай што зусім не ўяўляе сабе сапраўднага становішча і бліжайшых выпадкаў, чакаючых нас у перспектыве. На палітычныя пытанні ўсе маюць свае погляды, хоць досыць і няпоўныя. У эканамічных і грашовых (фінансавых) справах нават загадчыкі і кіраўнічыя палітычных партый і грамадзянскай гурткаўшчыны, выслаўляючыся далікатна, арыентуюцца вельмі кепска».
Тым часам гэты грунт рэчы, павэдлуг сваёй вагі, бязмерна важней непастаянных, бягучых палітычных камбінацый, каля каторых гуртуецца ўся грамадзянская ўвага.
«Калі ў гасударстве спыняцца жалезныя дарогі, стануць фабрыкі і заводы, не мецімуць гарады хлеба і іншых рэчаў першай патрэбы, тагды не памогуць «палітычныя камбінацыі». Тагды нічога не ўдзее ані Урад (Правіцельства), абабраны з прадстаўнікоў Работніцкіх і Салдацкіх Дэпутатаў, ані кааліцыя (хаўрус, супрацоўніцтва) буржуазных і рэвалюцыйна-дэмакратычных элементаў. Пачнуцца анархія, рабункі, забойства, выміранне (смяртэльнасць) ад голаду... I тагды могуць скласціся такія варункі, пры каторых уладарства захопіць ваенная дыктатура, апершыся на арганізаваныя станы буйной буржуазіі (прамыслоўцаў і ка-
* Спаляндраваць — знішчыць, стаптаць.
піталістаў), паноў-землеўласнікаў і багатшага сялянства». Гэта няўхільны вынік эканамічнай бязладзіцы і гаспадарчага заняпаду. Самае архірэвалюцыйнае правіцельства не пратрымаецца некалькіх дзён, калі не будзе дзе дастаць і даць народу хлеба ды запыніць анархію.
Катастрофа (раптоўнае няшчасце) сапраўды пасуваецца. Лік непапсаваных цягнікоў (паравозаў) і вагонаў з кожным разам зменшваецца, а рамонт «хворых» пасуваецца надта ціха. Запасы апалу на жалезных дарогах рашаюцца і спадаюць, не перабольшваючы 10-дзённай патрэбы. Іншыя дарогі, напрыклад, дык проста перахватваюць той вугаль, што ідзе па заказу ў другое месца, і толькі такім робам падтрымліваецца жалезнадарожны рух. Фабрыкі і заводы не маюць патрэбнага запасу апалу, сырога матэрыялу (сыромлі) дзеля вырабу і іншых рэчаў і начыння дзеля абсталюнку. Рэчы першай патрэбы, або першага абыходку, надыходзяць у гарадскія цэнтры ў меншым ліку, як вымагаецца абыходкам (патрэбай); запасаў амаль што няма, людзі сціскаюць сябе ва ўсём.
«Бяднейшае насяленне па гарадах літаральна галадуе, пашыраецца цынга, пабольшаецца смяртэльнасць сярод дзяцей. У вёсках няма каму рабіць, мясцова збожжа на полі сохне і абсыпаецца. He дастаючы на рынку патрэбных рэчаў для гаспадаркі, сяляне не вязуць на продаж збожжа. На фронце салдаты гэтаксама церпяць недахват, хварэюць на цынгу, а конскі лік зменшваецца на вайне ад недахвату корму. Самае жахлівае ва ўсём гэтым тое, што бязладзіца безупынна шырыцца і тыя захады, што ўчыняюцца дзеля змагання з ёй, на лепшы выпадак, толькі стрымоўваюць яе шпаркі поступ, а часцей за ўсё, не даюць жадных скуткаў».
Першым вінавайцам бязладзіцы і руйнавання дзяржаўнай гаспадаркі ёсць, ведама, вайна, каторая адбірае вялікую частку хлеба, корму, фабрычных вырабаў, чалавечага жыцця і рабочых рук. Але Германія, становішча каторай яшчэ горшае, як у Расіі, тым часам не перажывае гэтакай бязладзіцы. Там можна бачыць вялікае знішчэнне ва ўсём, пачуваецца недахват і нават галадоўля, але заняпаду, бязладзіцы няма. Пры гэткім недахваце хлеба, як у Германіі, у нас даўно началося б гуртавое выміранне людзей, а там мае месца толькі «геніальна дапасаваная галадоўля».
Наша бязладзіца вынікае з анархічнага, рабункавага гаспадарання заможных станаў буржуазіі, а, з другога боку, неарганізаванае змаганне рабочых, паніжэнне скутачнасці працы наогул яшчэ горш ускладняюць сумнае становішча.
Запыніць эканамічны заняпад і бязладзіцу ў дзяржаўнай гаспадарцы можна толькі самымі адважнымі, рэвалюцыйнымі захадамі.
«Ліха толькі ў тым,— піша далей газета,— што прадстаўнікі буржуазіі, з каторымі супрацоўнічае ў гэтай справе правіцельства, не толькі не спрыяюць, але й затрымоўваюць работу ў гэтым кірунку». Кіраўнічыя міністэрствам гандлёвых спраў тармозяць ініцыятыву (чыннасць) дэмакратычных элементаў. Нічога добрага з гэтага не будзе.
Мікалай II страціў карону, паміж іншым, праз тое, што «крошку спозніваўся» са згодай на ўступкі. На адпавядальнае міністэрства, напрыклад, ён згадзіўся ў той час, як фактычна перастаў быць царом.
«Трэба і Часоваму Ураду (правіцельству) не пазніцца з пастановамі на рэч змагання з эканамічнай бязладзіцай» — дадае газета.
Беларускі тэатр
Мінск 23 — VI. Другі раз ужо давялося мінчанам бачыць беларускі тэатр. Першы раз 24 красавіка, як ставілі «Паўлінку». 23 — VI праграма была ўладжана так, каб даць усяго пакрысе. Перш-наперш аркестр зайграў наш беларускі гімн «А хто там ідзе?..». Пасля хор спяяў «Марсальянку» і песню Бальмонта «Да здравствует Россія». Усё гэта публіка выслухала стоячы. Шмат у каго са свядомых беларусаў заварушылася недзе ўсярэдзіне думка: «А ці не можна было б так зрабіць, каб беларускі хор на беларускім ігрышчы пяяў беларускі гімн, беларускія рэвалюцыйныя песні?» Праўда, што хор цяпер, дзеля спецыяльных умоў яго працы, не мог падгатавацца да гэтага, і мы не можам надта на яго насядаць. Будзем толькі спадзявацца, што на другі раз будзе па-другому.
Ігралі трагедыю «Сягонняшнія і даўнейшыя» і камедыю «Міхалка». «Сягонняшнія і даўнейшыя» прайшло даволі нудна і асаблівага ўражання на публіку не зрабіла, хоць гэта рэч надта трагічная і сэнсоўная.
Затое вясёлая і жартаўлівая камедыя «Міхалка» захапіла цалкам усе сымпаціі. Простая, ясная тэма, шмат руху, камізм палажэнняў, добрая ігра артыстаў — усё злажылася разам. Надта рэльефныя і рэальныя абразы вытварылі
Партрэт Я. Лёсіка
Фотаздымкі з царскай судовай справы, 1908 г.
Вокладка першай кнігі Я. Лёсіка
Вёска Мікалаеўшчына. Тут на вул. Дворнай (цяпер Наднёманскай) калісьці стаяла гаспода Лёсікаў. «Ды знікла ўсё гэта, растала, як мара, і не вернецца болей ніколі, як моладасць наша, як першае наша каханне...»
Вёска Мікалаеўшчына. Месца, дзе знаходзілася карчма. Тут некалі жыў Папугай («Ня ўсе ж разам, ягамосьці!..») і бавілі час Сцёпка Латак, Антось Лузун і дзяк Ралькоўскі («Апавяданне без назвы»)
Я. Лёсік
і А. Прушынскі (Алесь Гарун).
1914 г.
Фотакопія першай і апошняй старонак допісу ссыльнапасяленцаў Я. Лёсіка, А. Прушынскага і інш.
1 й
*
7 IftKtpq. l/
s<
/ , IfqteHf шмтня ^цкеіін іеічн'МнЛ,, Mau^u.
iiHUUffai &упрацп?ніісау
^лаіісі'т в^лтаа^ HCLfias^QQHGdtLff ndoujac на -
<шоі ^qasmin.c^^ tuTHpeja аЭ]эе{а
^лАцна^і i
Нуа.лрЛі^^. »
ЖЖ
І HQ da алааммта п'Vtiuaph' tart a.
йНоіыьі іямІа n сісна а^-ь^атна qa# навул*, hs/c0Н9нет6а, іпсынь tun qcuj ft** Tai npaJa -
пашт/ іСО£ Ргамя&с,
У Оі^МНД^ таГс пама^а лаюанбеіеір # ашаніцаю; н-іл вт^а у qoan ішаешЛ 'та£с аасаарн.
■i'jc tna&, шпй^
н>а^ша'а^еінн^аЯ) венп* І'сі^аа^/qaatucife tf аса^ t /п^ da якуіл
na.daG'undi: ііаау y гпн y J
teauQQw, a da 'n^aca^d mac
GH iau'QOit) 4 Гоа^а y J a m -
‘ааааннааь^ь'dH^tc^tc^аш^^іКі', fjaJ a/c^ci
aq "X^aetriefaLf neetdfrt> tiat?-
— 'h. GCiJ/сл^ qa b^dac
'in на tcaaDHGi^b ^ааанй^шопааа^сгв^. • i,a ,, 1, j . , i-t-i is П . л w , ллт T4S Л Hm/l.u
ttuoa^w на кнмэнеаф
)п cad'^нн} н‘нгпі^а^н^cjnd 'заш
’а.
(рял мкіе. 'Hua/n/M' .
aCau-WS 1 "ьын^
^а^ітнінаКм^^н^'d J/ сЛ -^t^tfi».іпх niiia.ii.iy 40 к.
за кожііы |ііід.
Асіні.ім . мумтыя нра-
алэін раз.
(Нядзеля) Выходзіць двойчы на тыдзень. (28 мая)
№ 1.
„Всльная Ееларусь"
Калі мы азнаемімся з вхлікай кнігайгістарычнаго лесу народау, дык хутка піібачымо і праканаямся. што ніводная нацыя, ні водзін народ на сьвеці ня «су горшаго жыцьця. гор шае гістарычнае долі, як наша старонка нашая родная Маці-Беларусь Адтрымаушы становішча паміж розных народау. яна нікога ня чапала. ні на кога НІколі ні нападала, ні с кім ня эмагалася. a толькі баранілася, ратааала свае жыцьце, сваю нацыокальхую самабы'ндсьць, поні хрпала олы, покі была змога і магчымасьць. I мо' за гэіа завецца яна ні вякікэя, ці малая, ні чорная ці чыр воная, а Белая Русь, чыстая, сьветлая, як бель бе ляваная, бяз плям зай-
драсьці, бяз зьдзірстаа зьдзеку.
Але і слауная мінуушчына хашага краю!
У той час, як нь Маскоушчыні сгаяла орашэнная цемра.-у нас ланавалі навука. прасьаета. шыроха квітнелз грамадзянскае жыцьце. Цемхыя людзі Маскоускаіо царсіва грамілі друкарні, гасілі прасі>вету баяліся кінп ніраунуючы, як чумы ці халеры, іагды як наша ірамадзянства ні здавалі.чяючыся уласным выхаваньням, пасылала дзяцей сваіх да рышэйш^х нанук заграніцу, дзеля большай адукацыі. дзеля лелшаго выхананьня. I лепшыя, ас ьві.ч нейшыя людзі Маскеы, як Курбскі. напрылкад. або Мсціславяц ці Тодар Друкар. хаваючыся ад раз'юшаннаго паіоулу, ійукалі рагунку у нашай бацькоу шчыні і энзходзілі іуг браіэрсхі гірывег і пашаху Відаць. шю на той час Беларусь была для Маскоушчына, як Швайцарыя ці Францыя нашаго часу, куды уцякалі ад царскаго