КНІГІ ОНЛАЙН

Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць

Творы замежнай літаратуры для дадатковага чытання ў 10—11 класах

Эрнэст Хемінгуэй, Райнер Марыя Рыльке

Выдавец: Мастацкая літаратура

Памер: 335с.

Мінск 2024

73.14 МБ

— Я магу заказаць адзін.
— Адзін білет. Два даляры з паловай. У каго мы можам іх пазычыць?
— Гэта проста. Я заўсёды магу пазычыць два даляры з паловай.
— Мяркую, што я таксама. Але стараюся не пазычаць. Спачатку пазычаеш. Потым жабруеш.
— He мерзні, старэча,— сказаў хлопчык,— He забывайся, што цяпер верасень.
— Месяц, калі ідзе буйная рыба,— сказаў стары чалавек.— Любы можа быць рыбаком у траўні.
— Пайду па сардзіны,— сказаў хлопчык.
Калі ён вярнуўся, стары чалавек спаў у крэсле, а сонца заходзіла. Хлопчык зняў старую салдацкую коўдру з ложка і агарнуў ёю спінку крэсла і плечы старога. Гэта былі дзіўныя плечы, усё яшчэ магутныя, хоць і вельмі старыя, і шыя такса-
1 Карчма (ісп.).
ма была моцная, і маршчыны на ёй не гэтак кідаліся ў вочы, калі чалавек спаў, нахіліўшы наперад галаву. Яго кашуля была латана-пералатана гэтулькі разоў, што сталася падобная на ветразь, і кожная латка выцвіла на сонцы па-свойму. Усё ж ён быў вельмі стары, і ягоны твар, з заплюшчанымі вачыма, здаваўся нежывы. Газета ляжала на каленях, цяжар яго рукі трымаў яе, не даючы падхапіць вечароваму ветру. Ён быў босы.
Хлопчык пакінуў яго тут, і, калі вярнуўся, стары чалавек па-ранейшаму спаў.
— Прачніся, старэча,— сказаў хлопчык і паклаў руку яму на калена.
Стары чалавек расплюшчыў вочы, нейкі момант як бы вяртаючыся аднекуль здалёку. Нарэшце ўсміхнуўся.
— Што ты прынёс? — спытаўся ён.
— Вячэру,— адказаў хлопчык.— Будзем зараз вячэраць.
Я не надта галодны.
— Трэба пад’есці. Ты не можаш лавіць рыбу не еўшы.
— Здаралася і гэткае,— сказаў стары чалавек, устаючы і згортваючы газету. Потым стаў складваць коўдру.
— Акрыйся коўдрай,— сказаў хлопчык.— Ты не будзеш лавіць рыбу галодны, пакуль я жыву на свеце.
— Тады жыві доўга і шануйся,— сказаў стары чалавек.— Што мы будзем есці?
— Чорны боб і рыс, печаныя бананы і трохі тушанага мяса.
Хлопчык прынёс ежу з «Тэрасы» ў металічнай пасудзіне, што складалася з двух судкоў. Два прыборы — нажы, відэльцы і лыжкі — ляжалі ў кішэні, кожны загорнуты ў папяровую сурвэтку.
— Хто табе гэта даў?
— Марцін. Карчмар.
— Я мушу падзякаваць яму.
— Я ўжо яму падзякаваў,— сказаў хлопчык.— Табе няма патрэбы дзякаваць.
— Я дам яму мяса з ніжняй часткі вялікай рыбіны,— сказаў стары чалавек.— Ён дапамагаў нам болып як адзін раз?
— Думаю, так.
— Дык я павінен даць яму штосьці болей, як мяса з ніжняй часткі рыбіны. Ён вельмі чула ставіцца да нас.
— Ён прыслаў піва. Табе і мне.
— Мне больш падабаецца піва у бляшанках.
— Ведаю, але гэтае ў пляшках. Піва «Hatueu», пляшкі я занясу назад.
— Дзякуй табе за клопат,— сказаў стары чалавек,— Ці не пара нам есці?
— Я ж цябе запрашаў,— мякка сказаў хлопчык.— He хацеў адчыняць судкі, пакуль ты не быў гатовы.
— Цяпер я гатовы,— сказаў стары чалавек.— Мне трэба было толькі памыцца.
«Дзе ж ты мыўся? — падумаў хлопчык.— Вада ў вёсцы за дзве вуліцы ўніз па дарозе. Я павінен нанасіць сюды вады, і мыла трэба яму даць, і добры ручнік. Як можна быць такім бяздумным? Я павінен прыдбаць яму іншую кашулю і світку на зіму, ды нейкія чаравікі, ды іншую коўдру».
— Твая мясная страва цудоўная,— сказаў стары чалавек.
— Раскажы мне пра бейсбол,— папрасіў яго хлопчык.
— У «Амерыканскай лізе» перамагаюць «Янкі», як я і казаў,— усцешана сказаў стары чалавек.
— Сёння яны прайгралі,— сказаў хлопчык.
— Гэта нічога не значыць, вялікі Дзі Маджыа зноў у форме.
— Ён толькі адзін з гульцоў у камандзе.
— Вядома. Але ад яго ўсё залежыць. У іншай лізе — паміж Бруклінам і Філадэльфіяй — я паставіў бы на Бруклін. Тут у мяне ў думках Дзік Сіслер і тыя яго магутныя ўдары ў старым парку.
— Ніколі не было нічога падобнага на тое. Я ніколі не бачыў, каб мяч ляцеў так далёка.
— Памятаеш, як ён прыходзіў на «Тэрасу»? Я хацеў узяць яго ў рыбу, ды не адважваўся запрасіць. Тады я папрасіў, каб ты гэта зрабіў, але і ў цябе не хапіла духу.
— Я ведаю, што гэта была вялікая памылка. Ён мог пайсці з намі ў мора, і мы ўспаміналі б пра гэта ўсё жыццё.
— Я хацеў бы ўзяць у рыбу вялікага Дзі Маджыа,— сказаў стары чалавек.— Рыбакоў сын, кажуць. Магчыма, ён быў гэткі ж бядняк, як і мы, і яго не пакрыўдзіла б маё запрашэнне.
— Бацька вялікага Сіслера ніколі не быў бедны і ў маім веку гуляў у салідных лігах.
— Я ў тваім веку быў перад мачтай1 на караблі з чатырохкутнымі ветразямі, які ішоў у Афрыку, і ўвечары бачыў на ўзмор’і львоў.
— Я ведаю. Ты расказваў мне.
— Нра што нам лепш пагаварыць: пра Афрыку ці бейсбол?
— Пра бейсбол, я думаю,— сказаў хлопчык.— Раскажы мне пра вялікага Джона Дж. Мак-Гро.— Ен вымавіў Хота2 замест Дж.
— Ен таксама часам завітваў на «Тэрасу» ў былыя дні. Але ён быў грубы і жорсткі, і не даць рады, калі выпіваў. У ягоных думках былі на роўных бейсбол і коні. Прынамсі, ён увесь час насіў спіс коней у кішэні і часта называў іхнія мянушкі па тэлефоне.
— To быў вялікі менеджар,— сказаў хлопчык.— Бацька лічыць, найвялікшы.
— Бо ён сюды наведваўся процьму разоў,— сказаў стары чалавек.— Калі б Дзюрашэр працягваў прыязджаць да нас штогод, твой бацька лічыў бы найвялікшым менеджарам яго.
— Хто на самай справе найвялікшы менеджар: Лік ці Майк Гансалес?
— Думаю, яны роўныя.
— А найлепшы рыбак — ты.
— He. Я ведаю лепшых.
— Que va3,— сказаў хлопчык.— Ёсць нямала добрых рыбакоў і некалькі вялікіх. Але гэткіх, як ты, больш няма.
— Дзякуй. Ты радуеш маё сэрца. Спадзяюся, у моры не плавае рыбіна, з якой бы мы не справіліся.
— Нямашака такой рыбіны, калі кажаш, што ты гэткі ж дужы, як і раней.
— Магчыма, я не такі дужы, як мне здаецца,— сказаў стары чалавек,— Але я ведаю шмат хітрыкаў і не завагаюся.
— Зараз табе трэба паспаць, каб раніцай чуцца бадзёрым. Я занясу начынне на «Тэрасу».
— Ну дык дабранач. Я пабуджу цябе ўранні.
1 Быў матросам, матроскі кубрык знаходзіўся ў пярэдняй частцы карабля.
2 На іспанскі лад.
3 Уга (ісп.).
— Ты мой будзільнік,— сказаў хлопчык.
— Мой узрост — будзільнік. Чаму старыя людзі так рана прачынаюцца? Ці не дзеля таго, каб падоўжыць, магчыма, апошні свой дзень?
— He ведаю,— сказаў хлопчык.— Адзінае, што мне вядома: маладыя хлопцы спяць моцна і прачынаюцца позна.
— Я гэта памятаю,— сказаў стары чалавек.— Пабуджу цябе своечасова.
— He хачу, каб мяне будзіў ён. Як паслугача.
— Разумею.
— Спі соладка, стары дружа.
Хлопчык знік. На стале падчас іхняй вячэры не было ніякага святла, і стары чалавек, зняўшы нагавіцы, пайшоў да ложка ў цемры. Ён скруціў нагавіцы, паклаўшы ўсярэдзіну газету, і атрымалася падушка. Захутаўшыся ў коўдру, стары чалавек лёг на іншыя старыя газеты, што прыкрывалі спружыны ложка, і заснуў.
Спаў ён нядоўга і сніў Афрыку, дзе быў у юнацтве: доўгія, несканчоныя, то залацістыя, то бялюткія — аж вачам балюча — берагі, высокія мысы і магутныя карычневыя горы. Цяпер ён кожную ноч жыў на тым узмор’і, чуў у снах, як шуміць прыбой, бачыў, як хвалі ягоныя ўзнімаюць і апускаюць лодкі тубыльцаў.
Ен спаў і адчуваў пах смалы і пакулля, як на палубе, а ўранні берагавы вецер прыносіў пах Афрыкі.
Звычайна, калі да яго далятаў вецер, ён прачынаўся і, апрануўшыся, ішоў будзіць хлопчыка. Але гэтай ноччу пах берагавога ветру завітаў нашмат раней, і ён ведаў, у сне, што яшчэ занадта рана, і таму сніў аснежаныя пікі на Канарскіх выспах, што ўставалі з мора, а потым розныя тамтэйшыя гавані і рэйды.
Яму болып не сніліся ні штормы, ні жанчыны, ні вялікія падзеі, ні вялікая рыба, ні бойкі, ні спаборніцтвы ў сіле, ні ягоная жонка. Цяпер ён сніў толькі мясціны ды львоў на ўзбярэжжы. Сутоннем яны бавіліся, што тыя кацяняты, і ён любіў іх, як любіў хлопчыка. Ен ніколі не сніў хлопчыка.
Стары чалавек прачнуўся, зірнуў праз адчыненыя дзверы на месяц, раскруціў і адзеў нагавіцы. Памачыўшыся за халупай, ён рушыў угару па дарозе будзіць хлопчыка. Ен дрыжаў
ад ранішняга холаду, але ведаў, што ўрэшце сагрэецца дый неўзабаве будзе веславаць.
Дзверы хаціны, дзе жыў хлопчык, былі незамкнутыя, ён адчыніў і ціха ступіў босымі нагамі. Месяц на зыходзе дазваляў яму добра бачыць хлопчыка, які спаў на сваім сціплым ложку ў першым пакоі. Ён мякка абхапіў адну пяту і трымаў яе, пакуль хлопчык не прачнуўся і не зірнуў на яго. Стары чалавек кіўнуў, і хлопчык, сеўшы на ложку, узяў з зэдліка, што стаяў побач, штаны і нацягнуў іх на сябе.
За старым чалавекам услед з хаціны выйшаў хлопчык. Сон адольваў яго, і стары чалавек адной рукой абняў хлопчыка за плечы:
— Я вельмі шкадую.
— Que va,— сказаў хлопчык.— Такая мужчынская доля.
Яны крочылі дарогай да халупы старога чалавека, і скрозь па гэтай дарозе ў цемры ішлі босыя людзі, несучы мачты ад сваіх лодак.
У халупе хлопчык узяў кош са скруткамі шнуру, гарпун і бусак. Стары чалавек трымаў на плячы мачту з абгорнутым вакол яе ветразем.
— Ты не жадаеш выпіць кавы? — спытаўся хлопчык.
— Пакладзем снасці ў лодку, тады пап’ем.
Яны пілі каву з бляшанак з-пад згушчонага малака ў чыннай ад самага рання рыбацкай карчомцы.
— Як спаў, стары дружа? — спытаўся хлопчык. Ён ужо амаль пазбыўся сваёй санлівасці.
— Добра, Маналін,— сказаў стары чалавек,— Сёння я чуюся няблага.
— Я таксама,— сказаў хлопчык.— Зараз я павінен схадзіць па твае і па свае сардзіны, і па твае снежныя прынады. Мой рыбак сам бярэ нашыя снасці. Ён ніколі не хоча, каб хтокольвек іншы нёс што-небудзь.
— Мы розныя,— сказаў стары чалавек.— Я дазваляў табе несці рыбацкае начынне, калі табе было пяць гадоў.
— Ведаю,— сказаў хлопчык.— Я мігам. Вазьмі яшчэ адну каву. Тут нам даюць у крэдыт.
Ён пайшоў, босы, па каралавых скалах да лядоўні, дзе хавалі прынады.
Стары чалавек павольна піў каву. Ён ведаў, што яна яму неабходная, бо гэта ўсё, што ён мецьме за цэлы дзень. Ужо даўно спажыванне пасілкаў стамляла яго, і ён ніколі не браў з сабою другога сняданку. Бутэлька вады на носе лодкі — адзінае, у чым ён адчуваў патрэбу на працягу дня.
Хлопчык вярнуўся з сардзінамі і дзвюма прынадамі, загорнутымі ў газету, і яны спусціліся па сцежцы да лодкі, адчуваючы пад пятамі пясок з галькай. Прыўзняўшы лодку, яны папхнулі яе, і тая слізганула ў ваду.
—	Поўная карма, стары дружа!
—	Поўная карма,— сказаў стары чалавек, прыладжваючы вяровачныя мацаванні вёслаў да ўключын.
Лапаткі вёслаў урэзваліся ў ваду, ён нахіліўся наперад і стаў выплываць у цемры з гавані. Іншыя лодкі з іншых месцаў таксама выпраўляліся ў мора, і хоць стары чалавек не мог іх цяпер бачыць, бо месяц апусціўся ніжэй за ўзгорак, ён чуў, як увіхаліся вёслы.