Валачобныя песні
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 560с.
Мінск 1980
Гаспадару, слаўны панок, Што дзеецца ў тваім дварку, Што дзеецца, лялеецца? Масці кладку, заві ў хатку. Гэта госці нячастыя, Рэдка ходзяць, мала просяць: Пачынальніку — капу яек, Маім братцам — па дзесятцам.
7
Вечар добры, Няхай так будзе!* Гаспадару, Устань рана, Мыйся бела, Як папера, Ды утрыся Палаценцам.
Абуй боты Казловыя, Панчошанькі Беленькія, Падвязачкі Шоўкавыя. Масці кладку, Вядзі ў хатку Пад музыку Без’языку.
* Рэфрэн паўтараецпа пасля кожнага радка.
Мы нячаста К людзям ходзім I нямнога Сабе просім: Хоць два злоты Нам на боты. Калі змога — Паўпірога, Калі сіла — Хоць паўсыра.
8
А з-за лесу, лесу цёмнага, Зялёны сад вішнёвы!* Ідзе туча валачобная.
Валачобнічкі-недакучнічкі
Нячаста ходзяць, нядорага просяць, У гадочак адзін разочак, Пачынальнічку — чырвоны злоты, Яму чырвоны злоты на боты. Падхопнічкам — па залоценькім, А механошу — жыта калошу, Хай ён нясе аж парвецца, 3 яго бог насмяецца.
9
На добры вечар, сам пан хазяін!
Ой, калі ж ты спіш, так бог з табою, Калі не спіш, так выйдзі са мною, Паслухай, што ў небе гудзе. Прачыста ідзе, трох гасцей вядзе. Першы госць — яснае сонца, А другі госць — ясны месяц, А трэці госць — дробны дожджык. — Чым пахвалішся, яснае сонца? — Як я ўзыйду рана ў нядзелю, Дак парадуецца ўвесь мір раждзёны.
* Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
— Чым пахвалішся, ясны месяц?
— Як я ўзыйду позна з вечара, To зрадуецца купец у дарозе, Тавар у аборы і шчука ў моры.
— Чым пахвалішся, дробны дожджык?
—• Як я прыйду тры разы ў маі, Зародзіць бог жыта, пшаніцу, [Жыта, пшаніцу], ўсякую пашніцу.
СЛАУНЫ ГАСПАДАР I ЯГО ДВОР
10
Із-пад лесу, лесу цёмнага Ішла тучка валачобная. А не туча то йшла — валачобнічкі, Валачобнічкі, белы малойцы, Белы малойцы, а ўсё кудзінцы. Пабраліся брат за брата, Брат за брата, друг за друга. Ішлі яны дарогаю, Дарогаю шырокаю, Шырокаю, торненькаю, Траўкай-мураўкай зялёненькаю. Сустрэлі яны госпада бога, Знялі шапачкі, пакланіліся, Пыталіся ў госпада бога:
— Пакажы нам, божа, во куды дарожка? — А гэта дарожка і туды і сюды, I туды і сюды, ў тры гарадочкі, У тры гарадочкі, к слаўнаму пану, К слаўнаму пану, [пану Аляксею]. Hi па том, ні па сём не пазнаеш Слаўнага пана, [пана Аляксея]. Толькі ўзнаеш па падвор’ейку. Вот яго двор на пагурачку, На пагурачку трысцём трышчон, Трысцём трышчон, вароты залоты, Вароты залоты, парогі тачоны, Падваротнічка — рыб’я костачка. Каля таго трысця вуллі стаяць, Вуллі стаяць, пчолкі гудзяць,
Пчолкі гудзяць, у палёт ляцяць. — Патом таго, слаўны пане, Слаўны й пане, [пане Аляксею], Даў жа ты мне пасад добры,
Дай жа ты мне палёт доўгі. — Пчолкі мае вы раістыя, Ляціце ж вы за брод па мёд, У шчыры бары па жоўты воск, На ліпачку па пасылачку.
— Патом таго, слаўны пане, Слаўны пане, [пане Аляксею], 3 салодкага мёду кануны будуць, 3 жоўтага воску свечы будуць. Божую свечку насукаць будуць, Насукаць будуць, навышаць будуць, Салодкі кануны снедаць будуць, Слаўнаму пану, [пану Аляксею], Патом таго, слаўны пане, Слаўны пане, [пане Аляксею], Да ужо ж вам песня спета, Песня спета проціў лета, Проціў лета, лета цёплага, Проціў году, году новага, Проціў вясны, вясны краснае, У добрай ласцы, ў добрай згодзе, У добрай згодзе, нам пець годзе.
11
Валачэбнікі сабіраліся, [Вясна красна на ўвесь свет!]*
Сабіраліся, рахаваліся:
— Ды куды ж, братцы, мы пахілімся? Ды пойдзем жа, братцы, мы далінаю, Ды мы далінаю, мы шырокаю. Сустрэнем мы госпада бога Са ўсімі святымі ды з апосталамі. Госпадзі божа, укажы дарогу, Укажы дарогу ў слаўны горад, У слаўны горад, к слаўнаму пану, К слаўнаму пану, пану Андрыяну. А ў яго на дварэ ды стаяць правары, Ды стаяць правары, ды гараць агні, Ды гараць агні ды ўсё сіненькія,
Ды вараць мяды ўсё салодзенькія. Ды каму, па каму, ды па пчэльнічку, Пану Андрыяну ды на сто вулей, Ды на сто вулей, ды на сто раей! Пане Андрыяне, не кажы барыці, He кажы барыці, кажы падарыці. Кажы дары даці ды не мерачы, Срэбра ды злата ды не важачы. Абруч вісіць — калясо будзе, Пазаві ў хату — харашо будзе. Пане гаспадару, масці кладку, Масці кладку ды заві ў хатку.
12
Ішлі, прайшлі валачэбнічкі, [Вясна красна на ўвесь свет!]* Ішлі, прайшлі, істаміліся, Істаміліся, шаталіся, К Іванаву двару прытапталіся. Іванаў двор на [гары] стаіць, На [гары] стаіць, на крутым беражку, На крутым беражку, на жоўтым пяску. Кругом варот жалезны тын, Кругом тына вуллі стаяць, У тых вуллях пчолкі гудуць, Пчолкі гудуць, на палёт ідуць, На яры воск, на сладкі мёд.
Што яры воск — богу на свячу, Што салодкі мёд — то хазяюшцы. Хазяюшка, ты наш бацюшка! He тамі ты нас, падары ты нас. Нашы дары невялікі:
У двор не нясуць, ў акошка даюць. Кала лесу, лесу цёмнага Кацілася злата карэта, У карэце тры празнічкі: Першы празнік — Ягор храбёр, Другі празнік — Мікола святой, Яшчэ празнік — Ілля-прарок.
* Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
Ягор храбёр на кані сядзіць, Мікола святы засявальнікам, Ілля-прарок па межах хадзіў, Па межах хадзіў ды хлеб радзіў.
13
У цёмным лесе стучыць, гручыць, Вясна красна на ўвесь свет!* Мы ж думалі, што гром грыміць, Аж моладзец борць дзяўбаіць, Борць дзяўбаіць, пчолак садзіць, Пчолак садзіць, бога просіць, Каб пчолачкі зляталіся, Зляталіся, звіваліся Да й молайцу асталіся — Да й за працу мядок насіць.
14
А ў Сымонькі на дварэ тры свіроначкі, А ў першым свіронку — жыта і пшаніца, У другім свіронку — дарагія сукні, У трэцім свіронку — злота і срэбра. Жыта і пшаніцу [с]пажываць будзе, Дарагія сукні насіць будзе, Срэбрам-злотам шафаваць будзе, Із сваёй жаной панаваць будзе, Сваімі дзеткамі пасылаць будзе.
А ў яго на дварэ а стаіць сасна, [А на той сасне яравыя пчолкі]. — Яравыя пчолкі, што вы думаеце? — А мы думаем паляцеці У шчыры бары на жоўтыя цвяты, А прынясём сто пудоў мёду Нашаму гаспадару на ўспамогу. — Яравыя пчолкі, што вы думаеце? А мы думаем паляцеці, Паляцім мы ў шчырыя бары,
А прынясём сто пудоў воску Нашаму Сымоньку на ўспамогу. У яго на дварэ а зялён явар, На том явары ясен сакол 3 ясным сакалом размаўляе. — Ясен сакол, што ты думаеш? — А я думаю паляцеці, Я палячу ў шведскую зямлю. А прыганю я стада быдла Нашаму Сымоньку на ўспамогу. — А ясен сакол, што ты думаеш? — А я думаю паляцеці, А палячу я ў турэцкую зямлю, А прыганю я табун коней Нашаму Сымоньку на ўспамогу.
15
Славен, славен наш хазяін, Вясна красна на ўвесь свет!* Ах, чым жа ён да гэтак жа славен, Ці канём, ці валом, ці сваім дабром? Hi канём, ні валом, да сваім дабром. У яго на дварочку, так як у вяночку. Да кругом двара да тыны стаяць, Пад тынамі салаўі пяюць, Салаўі пяюць, пчолкі гудуць. Прасіліся пчолкі ў свайго пана На трыполле да на пагулянне. Першае поле — паднябеснае, А другое — да нямецкае, А трэцяе — да швецкае.
16
А з-пад лесу, лесу цёмнага, Вясна красна на ўвесь свет!* Ніхто тыя хмары не ўгадае. Абабраўся чэсны мужа:
* Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
«Я ж гэту хмару й а ўгадаю, Я ўгадаю, а спазнаю, Гэта хмара — пчаліная маці!» На чый жа двор йна наверне? Навярнула йна к чэснаму мужу, К чэснаму мужу пану Івану. — Садзіцеся, пчолкі, усе на дуб’іку. To на дуб’іку не памесціліся.
— Садзіцеся, пчолкі, усе па вулліку, Па вулліку, па сасоннічку.
Па дуб’іку мяды густыя, Па сасоннічку васкі чыстыя. Мяды варыць — то сыноў жаніць, Васкі варыць — свечы сукаць, Свечы сукаць — к цэркві хадзіць, К цэркві хадзіць да бога прасіць: — Сашлі ж, божа, пчолы ярыя!
17
— Добры вечар, ды паненачка, Вясна красна на ўвесь свет!* Ды ці дома, дома пане гаспадару? — А няма ж дома, у зялёнай дуброве. — Што ж ён робіць?—Вуллі строіпь, Вуллі строіць ды бога просіць: — Прынясі, божа, пчаляную матку I з дзеткамі, і з суседкамі.
Пчаляная матка— то ж мне самаму, А пчаляныя дзеткі — то сынам маім, А суседачкі — дачарам маім.
18
Да цераз поле, да шырокае, Да цераз межы залаценькія Ішлі, цяклі валачобнічкі Да пыталіся слаўнага пана, Слаўнага пана, пана гаспадара. Да чым жа ён уславіўся?
I дабром сваім, і жыватом сваім. Падмятае двор ўсё павім пяром, Усё павім пяром, залатым крылом. Стаўляе сталы ўсё [цісовыя], Засцілае сталы ўсё кітайкаю, Усё кітайкаю, ўсё зялёнаю, Стаўляе кубкі ўсё срабляныя, Налівае кубкі зеляным віном, Зеляным віном, чорным півам, Чорным півам да салодкім мядбм Зеляное віно — пану гаспадару, Чорнае піва — для жаны яго, Саладок мядок — для яго дзетак. Дай табе божа, пане гаспадару, I ў каморы і ў аборы: Гдзе гара — там жыта капа, Гдзе лог — там сена стог. Пане гаспадару!
He кажы так іці, кажы надарыці, Да нашы дары невялікія. Валачобнічкі — не дакучнічкі, Да ў год ходзяць да бога просяць. Пачынальнічку — пяцьдзесятнічку, Старшаму пяўцу — да капу [яек], Да кашаляносу — да пірог к носу.
19
Ішлі, брылі валачэбнікі, [Вясна красна на ўвесь свет!]* Прыйшлі, прыбрылі к чэснаму мужу, К чэснаму мужу, багатаму дому. Ці ёсць, ці нет гаспадар дома, Гаспадар дома Іванюшка?
Хоць ёсць, хоць нет, да не ’кажацца, Садзіцца за стол за цісовенькі, За скацерку за кручастую.
Стаіць перад ім да тры кубачкі, Тры кубачкі пазалочаныя.
У першым кубку — зеляно віно, У другім кубку — салодкі мёд, У трэцім кубку — пшоннае піва.
Зеляно віно — самому яму, Салодкі мёд —то жане яго, Пшоннае піва — то дзяцём яго. Наш паночак, гаспадарочак, [Гаспадарочак] Іванюхна! Сабіраешся ты к абедэеньцы, Надзяеш ты боты нямецкай работы, Панчошкі бялёвыя, падвязкі шаўковыя, Падвязкі шаўковыя і шапачку сабаліную. Іванічка, наш паночак, [Наш паночак], гаспадарочак!
Прыказаў таміць, прыкажы дарыць Нас гасцей валачэбнічкаў.
Нашы дары не вялікія, He вялікія і не малыя: Пачынальнічку — чырвон залаты, Чырвон залаты на паперанцы, А белы сыр на талеранцы, Па чарцы гарэлкі ў бутыланцы. Падхватнічкам — па дзесятку яец, А на вуслі хоць нямнога — паўзалатога. Механошага горкая доля, Горкая доля — жана яго не любіць. Прынясі, ягамосце, кусок сала, Штоб яго жонка любіць стала. Прынясі, ягамосце, кус саланіны, Кус саланіны ва ўсю спіну.
Жыві здароў са ўсім дваром, Із дзеткамі, з галубяткамі, 3 дальнымі прыяцёламі Да й з бліжнімі суседамі, Гэты празнічак праважаючы, На прыбудушчы год дажыдаючы, У карысці, ў радосці, ў добрым здаровечку.
20
Ішлі, брылі валачобнічкі, [Вясна красна на ўвесь свет!]* А шаталіся, а бадзяліся, К чыйму двару прыпыталіся?
КНІГІ ОНЛАЙН
