Валачобныя песні
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 560с.
Мінск 1980
Пасля прыгавор: Пакладзі кладку, Пазаві ў хатку, Бутэльку гарэлкі, Сыр на талерку. Віншуе, алілюе!
57
Ішлі, пайшлі валачобнічкі. Іграючы, успяваючы, Слаўнага пана пытаючы, Слаўнага пана гаспадара. — А ці дома ж, пане гаспадару? Ці спіш, ці ляжыш, ці не ўкажашся, На канапе убіраешся?
Яго жана адказуе:
— He спіць, не ляжыць, не аказуецца — На канапе убіраецца, Надзяе порткі замшовыя, Надзяе сукні саятовыя, Надзяе боты казловыя, Завязуе хустку шаўковую, Надзяе шапку сабалёвую.
Яго служкі каня выводзяць, Выводзяць каня варанога. Кладуць сядло залатое. Паехаў пан жыта глядзець, А спаткаўся з святым Юр’ем. — Павярніся ж, пане гаспадару, Я тваё жыта сам агледзеў. Харошае жыта, каласістае, К адной мяжы прыклянула, К другой мяжы нахілілася, Пану гаспадару пакланілася, Хоча яно спачыніціся.
Прысылай, пане, семдзесят сярпоў, Семдзесят сярпоў жыта жаць, Дваццаць малайцоў снапы складаць, А сто падвод снапы вазіць. Патом таго на здаровенька, Жыві здароў, будзь і багат, He трымай гасцей да дары бардзей.
Нашы дары невялікія: Пачынальніку — чырвон злоты, Яго дружыне — па грошыку, Механосу — карэц яец, А музыцы чы не добра доля? Добрая доля — кварта гарэлкі. Кварта гарэлкі — то для голасу, А пірог пшонны — то для коласу. Валачобнічкі — не дакучнічкі, У год ходзіце, бога просіце. Яны пяюць, як салавейкі, Як салавейкі ў лузе на каліне. Стой, калінка, стой, не хіліся, Слаўная пані, развесяліся.
58
На вялікдзень на першы дзень Валачэбнічкі збіраліся, Збіраліся, рахаваліся, Слаўнага пана да пыталіся: — Да чы дома, дома, слаўны пане? Калі дома, устань рана, Устань рана, ўмыйся бела, Умыйся бела, ўтрыся суха, Надзень боты казловыя, Падперажы пояс шаўковенькі, Завяжы хустачку шчыразлотную, Надзень шапку бабровую, Надзень шубу атласовую, Адчыні акно, паглядзі ў гумно, Адчыні другое, паглядзі ў поле, Што ў тваім полі дзіва дзеецца, Дзіва дзеецца, жыта сеецца, Сам бог ходзе, жыта родзе, Жыта і пшаніцу, усякую пашніцу. Што мовіла ядраное жыта, Ядраное жыта слаўнаму пану, Слаўнаму пану, пану гаспадару: — Сядлай каня варанога,
Едзь у поле жыта глядзець. Спаткаў яго святы Юры: — Куды едзеш, слаўны пане? — Еду ў поле жыта глядзець. — Я ж тваяго жыта сам абгледзеў. I ў корані караністае, I ў саломцы сцяблістае, I ў коласе ядраністае;
Пры корані анёл стаіць, А ў саломцы не ззыблецца, А ў каласочку не здзержыцца. Наймай кавалі даражэнькія, Куй сярпочкі залаценькія Ды шлі жнейкі ў поле жаці. Часты-густы зоры на небе, Часцей-гусцей жнейкі ў полі. Часты-густы зоры на небе, Шырэй-вышэй сцягі ў полі, Сцягі ў полі, сцірты ў гумне. Шумяць-гудзяць цёмны хмары, Шумней-гудней копкі ў гумне. Што мовіла ядраное жыта, Ядраное жыта слаўнаму пану, Слаўнаму пану, пану гаспадару? — Вазьмі свечку грамнічную Ды праводзь яго да гумна свайго. Ой, чым жа ты уславіўся: Чы гумном сваім, чы дабром сваім? — Ой, славен я гумном сваім, Слаўней таго дваром сваім. Яго двары тынам тынены, Тынам тынены ды сырым дубам, На яго двары ў тры рады хлявы, Яго вярэюшкі мядзяныя I вароцечкі пазлацаныя, Падваротнічка — рыб’я костачка. На яго дварцы віна калодзезь, Яго двары падмятаныя. Падмяталі двары ясны сокалы, 3 руму на рум вылятаючы, Слаўнага пана пабуджаючы.
— Выйдзі, выйдзі ды на ганачак, Нашы брацця заўспявалі,
Як [салавейка ў ніцай] у лозе, [У ніцай]у лозе ды ў калінінцы. Ды стой, калінінка, не зыбліся, Слаўны пане, ды развесяліся. Выйдзі, выйдзі ды на ганачак, Вынесь, вынесь нам падарачак. Нашы дары невялікія: Пачынальніку — чырвон злоты, Нашым таварышам — па дзесятку, А механосу — два-тры грошы, А музыку горкая доля — Кварта гарэлкі дзеля пасядзелкі, I сыр белы дзеля галосу, Пірог пшонны дзеля калосу.
59
Ідуць, гудуць валачэўнікі, Віно ды віно ж маё зялёнае!* Іграючы, спяваючы, Слаўнага сяла пытаючы, Слаўнага сяла, шырокага двара, Шырокага двара пана Урбановіча. Прыйшлі да пана, як да гетмана. У панскім ганку, як узамку, Панска брама падуняна, Абгародка пазлачана.
У панскім ганку сталы стаяць, Сталы стаяць цясовыя, Пазасціланы абрусы сурвятовыя, Паналіваны кубкі поўныя. Панска жонка падвышона, Панскія дзеткі, як у гародзе кветкі. А ці дома, дома пане Урбановіч? Хоць і дома, не акажацца — У каморы на крэслечку Умываецца, прыбіраецца.
Пойдзе ў поле жыта аглядаці. Адзеў боты казловыя, Адзеў шубу енатовую, Адзеў шапку бабровую,
* Рэфрэн паўтараейца пасля кожнага радка.
Завязаў пояс — ясен месяц. Пайшоў ў поле жыта аглядаці. Пры дарозе жыта прыдалося, Пры даліне жыта пахіліла, Пры прагоне ў трубы павілося. Там жнуць жнейкі маладзенькія, Іх сярпочкі залаценькія.
Што жнеечка — то жменечка, Што жменечка — то снапочак, Што снапочак — то копачка, Што копачка — то й вазочак. Дай жа божа жыці-быці, Жыці-быці, жыта звазіці, Жыта звазіці, ў гумно злажыці. Дай жа божа ў тарпе прыкладна, У тарпе прыкладна, на таку ўмалотна, На таку ўмалотна, ў арудзе прысыпна, У арудзе прысыпна, у печы прысушна, У печы прысушна, у млыне прымольна, У млыне прымольна, ў дзяжы падыходна, У дзяжы падыходна, у печы румяна, У печы румяна, а на стале сытна, На стале сытна, ў сям’і змірна!
Пане гаспадару, песня спета, Песня спета проці лета, Проці лета, проці цёплага, Проці цёплага, велікоднага, Велікоднага, ўсім угоднага. Пане гаспадару, не тамі гасцей. He тамі гасцей, надары барджэй: Карэц яек нелічоных, Дзве саракоўкі нам на падкоўкі, Бо мы ўсе боты патапталі, Пакуль да пана дапыталі.
Мы хадзілі каля лазы, Спалохаліся дзікай казы.
60
Ідуць, гудуць валачэўнічкі, Віно да віно, віно зялёнае!”
* Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
Іграючы, спяваючы, Слдўнага сяла пытаючы, Слаўнага сяла, шырокага двара, Шырокага двара, багатага гаспадара. Ці дома пане гаспадару?
Хоць удома, не акажацца — Сядзіць у хляве абуваецца, Абувае боты храмовыя, Кладзе шубу мядзведзеву, Падпяразае пояс — ясен месяц, Па пакоі ходзіць, служак пабуджае: — Устаньце, служкі, ўстаньце, дарагія. У нас сягоння дзіва здзівілась: Дзевяць кароў ацялілась, Дзесята цяліца цяліцца маніцца, Хлявец авец пакацілася.
Асядлайце каня варанога — Я й паеду поле аглядаці, Поле аглядаці, ці будзе што жаці. Еду ў поле і другое, На трэцяе ўз’язджаю і Юр’я страчаю. — Куды, пане гаспадару?
— Еду ў поле жыта аглядаці, Жыта аглядаці, ці будзе што жаці. — Каля твайго жыта сам бог ходзіць, Сам бог ходзіць, ключом звоніць, Ключом звоніць, зямлю адмыкае, Зямлю адмыкае — расу выпускае. Пры дарозе жыта ўдалося, А ў лагчыне ў трубы павілося.
Там на ўзгорку пахілілася, Там жнуць жнейкі маладзенькія, У іх сярпочкі залаценькія.
Першая жнейка — гаспадынька, Другая жнейка — нявестачка, Трэцяя жнейка — дачушачка. Што й слядочак, то й снапочак, Што й снапочак, то й бабачка, Што й бабачка, то й копачка. Часцей-гусцей зорак на небе, Часцей зорак копак на ніве, Дай жа божа, пане гаспадару, Жыці-быці, жыта павазіці.
Жыта павазіці, ў тарпу злажыці, У тарпу прыкладна, на таку ўмалотна, На таку ўмалотна, ў арудзе прысыпна, У арудзе прысыпна, ў млыне прымольна, У млыне прымольна, ў дзяжы падыходна, У дзяжы падыходна, ў пячы румяна, У пячы румяна, на стале сытна, На стале сытна, ў сям’і смірна.
П рыгаворка:
Дай жа божа, пане гаспадару, Жыці-быці, сто бочак жыта намалаціці, Паўбочкі прадаці, валачэўнікам даці.
61
Ідуць, гудуць валачэўнічкі, Зялён явар, зялёны!* Ідуць яны пытаючы, Таго двара шукаючы. А ці ў доме пане гаспадару? А ці ў доме, не акажацца — У каморы сабіраецца, Адзеў шубу мядзведжую, Адзеў шапку бабровую, Абуў боты хромавыя, Асядлаў каня варанога, Едзе ў поле жыта аглядаці. — Пане гаспадару, куды едзеш? Твае жыты абгледжаны, Абгледжаны, аб’езджаны.
Юр’я і Мікола па межах ходзяць, Па межах ходзяць, жыта родзяць. Пры дарозе прыдалося, Пры даліне ў трубы павілося. Там жа жыта жалі жнейкі, Там жа жнейкі маладзенькія, У іх сярпочкі залаценькія, У іх сярпочкі залаценькія.
Што жнеечка, то і жменечка,
* Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
Што сярпочак, то і снапочак, Што снапочак, то і копачка, Што копачка, то і торпачка.
На таку ўмалот, а ў млыне прымольна, А ў дзяжы падходна, а ў печы румяна^ На стале нажытна, усёй сям’і насытна. Песня спета проціў лета, Проціў лета, проціў цёплага, Проціў цёплага, велікоднага, Велікоднага, семігоднага.
62
Добры вечар, пану гаспадару! Ды віно ж, віно зеляное! * Ці спіш, ляжыш, ці не чуеш? Ен не спіць, ды ў каморы, У каморы прыбіраецца, Прыбіраецца, адзяваецца, Кладзе кашульку бялёвую, А портачкі замшовыя, А боцікі казловыя.
Кладзе шубку мядзведную, Бярэ каня варанога, Кладзе сядло залатое, Едзе ў поле жыта глядзеці, Жыта глядзеці, чым бог давядзеці. Спатыкае святую Міколу.
— Куды едзеш, пан гаспадару?
— Еду ў поле жыта глядзеці, Жыта глядзеці, чым бог давядзеці.
— Хоць едзь не едзь, хоць вярніся, Тваё жыта абхаджона, абгляджона, 3 кораня караністае, 3 коласа каласістае.
Дай жа божа пану гаспадару Лета дачакаці, жонку выпраўляці, [Жонку выпраўляці] жыта зажынаці, 3 белым сырам, з малым сынам.
Сынок маленькі, сярпок залаценькі,
* Рэфрэн паўтараецца пасля когкнага радка.
Разок махне — снапок нажне, Шаг прыбавя — копы ставя. Сам бог едзе, копы ліча.
Дай жа божа пану гаспадару На полі капамі, а ў гумне тарпамі, На таку ўмалотам, а ў кішэні злотам.
63
Добры вечар, пане гаспадару! Вясна красна на ўвесь свет! * Прыйшлі мы да пана, як да багача, Хочам пана да й павітаць, Яго панскае здароўе спытаць. Ці здароў пан, ці вясёл пан? Ці здарова панская жонка? Ці здаровы панскія дзеткі? Панская жонка будзе падвышона, Панскія дзеткі, як у садзе кветкі, А панскі двор, як у вянку.
На панскім ганку крэслы стаяць, На тых крэслах сам бог сядзіць. — Увайдзі, божа, у панскія пакоі. — Я не пайду ў панскія пакоі, Але пайду ў роўнае поле, У роўнае поле па мяжах хадзіці, Па мяжах хадзіці — жыта радзіці. А ўсіх жыта харашусенька, Нашага пана ўсё найлепшае, Найлепшае, ядранейшае.
Яно сцяблом сцяблыністае, А коранем караністае I коласам каласістае, Яно пад гару пахіліўшыся. Як пан араў, валы бушавалі, Як пан барнаваў, конікі іржалі. Жнуць яго жнейкі маладзенькія, Іх сярпочкі залаценькія.
Яны самі, як ластаўкі, Іх галоўкі, як макаўкі.
* Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
Як яны жалі, сярпы зажалі, Як яны селі, сярпы зазвінелі, Як яны сталі, сярпы заззялі. Часты-густы зоры на небе, Часцей-гусцей снапы ў полі. Як на небе высок месяц, Так за імі вышэй копы.
КНІГІ ОНЛАЙН
