Валачобныя песні
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 560с.
Мінск 1980
А к таму двару, к Купрэеву.
А ці дома, дома сам пан гаспадар? А хоць ён і дома, да не ’кажацца, Ён не ’кажацца — прыбіраецца, Надзяваіць сукну атласовую, Надзяваіць боты казловыя, Надзяваіць шапку сабалёвую, Надзяваіць пояс, што як жар гарыць. А й садзіцца ён за цісовы стол, За цісовенькі да за новенькі, Да й стаяць жа за ім тры хлопчыкі, Да тры хлопчыкі, тры малойчыкі. Дзяржаць жа яны па кубачку, Па кубачку па сярэбранаму.
У першым кубку — зеляно віно, У другім кубку — салодкі мядок, У трэцім кубку — пшоннае піва. А й каму ж піць тое зеляно віно? Пану гаспадару, пану ласкаваму! Салодкі мядок — то яго жане, Пшоннае піва — то дзяцём яго. He кажыце таміць, прыкажыце ж дарыць. Нашы дары невялікія: Пачынальніку — чырвон залатэй, Прыпявальнічкам — па дзесятку яец. Скамарохава горкая доля: Чарка гарэлкі, сыр на тарэлкі, Чарка гарэлкі — то для смеласці, Сыр на тарэлкі — для крэпасці.
21
А ў нядзелю ранюсенька, [Вясна красна на ўвесь свет!]* Ішлі хлопцы, ўдалыя малойцы, Ішлі ж яны гукаючы, Багатага двору пытаючы, Багатага двору да чэснага пана. А ў нашага пана зялезны тын, Зялезны тын, медзяныя вароты, Падваротнічкі з рыбяй костачкі. — Пане гаспадару, адчыні аконца,
Адчыні аконца, глянь у роўна польна. Панскае поле зрана туманіста, Зрана туманіста, жыта каласіста. Запрагайце коні да ўсё вараныя, Пасаджайце жнейкі да ўсё маладыя, Да па'едзем ў поле жыта зажынаці. Як раз разнём — капу нажнём, Другі разнём — сто коп нажнём. А ў нашага пана сталы засціланы, Сталы засціланы, кубкі наліваны.
У адным кубку —то віно зеляно, У другім кубку — яравое піва, У трэцім кубку — то мядок саладок. Зялёнае віно —для самога пана, Яравое піва — для жаны яго, To мядок саладок — для дзетак яго. Ці ўслых табе, пане гаспадару, Калі ўслых — даруй гасцей, He баў, бардзей!
Чырвень злоты нам на боты, Саракоўку на падкоўкі, Гарнец водкі для паходкі.
22
Вой, ці дома, дома сам пан хазяін?
[Вясна красна, гожа] на ўвесь свет!" Ой, ён дома, дома, не адзываецца -—• У новай святліцы адзяваецца, А адзявае шубу шаўровую, А шапачку бабровую.
А прыбраўшыся, ён да царквы пайшоў, Ой, да цэркаўкі, ой, да божае, Ой, да ютрані да святое.
А прышоўшы ж ён да із цэркаўкі, А сеў жа ён да за столікам, Да за столікам за цясовенькім.
А ў стале ножкі, ножкі точаныя, Ножкі точаныя, пазалочаныя. На стале кубкі паліваныя,
Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
Мёдам, віном наліваныя.
А зялёнае віно — для самога яго, А мядок саладок — для жаны, для дзетак. Вот табе, хазяін, песня спета, ГІесня спета проціў нова лета, Богу на славу, вам на здороўе.
А дары, дары да нас не пазні, Нашы дары невялікія: Запявальнічку — паўрублёвачку, Падпявальнічку — да й рублёвачку, А нашым братцам — да капу яец. А капу яец нейдзе ўзяці, А дзесятачак трэба даці.
23
Добры вечар, пане гаспадару! Да віно ж наша зеляное! * Ці ёсць дома, ці акажашся? Хоць і дома, не акажацца — К святому дню прыбіраецца. Стаўляе сталы ўсё часовыя, Засцілае сталы ўсё кітайкамі, Усё кітайкамі, ўсё зялёнымі. Стаўляе чашы надзіманыя, Налівае чашы чорнага піва, Чорнага піва, зялёнага віна, Зялёнага віна, салодкага мёду. Сам гаспадар да на покуці, Жана ж яго да кала яго, Дзеткі яго па-за стулайкам. Чорнае піва — пану гаспадару, Зялёнае віно — для яго жаны, Саладок мядок ■— для яго дзетак. Дай табе ўсяго, пане гаспадару, I ў каморы, і ў аборы, А на стайні вараныя коні, Авечкі касматыя, каровы брухатыя, Каровы брухатыя ды валы рагатыя. Дай табе ўсяго, панегаспадару, Курэй падпечак і яец засечак.
* Рэфран паўтараецца пасля кожнага радка.
Вынесь, вынесь, пане гаспадару, Копу яец на паўміску, Белым сырам налажыўшы, Калбасою абкруціўшы.
24
Добры вечар, пане гаспадару! Да зялёны явар, дубровы!* Да ці дома пан гаспадар?
Дома, дома, не акажацца, He акажацца — прыбіраецца. А к якому дню? Усё к вялікадню. Памятае двары ўсё павым пяром, Усё павым пяром, залатым крылом. Застаўляе лавы ўсё цісовыя, Усё цісовыя, папісоныя.
Засцілае сталы ўсё кітайкаю, Усё кітайкаю, ўсё зялёнаю. Стаўляе кубкі ўсё мядзяныя, Усё мядзяныя, падзіманыя, Падзіманыя, пазлачаныя.
Налівае кубкі зеляным віном, Зеляным віном, пшанічным півам, Пшанічным півам, мядком саладком. Мядок саладок — для яго дзяток, Пшанічнае піва — для яго жаны, Зеляно віно — для самога пана, Для самога пана, пана гаспадара. Дай жа божа пану гаспадару Жыці-быці, весяліціся, Гарэліцу гнаці, дочкі аддаваці, Піўцо варыці, сынкоў жаніці.
А твае сынкі — доўгія падаркі, А твае дочкі — далёкія госці.
25
Дзень (і^обры дзень, пане гаспадару, Ды віно ж маё зеляное!*
Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
Ды ці ёсць, ці няма ды хто дома? Хоць і ёсць, хоць няма — не акажацца, He акажацца — прыбіраецца Усё к святому дню, ўсё к вялікадню. Заічятае двары ўсё павым пяром, Усё павым пяром, залатым крылом, Засцілае сталы ўсё кітайкамі, Усё кітайкамі, ўсё зялёнымі, Ды стаўляе кубкі ўсё пісаныя, Усё пісаныя, маляваныя.
Налівае кубкі зеляным віном, Зеляным віном, чорным півам. Зялёнае віно — пану гаспадару, Чорнае піва — для яго жаны, Саладок мядок — для яго дзяток. Вынесь, вынесь копу яек, Копу не копу, а паўкапы мала, Вынесь сорак, каб усім стала!
26
А з-пад лесу, лесу цёмнага, Вясна красна на ўвесь свет!* А з-пад гаю, з-пад зялёнага Ці не тучка йдзець, ці не воблачка? А йшлі ж тудой валачобнікі, Валачобнікі — людзі добрыя. А йшлі ж яны, шаталіся, Вялікага сяла пыталіся, Вялікага сяла, багатага двара, Багатага двара пана Іванькі.
Ці ты дома, пане Іванька?
Хоць ён дома, ён не акажацца — К вялікаму святу прыбіраецца, Абуваець боты шаўровыя, Надзяець шаты па самыя пяты, Падпяразаіць ды каван пояс. Прыбраўшыся, ён сеў сабе За столікам за цясовенькім, За скацерцю за бялёвенькай.
* Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
Перад ім стаяць чатыры кубкі, Маляваненькіх, наліваненькіх.
У адным кубку—зеляно віно, У другім кубку—пшоннае піва, У трэцім кубку—саладок мядок, У чацвёртым кубку — горка гарэлка. Зеляно віно—для самога пана, Пшоннае піва—для жаны яго, Саладок мядок—для дзяцей яго, Горка гарэлка—для суседзь яго.
27
Ды йшла туча, туча цёмная, Зялён явар, зялёны!* 3-пад той тучы — валачобныя. Ды ішлі ж яны ўсё дарогаю, Усё дарогаю, ўсё шырокаю. Сустрэлі яны госпада бога, Госпада бога, Юр’я святога. Госпаду богу памаліліся, Шапачкі знялі, на каленях сталі, У госпада бога яны папыталі: — АЙ, божа, божа, укажы дарогу, Ды куды ж ісці песні пеці.
— У якое сяло?— У вялікае, У вялікае, у слабодскае.
— Ды к каму ж у двор?— К пану Івану. А ці дома, дома пане Іване?
Хоць ён і дома, не кажацца — У каморачцы прыбіраецца, Надзяе рубашку тонку белую, Абувае боты слуцкае работы, Надзяе шапку бабровую, Надзяе шубу казловую, Завязвае хустку шаўковую, Падпяразвае пояс лучковы.
Як прыбраўся, тады ж абазваўся: — Валачобнічкі ж вы мае мілы,
Ды ці вы мяне ды не знаеце, Што майго двара вы пытаеце? Мой жа дварок знакамісценькі, Знакамісценькі, пазлацісценькі, На маім дварэ стол-прастол стаіць, На маім стале ды тры кубачкі, Ды тры кубачкі, ды тры роўныя, Ды тры роўныя, ды тры поўныя. За маім сталом сам бог сядзіць. Первы кубак—для самога бога, А другі кубак— для жаны яго, Трэці кубак—для Юр'я святога. Святы Юрай па межах ходзіць I ў Івана жыта родзіць.
Музыканціку—ды капа яец, Валачобнічкам -— гарнец гарэлкі, Пачынальніку — сыр на талеркі.
28
Да й ішлі хлопцы да полем, борам, Вясна красна на двары!* Да полем, борам, баравінкаю Першым дзянёчкам, вечарынкаю, Іграючы, успяваючы, Слаўнага пана да пытаючы.
А ці дома, дома слаўны пане?
Хоць ён удома, не акажацца— У новай каморы прыбіраецца, У казловыя боты абуваецца, Залатую сукню да на'пашкі бярэ, Шапку-баброўку кладзе на галоўку. Як прыбраўся, тады аказаўся. Выйдзі, выйдзі, пане, к нам на ганачак Да вынесь, пане, нам падарачак. А які падарак — да сорак яек.
Да сорак яек да сорам даці, А пяцідзесяці трэба пашукаці.
* Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка
29
Добры вечар, да паненачка! Вясна красна на ўвесь свет!* Да ці дома, дома пане гаспадару? Хоць ён дома, не адзываецца— У чырвоныя боты абуваецца.
I пан і па каморы да пахаджае, Ен свае сыночкі да пабуджае: ■— I ўставайце, сынкі маладыя, I да бярэце павады шаўковыя, I залыгайце валы, валы палавыя, I запрагайце ў ярмы, ў ярмы залатыя, Загарэце зямлю на вяліку сям’ю.
I зарадзі, божа, панскую ніву, I да каб вырас каласок з піражок. Да і каб і было ядро з вядро.
30
Добры вечар, пане гаспадару! ** [Вясна красна на ўвесь свет!]* Заспяваем песню вяльможнаму пану, Як і для пана, таксама для пані.
У панскім дварочку, як у вяночку, Садам абсаджоны, тынам гараджоны, Панская ніва будзе ўрадліва.
Панскія дзеткі, як у садзе кветкі, Да навукі кемны, у размове прыемны. Палажыце кладку, пазавіце ў хатку, Сыр на талерку закусіць гарэлку.
31
На першы дзень на вялікадня, [Вясна красна на ўвесь свет!]* Сабіраліся, рахаваліся, Рахаваліся белыя малойцы,
* Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
** Кожны радок спяваецца два разы.
Белыя малойцы — валачэбнікі. Сабраўшыся, зрахаваўшыся, Пашлі яны іграючы, Іграючы, ўспяваючы, Слаўнага сяла да пытаючы. Прышлі яны к слаўнаму сялу, К слаўнаму сялу, к новаму двару, К новаму двару на падвор’е, На падвор е пад акошачка.
— Дзень добры, пане гаспадару! Адчыні акошка, паглядзі на двор. У яго на дварэ вінны калодзезь, Вінны калодзезь і розныя краскі, Розныя краскі, морскія пташкі. Морскія пташкі і залатыя чашкі. Вінны калодзезь яны выпілі, Розныя краскі яны пашчыпалі, Морскія пташкі [яны] разагналі, Залатыя чашкі яны паламалі. Засмуціўся пане гаспадару, А яго жана, вельмі разумна, Разважыла і разраіла: «Не смушчыся, мой міленькі! Вінны калодзезь ён сам нацячэ, Розныя краскі самі нарастаюць, Морскія пташкі з мора налятаюць, Залатыя чашкі залатар прынясе». Калі любіш гасцей, дык заві ў хату. Нам, валачобным, мала трэба: Кварта гарэлкі дзеля пасядзелкі, А сыр белы на закуску, А пшонны пірог дзеля коласу, Карэц яец для маіх рабят, А пачынальнічку чырвон злоты, Чырвон злоты то яму на боты.
32
Да ў нашага пана гаспадара, Да зялён явар, дуброва!*
* Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
Сад-вінаград пазасаджаны, Райскія птушкі папрынаджваны, Цясовыя сталы да пазасціланы, Зялёныя кубкі да паналіваны. Усходзілася шура да бура, Сад-вінаград да паламала, Райскія птушкі да паразганяла, Цясовыя сталы да парассцілала, Зялёныя кубкі да паразлівала. Засмуціўся сам пан гаспадар, А ў яго жонка разважліва, Па двару ходзіць, пана разважае: «Не смуціся, пан гаспадар, Да калі будам жыці да быці, Сад-вінаград пазасаджваем, Райскія птушкі папрынаджваем, Цясовыя сталы да пазасцілаем, Зялёныя кубкі да паналіваем I з дзеткамі, і з суседкамі, I з блізкімі да прыяцелямі». Кварту гарэлкі пастанавіці, А сыр белы да палажыці.
КНІГІ ОНЛАЙН
