Валачобныя песні
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 560с.
Мінск 1980
Кварта гарэлкі да дзеля смялосці, А сыр белы да дзеля бялосці.
33
А ў нашага пана гаспадара, Вясна красна к нам прыйшла!* Пасярод двара залатая гара, А на той гары да на залатой Тыны-прытыны папрытынены, Сады-прысады панасаджваны, Райскія пташкі папрынаджваны. Да завінулась шура да й бура, Усю тую гару да й раздула, Тыны-прытыны паварочала, Сады-прысады павырывала, Райскія пташкі паразганяла.
* Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
Да зажурыўся пан гаспадар, Да на той гары пахаджаючы, Белыя ручкі да ламаючы. Да яго жана разважна была: «Да не журыся, пан гаспадар, Да калі будзем жыці да быці, Мы тую гару зноў панасыпляем, Тыны-прытыны папрытынваем, Сады-прысады панасаджваем, Райскія пташкі папрынаджваем».
34
Да на вялікдзень, да на божы дзень,* [Вясна красна на ўвесь свет!]** Сабіраліся, рахаваліся Красныя малойцы—валачэбнікі. А сабраўшыся і пайшлі сабе, Іграючы, прыпяваючы, Слаўнага пана да пытаючы.
Ой, ці дома ты, дома, наш пан? Ой, хоць дома, не скажацца— У новай каморы прыбіраецца. Слаўны наш пан, чым ён славен, Ці сваім дабром, ці сваім уборам? На яго двары вялікая ўцеха, А якая ўцеха?— Залатая гара, Сад-вінаград, райскія птахі. Да гэтага ж пана паехалі госці, А якія госці?— Валачэбнікі. Сад-вінаград яны паламалі, Райскія пташкі паразганялі.
Слаўны наш пане, не тамі гасцей, He тамі гасцей, надары бардзей, Вынесі падарак на свой новы ганак, Капу яек да не лічачы, Срэбра-злота да не важачы.
* Кожны радок спяваецца два разы.
** Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
35
А чый гэта дом свянцоны?
Ці ёсь у доме дабрачэсны хадзяю, А хадзяю пане Мікалаю?
Устань жа ты, прабудзіся, Дарагой шубай абхініся, Падыйдзі к ваконцу, паглядзі на двор, Штоўцябе на дварэ савяршаецца, Савяршаецца й аб’яўляецца.
Твой жа дварочак, як тыночак, Вароцікі мядзяныя, Падваротнічкі маляваныя.
У канцы варот стаіць ягор, Тонак, высок аж да неба, Сучча, вецце да самае зямлі. Як наляцелі з чыстага поля, [3 чыстага поля] дробныя пташкі, Дробныя пташкі, усё салавейкі. Вяльможна паня ходзіць па пакою, А бярэць хустку у правую ручку Да выходзіпь на ганачак.
Махнула хусткай на зелен ягор: — Шугі ў лугі, дробныя пташкі, [Дробныя пташкі], усё салавейкі! He ’ббівайце залатога лісця, [Залатога лісця], срэбранага вецця, Мне самой, імасці, знадабна будзець. Судзіць жа бог сыноў жаніці, Сыноў жаніці, дачок аддаваці, А панічам на страменкі, А паненачкам на вяночкі.
36
Ой, лугам, лугам да лугавіною, Да зялён явар, дуброва!* Да тудэю ішлі гойныя госці, Гойныя госці -— валачобнічкі. Валачобнічкі валачыліся
Да па пояс памачыліся, Пакуль да пана да дабіліся. Ой, славён слаўны пане гаспадару. Ой, чым жа ён да гэтак славён: Ці канём, ці валом, ці сваім дабром? На яго дварочку, як у вяночку.
У нашага пана тын тынаваны, Тын тынаваны, двор маляваны, Навакола тына саболік іграіць, [Саболік іграіць] і пчолкі лятаюць.
37
А на вуліцы на шырокай, Зялёны сад вішнёвы!" На мураве на зялёнай Ляжыць бруссе брусаванае, На тым бруссі мужыкі сядзяць, Мужыкі сядзяць, раду радзяць, Раду радзяць, раду добрую, Раду добрую, валачобную: Каму ехаць папярод сеяць?
Чыя ручка шчаслівая, Таго ніўка ўрадлівая, Таму ехаць папярод сеяць. Іванава ручка шчаслівая, Яго ніўка ўрадлівая, Яму ехаць папярод сеяць.
38
На вуліцы на шырокай, Зялёны сад вішнёвы!* На мураўцы на зялёнай Ляжыць бруссе ўсё цясовае, На тым бруссі ды мужы сядзяць, Мужы сядзяць, мужы чэсныя, Радуюць раду ды вялікую, Вялікую, ды не малую:
Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
А каго ж нам абабраці, Абабраці, начальству даці? Абабяром пана Піліпа—■ У яго на дварэ агні гараць, Агні гараць, катлы вісяць, Піва варыцца, сыта сыціцца, Пірагі пякуць, у карабы кладуць, У карабы кладуць— Зяця ў госці ждуць.
39
А на вуліцы да на шырокай, А на мураве да на зялёнай Ляжыць бруссе да цясовае, А на тым бруссі да мужы сядзяць, Да мужы сядзяць, мужы чэсныя, Да радзяць раду, раду добрую, Раду добрую валачобную:
Да каго ж мы будзем абіраць войтам? Абяром войтам слаўнага пана, Слаўнага пана, [пана] Васіля. Ен жа ўмеець да суды судзіць, А суды судзіць, судовыя браць. Самому ж пану каня варанога, А жане ж яго жоўтыя лісы, На дзяцей яго чорныя бабры, Чорныя бабры, што б раслі дабры, Патом таго, слаўны пане, Да ўжо ж вам песня спета.
Дзякуюць, атрымаўшы дары: А спасіба слаўнаму пану, Слаўнаму пану, [пану] Васілю За яго хлябы сітовыя, За яго страўкі за сахарныя, За яго слоўцы за пакорныя. А патом таго да дзецям яго, А патом таго да і ўсёй сям'і. Да жыві здароў да і будзь багат, Да не сам сабой, да й з сваім дваром, Да з сваімі любадзеткамі,
Да з сваімі і са бліжнімі, I са бліжнімі і са дальнімі, 3 пакрэўны.мі да прыяцелямі.
40
Вялікадня, на святога дня, [Вясна красна на ўвесь свет!]* Красныя малойцы сабіраліся, Сабраўшыся, рахаваліся, У слаўнага пана ды пыталіся: — А куды ж мы пойдзем, пане пачынальнік? — Ой, пойдзем мы дарожкаю, Ой, дарожкаю ды шырокаю, Ой, пойдзем мы к ціхаму Дунаю.
Ці дома, дома слаўны пане?
Няма дома, паехаў да Львова. Ва Львове ён суды судзіць, Суды судзіць, перасуд бярэ, Перасуд бярэ ды дадому шле, Ды дадому шле сваёй жане, Ды сваім дзеткам на сукенку, Ды сваёй жане ды на шубаньку.
41
Да хадзілі мы не дзень і не два, He дзень, не два, не ноч і не дзве, Мядок саладок, віно зеляно!** Да шукалі ж мы слаўнага пана, Слаўнага пана, пана гаспадара. Яго дворня брукам брукавана, Брукам брукавана, тынам тынавана. Яго жана па двары ходзіць, Па двары ходзіць і пляху віна носіць Да і кукольнічкаў просіць:
— Да і кукольнічкі-сваявольнічкі!
Паволі хадзіце да не гаманіце Да майго пана не будзіце!
* Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
** Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага двухрадкоўя.
Да быў мой пан у вялікай дарозе, У вялікай дарозе, у слуцкім абозе, Да суды судзіў, да перасудкі браў, Сынкам сваім конікі спраўляў, Да спраўляў сынкам па коніку, Па коніку да па вараненькім, А сваей жане кунню шубу. Сынкі ж будуць паязджаці, А дачушкі будуць скакаці, А жана ў шубе пахаджаці.
42
А йшлі, гулі валачобныя*, Вясна красна, дзень цёплы!** Ішлі ж яны ўсё гукаючы, Слаўнага мужа да пытаючы: — Да ці дома, дома слаўны мужа? Хоць ён і дома, да не акажацца— У каморачцы прыбіраецца, У сінія сукны адзяваецца, Баброву шапку кладзе на галоўку, Шаўковы пояс падперазуе.
Як прыбраўся, тады абазваўся: — Дзіўныя людзі валачобныя, Што ж вы мяне да не знаеце, Чаго ж мяне да пытаеце, А ці вы ж мяне ці двара майго? Мой жа дварок знакаміценькі: Паўз мой дварок рэчкі цякуць, Рэчкі цякуць, масты мосцяцца, Усе й калінавыя, усе й малінавыя. Цераз той мосцік сам гасподзь ішоў, Сам гасподзь ішоў, матка божая. А святы Юрай, запрагай коней, Святы Мікола, гавары з мужам, Гавары з мужам, што яму за долю даці. Первая доля—жыта ядраное, Другая доля—коні вараныя,
' Кожны радок спяваецца два разы.
•' Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
Трэцяя доля—дзеці дробныя.
Жыта ядронае—пажынаць будзем, Коні вараныя— паязджаць будзем, Дзеці дробныя—пасылаць будзем.
43
На першы дзень на вялікадня, Зялён явар, зялёны!* Ішла туча, туча цёмная, Туча цёмная, валачобная.
Да ішлі ж яны ўсё дарогаю, Усё дарогаю, ўсё шырокаю, Да мураўкаю зеляненькаю. Сустрэлі яны госпада бога, Як спаткалі, шапкі знялі, Шапкі знялі, сукланіліся, Сукланіўшыся, папыталіся: — Госпадзі божа, ўкажы нам дарогу, Укажы нам дарогу к вялікаму сялу, К вялікаму сялу, к новаму двару, К чэснаму мужу, к пану Івану. — А ці вы ж яго да не знаеце, Да што вы яго да пытаеце?
Да яго ж дварок знакамісценькі, Да кругом двара да рака цячэ, Рака быстрая, беражыстая. Падышлі яны пад акенечка, Да пад новае, пад цясовае.
А ці дома, дома пане Іване?
Хоць ён дома, да не кажацца— У каморачцы прыбіраецца.
Надзяе шубу бабровую, Надзяе штаны картовыя, Надзяе боты казловыя. Як прыбраўся, так і абазваўся, Так і да цэрквы богу маліцца, Богу маліцца, ў бога прасіці: — Дай жа мне, божа, да тры сыночкі, Да тры сыночкі, ўсе работнічкі.
Першы сыночак пахарнік будзе, Другі сыночак водчычак будзе, Трэці сыночак крэўчычак будзе. Пахар гукне ў чыстаму полі, Палавыя валы паганяючы, Госпада бога успамінаючы: — Дай жа мне, божа, хораша спахаці, Гэтаму рошчу хораша расціці. Водчычак гукне ў зялёнай дуброве, Цясовыя вуллі адчыняючы, Госпада бога успамінаючы:
— Дай жа мне, божа, матку пчаляністую, Пчаляністую і раістую, I раістую, і мядзістую.
Крэўчык гукне за скам ёю, Шаўковыя сукні рассцілаючы, Госпада бога успамінаючы: — Дай жа мне, божа, хораша пашыці, А хадзяіну весела знасіці.
У ПАНА ГАСПАДАРА ЖЫТА РОДЗІЦЬ
44
Добры вечар, чэсны й пане, Чэсны й пане, [пане] Аркадзі! Чы пазволіш песню спеці?
Ва нядзельку паранюсенька Узышло сонца весялюсенька, Узышло яно абутрала, Асвяціла лугі, бары, Лугі, бары, чыстае поле, Чыстае поле, жыта ядраное. Во што ў полі рана пагукаець? Во чы лебедзі, во чы сокалы? Во не лебедзі, во не сокалы— Ядраное жыта гаспадара кліча. Патом таго, слаўны пане, Слаўны пане, [пане] Аркадзі, Пасеяў жыта, у полі не быў, У полі не быў, не адведаваў. He адведаў у корані, Адведай хоць у коласе.
А ў корані каранісценька, А ў коласе каласісценька. Патом таго, слаўны пане, Слаўны пане, [пане] Аркадзі, А пашоў жа ён у чыстае поле Поле паляваці, жыта аглядаці, Пяшком пашоў, ён не абышоў, На кані паехаў, ён не аб’ехаў, Сакалом ляцеў, жыта глядзеў: — Хвала божа, харашо жыта! Каласок гнецца, аб зямлю б’ецца, Ядраное жыта высыпаецца, Колас к коласу галаву клоніць. Патом таго, слаўны пане, Слаўны пане, [пане] Аркадзі,
Ой, едзь жа ты да доманьку, Да доманьку да новага, .Да новага, да айцоўскага, Да айцоўскага, да бацькоўскага, [Да] караватачкі да цісовае, Да сваёй жаны да вернае. — Ты жана мая, ты душа мая, Ох, быў жа я ва чыстым полі Поля паляваці, жыта аглядаці, Хвала богу, харашо жыта! Патом таго, слаўны пане, Слаўны пане, [пане] Аркадзі, Вайдзі жа ты да стаенкі, Да новае, да айцоўскае. Вазьмі каня варанейшага, Варанейшага, што найлепшага. Паязджай жа ты да горада, Да горада да Магілёва. А стань жа ты на рыначку, На рыначку, пры крамачку, Пакупляй сярпы ўсе сталістыя, Падзяржаначкі пазлацістыя. Прыехаў жа ён із горада, Із горада із Магілёва. Чэсная пані дагадліва: Сабрала жняёк да павён дварок, Сорак сярпоў жыта жаці, Сорак хлапцоў сноп’я насіці, Сорак мужчын копы класці. — Ты жана мая, ты душа мая, Заві жняёк у хатачку, Запалі свечы трайчастыя, Саджай жняёк за столічак, За столічак за цясовенькі, За цясовенькі, за кляновенькі, За скацеркі бярчастыя, За тарэлачкі двайчастыя, За ложачкі серабрастыя, За хлябцы за сітовыя, За стравіцу за сахарную. Пабі й жа ты іх хлебам, соллю. — Цяпер вы, жнейкі, не пышыцеся, Госпаду богу памаліцеся,
КНІГІ ОНЛАЙН
