Валачобныя песні
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 560с.
Мінск 1980
А потым таго сам Мікола, Сам Мікола, нет яго дома. Нет яго дома, пашоў у поле, Пашоў у поле у межавое, Па межах ходзіць, ён жыта родзіць, А гдзе гусценька, там радзі, божа, А гдзе рэдзенька, там гусці, божа. А потым таго святое ўшэсце, Святое ўшэсце колас выносіць.
А потым таго святая тройца, Святая тройца жыта красуець. А потым таго святы дзевятнік, Святы й дзевятнік краску знімаець, А дзесятуха ядро ўкладаець.
А потым таго святы й жа Іван, Святы й жа Іван, ён наліваець. А потым таго святы й жа Пятро, А святы й Пятро жытцо спяліць. А потым таго Іліная пяценка, Іліная пяценка сярпочкі зубіць. А потым таго сама Ілля, Сама Ілля — старая жняя. Старая жняя зажынаець Залатым сярпом, срэбраным саўём. Што разок разнець — снапочак нажнець, Што другі й разнець, так другі й нажнець. Гдзе гарушачка, там капушачка,
А гдзе лажочак, там снапочак. А потым таго святы й жа спас, Святы й жа спас — усім рабочы час. Ён не гуляець, каня сядлаець, Каня сядлаець, поле аб’язджаець, Поле аб’язджаець, копы аблічаець, У гумно вязець, у сцягі ўдзяець. He з канём ехаць — саколкай ляцець, Пану гаспадару стагоў паглядзець. А прачыстая на восець носіць, Кузьма з Дзям’янам на помач просяць. Малыя святкі, бярыце цапкі, Будзем малаціць, у бога прасіць, Каб гэта дабро уродна было, У засеку спор, у прудзе прымол, У цісовай дзяжы падходзіста, У кафлянай печы бухоніста, На стале сыццю хрысціянскаю. Дзень добры таму, хто ў гэтым даму! Гаспадарочак,ласкавы паночак, Чы спіш, чы ляжыш, чы адпачываеш? Калі вы спіцё, пан бог жа з вамі, Калі лежыцё, гукайце з намі. Адчыні вакно, паглядзі на двор, А мы ж госцічкі небывалыя, Небывалыя, нехаджалыя, Нячаста ходзім, нямнога просім, На вялічачка, на першы дзянёк. Пачынальнічку — дзесяць пар яец, Пасаблянічкам — хоць па пяток, Механошу — пшаны калошу. Мая музыка не дарагая — Кварта гарэлкі, сыр на талеркі, Пшонны й піражок на закусачку, Песеньцы канеп —дзесяць пар яец.
70
Ішлі, прыйшлі валачобнічкі, Іграючы, спяваючы, Добрага пана шукаючы. — Добры вечар, пане гаспадару!
Чы спіш, чы ляжыш, пане гаспадару? Калі да спіш —• бог з табою, Калі не спіш — моў са мною, Адчыні вакно, паглядзі на двор, На тваім дварэ стаіць шацёр Навюсенькі, бялюсенькі, А ў тым шатры залатое крэсла, На тым крэсле сам бог сядзіць, Перад богам усе святкі Шыхуюцца, рахуюцца, Катораму святому напярод пайсці? Святыя саракі напярод пайшлі, Святы Аляксей сохі чэшыць, Святое благавечшанне заворываець, Святы вярбіч вярбу пасвянцаець, Чысты чацвер ячмень засяваець, Святое вялічка з красным яечкам. Першы дзень пірагі маюць, А сярэдні дзень пагуляюць, А паследні дзень выпраўляюць. Святы Юр'я —божы пасол, Божы пасол да бога пайшоў, А ўзяў ён ключы залатыя, Адамкнуў зямлю сырусенькую, Пусціў расу цяплюсенькую На Белую Русь і на ўвесь свет. Святы Барыс бабы сеець, Святы Мікола па межах ходзіць, Па межах ходзіць, жыта родзіць, Урасіўся, умачыўся, Пад залаты пояс падаткнуўся. Святы ўшэснік жыта выплываець, Святая сёмуха навозы возіць, Навозы возіць і бога просіць. Святы дзевятнік жыта раўнуець, Святая дзесятуха жыта красуець, Святы Іван пчолы садзіць Пад пералазам па шэсцера разам. Святы Пётра жыта родзіць, Святы Кузьма сярпы робіць, Залатыя, новыя і сталёвыя.
Святы Паўлюк граблі робіць, Святы Дзям’ян сена грабець,
Святы Ілля — слаўная жняя, Святы Барыс снапы зносіць, Святы Ганны дамоў возяць, Святы спас жыта пасвянцаець, Святая прачыстая папары мяшаець, Святое ўзвіжанне з поля збіраець, Святы Міхайла з халодным ветрам, Святы пакроў зямлю пакрываець, Зямлю лістом, а ваду лёдам.
Святы Юр’я грудой гвоздзіць, Святы Мікола снегам мосціць. Прыйшлі калядкі — гаспадарам парадкі. Святая Васілля дзяжу мясіла, [Дзяжу мясіла], пірагі пякла, I рагатыя, і букатыя.
Святое вадохрышча ваду пасвянцаець, Ваду пасвянцаець, людзей пакрапляець, Прыйшлі саракі да другіх саракоў. Дай божа гаспадарам здароўе, Дай божа, каб жыта радзіла, На ніве капамі, а ў гумне сціртамі, На таку ўмалотам, а ў арудзе спорам, У арудзе спорам, а ў прудзе намолам, У дзяжы падходам, а ў печы ростам, А на стале ж сыццём.
Гаспадарок, дары гасцей, He баў жа ж, баржджэй! Валачобнічкі — не збытнічкі, Нашы дары невялічкі. Яны ў дзверы не лезуць, У вакно змежуць.
Пачынальніку — капу яек, А памагальнікам — па дзесятку, Для механошы — тры грошы. Музыцкая горкая доля, Што даюць, бярэць тое. Гаспадарок! Дары па парадку, А не дарыш, прасі ў хатку. Мы на тое прыступаем, Пачастуй — усё прыймаем.
71
Пахвалёны, [Няхай так будзе!] * Дом свянцоны. Гаспадару, Слаўны й пану, Чы спіш, ляжыш, Пачываеш? Чы з жаною Маладою, Чы з дзеткамі Маленькімі? Чы ў пярыне У пуховай? Калі спіш, Бог з табою, А не спіш, Бог жа з намі. Устань рана, Мыйся бела У мядніцы, Надзень сурдуцік Драповенькі I боцікі Казловенькі, I шапачку Бабровую, На ёй кветка Парловая.
Адчынь аконца На ўсход сонца, Глянь на двор, На падвор’е, Што дзеецца, Лялеецца.
У тваім дварку Тын тынёны, Астраколы, Сад садзёны, Сад зялёны.
* Рэфрэн паўтараецйа пасля кожнага радка.
Кала саду Пчолкі звіняць, Мяды сыцяць. Сярод саду Явар стаіць Зелянюстанькі. Пад яворам Шацёр стаіць Злотам крыты, Срэбрам біты. Што ў тым шатры Крэсла стаіць, Што ў тым крэсле Сам бог сядзіць. Кала бога Усе святыя, Служкі яго, Рахуюцца, Катораму святку Уперад стаць. Благавешчанька, Перша святка, Жытцо рушыць. Чысты чэцвер Каня гладзіць, Араць ладзіць, У чыстым полі Заворываець. Святы вяльканац Яйкі красіць, У касцёл возіць, Пасвянцаець, Разгаўляець. Адно яечка На разгаўлянне, А другое На пагулянне, Малым дзеткам На пацеху, А трэцяе Нам, малойцам, Пакаціці Па століку
Па цісоваму, Па абрусіку Па бялёваму. Радаўніца Радаваець, Соллю-хлебам Сталы ставіць, Старых памінаець. Святы Юры, Божы ключнік, Вазьмі ключы Залатыя, Ідзі ў стайню Муравану, Вазьмі каня, [Вазь.мі] сівога, Ускладзі сядло Залатое, Едзь у поле У чыстое, Адамкні зямлю, Пусці траву На ўсю вясну Зеляненькую, На травіцу Дай расіцу Мядовую. Святы Барыс Ляды паліць, Бога хваліць. [Гаспадару, Слаўны пане], Ячмень сеець Залатой сяўнёй, Правай ручкай. Рэдка кінець — Густа ўсходзіць. Дай жа божа Пярыста-каласіста. Святы Мікола Па межах ходзіць, Жыта раўнуець. Раўнуй, божа,
Усюды роўна Горы, даліны. Святы шоснік — Жытцо пучком, Каленцам.
Свята сёмка Колас даець. Святы дзевятнік Красу кладзець, Наліваець. А дзесятка — Жытку пятка. Святы Пятро — Жытцу ядро. Іван, Кузьма Сярпы зубіў, Ідзя згубіў.
Святы Ілля — Божа жняя.
Г аспадынька I княгінька У чыстым полі Зажынала, Соллю-хлебам, Малым сынам. Раз разнець — Снапок нажнець, Снапок звяжыць — Копкі ставіць. Святая Ганна Ззаду ходзіць, Копы лічыць. Святы спас У гумны возіць, Сцірты віець, Асець садзіць, Бога просіць: — Дай жа, божа, У таку ўмалот, У свірне спору, У печы насушы, У жарнах намолу, У дзяжы падходу,
У печы напёку, У стале насытак Усёй сям’і. Прачыстая большая Жыта свенціць, Засяваець, А меншая Памагаець.
А ўзвіжанне — 3 поля дзвігні. Святы пакроў — Саўсім дамоў. Пакрый, божа, Зямлю лістам, Ваду лёдам, Пчалу мёдам, Жытцо пярцом. Гаспадару, Добры пану! Святы Змітры, Людзі хітры, Чаны параць, Піва вараць, Сыноў жэняць, Дачок даюць. А сыночку Па сто рублей, Па коніку Па вараненькім, Па седзелку Па залаценькім. А дачушцы Па шубачцы. Г аспадару, Слаўны пану! Услых васпану Наша песня Вельканоцная? Калі ўслых, Масці кладку, Заві ў хатку. Калі міла — Вядро піва,
Калі ласка — Водкі пляшка, Сыр на талерку Закусіць гарэлку. Гаспадару, Слаўны пану! Жыві з богам, Будзь багаты, Будзь вясёлы, Як у небе анёлы.
72
Пане гаспадару, [слаўны мужу], Слаўны мужу над мужамі!
Ці ёсць у дому ў свянцоным?
Ці спіш, ляжыш, ці спачываеш? Ці з жаною маладою, Ці з дзеткамі з малалеткамі? Да калі спіш — бог з табою, Калі не спіш — моў са мною. Пане гаспадару, слаўны мужу, Слаўны мужу над мужамі! Устань рана-ранюсенька, Мыйся бела-бялюсенька, Трыся суха-сухусенька Да ўчашыся слізюсенька.
Правай ручкай адчыні ваконца, Адчыні ваконца на ўсход сонца Да і паглядзі на свой дварок, Што ў тваім дварэ да й дзеецца, Да й дзеецца, лялеецца.
Твой дварочак, як вяночак, Тынам тынаваны дубовенькім, Дубовенькім, цісовенькім, Твой дварочак мастом мошчан, Вароценькі маляваныя, Зашчэпачкі пазлацаныя.
Сярод двору шацёр стаіць Навюсенькі, яснюсенькі, Злотам крыты, срэбрам літы, Прыбрамачкі срэбраныя,
Зашчэпачкі залаценькія. Да ў тым шатры крэсла стаіць, Крэсла стаіць залатое, Да ў тым крэсле сам бог сядзіць, Сам бог сядзіць, ксёнжку дзяржыць. Кала яго пчолкі ляталі, Пчолкі ляталі, мяды збіралі. Тыя пчолкі, усе святачкі, Перад богам збіраліся, Збіраліся, рахаваліся, Катораму святцу ўперад стаці. А збор мовіць гаспадару: — Слаўны мужу над мужамі! Тваё дзела — на торг ехаць, Зялеза купляць, нарогі каваць. Аўдакею дровы сячэць, А саракі клады кладзець, Аляксею — сані на плот, Сані на плот, рыба аб лёд, Лёд вадою, рыба лускою. Благавешчанне— [а]раты на ніву, [А]раты на ніву, сядун на прызбу. Гаспадару, слаўны мужу, Слаўны мужу над мужамі! Вазьмі ж, ваша, нову сошку Да й коніка варанога, [Варанога], маладога, Едзь жа, ваша, ў чыста поле, У чыстае поле заарываць 3 соллю, з хлебам, з белым яйцом, 3 белым яйцом, з боскім слаўцом. Верба свята — нова лята, Верба пасвіці ў поле гнала.
Дай жа божа Гэта святца праважаці, Свята вялічка дажыдаці! Да й ў радасці, ў весялосці, Тры дні святца чырвоным яечкам, [Чырвоным яечкам] разгаўляцца, Малым дзеткам на вуліцу, [На вуліцу], на прагулянне. Гаспадару, слаўны мужу, [Слаўны мужу над мужамі]!
Маеш сабе чаляданьку. Загадай, ваша, свайму чалядку, Няхай возьмець златы ключы, Златы ключы ад стаенькі, Няхай ідзець у стаеньку, Няхай закладаець да й коніка, Варанога, маладога.
Гаспадару, слаўны мужу, [Слаўны мужу] над мужамі! Вазьмі, ваша, солі, хлеба, Солі, хлеба, чаго патрэба. Ідзь жа, ваша, да касцёлу, Да касцёлу пасвянцаці, Да прывёзшы, спажываці. Сядзь жа, ваша, на скам’іцу, Із жаною з маладою, Із дзеткамі маленькімі, Шасні, бразні па скам’іцы. Вазьмі ж, ваша, залаты кубак Да й пі віно зеляное, [Віно зеляное] на сваю жану, Жана твая — на дзетачак, Дзеткі твае — на сямейку, А сямейка — на чалядку, Чаляданька — сама на сябе. Радаўнічка — яна у бога Параднічка, парадзіла Баранаваці, поле раўняці. Святы Юрый, боскі ключнік, Да ідзі ў поле, да у чыстае, Адамкні зямлю, пусці расу, Пусці расу на гэту вясну, Да й мокрую, да й цёплую, На гэты свет, на ўсякі цвет, На люд вясёлы, на ўраджай. Святы Барыс ляды паліць, Зямлю грэець, ячмень сеець 3 поўнай сявенькі, з правай жменькі. Кінеш рэдка — дасць бог густа. Дай жа, божа, зарадзі, божа, Каласіста, ядраніста.
КНІГІ ОНЛАЙН
