Валачобныя песні
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 560с.
Мінск 1980
Святы Мікола, старая асоба, Гарох сеець, па полі ходзіць,
Па полі ходзіць, жытца глядзіць. Гдзе вымакла, там падсушыць, Гдзе высахла, там падмочыць. Святы шоснік — аўсы шастаць. Гаспадару, слаўны мужу, [Слаўны мужу] над мужамі! Закладай, ваша, да й коніка, Варанога, маладога, Вязі, ваша, ў чыста поле, У чыста поле авёс сеяць, У еднай кашулі, без шапачкі, 3 поўнай сявенькі, з правай жменькі. Кінеш рэдка — дасць бог густа. Дай жа, божа, зарадзі ж, божа, Да й вяцвісты, ядраністы.
Святая сёмка — позна сяўба, Позна сяўба — грэчку сеець, На вуліцы стучыць, гручыць, Гнайкі возіць, папар арэць. Дзевятушка-памяжаначка Па межах хадзіла, жытцо абзірала, Жытцо абзірала да й раўнавала. Дзесятуха красу давала, А пяцінка красу здымала, Красу здымала, пятку стаўляла. Святы Іван коску правіць, Лугі пратаць, ў сцірты кідаць. Святы Пятро — саўсім ядро, Папар барануець, поле раўнуець, Поле раўнуець, грунт гатуець. Шыпілінка ў кузню ідзець, У кузню ідзець, сярпы зубіць. Гаспадару, слаўны мужу, [Слаўны мужу] над мужамі! Збірай, ваша, стары сярпы Да ідзі ў кузню напраўляці. Кузнец-маладзец, зубі сярпец! Табе платы — чырвон злоты, [Чырвон злоты] табе на боты. Гаспадару, слаўны мужу, [Слаўны мужу] над мужамі! Да ідзі ж дамоў, да аддай жане Да маладзе новы сярпок.
Няхай ідзець твая жана У чыста поле жытцо жаці 3 ячным блінам, з белым сырам, 3 белым сырам, з трэцім сынам. Свята Ілля—старая жняя, Яна жала, не ўважала, Што раз зажнець, то сноп звязнець. Святыя Ганны да помачы сталі, Вязь вязалі, копы клалі.
Святы Барысе, за мешань бярыся! Святы спас па полі ходзіць, Копы лічыць, раскладаець: Гэта на семя, гэта на емя! Гаспадару, слаўны мужу, [Слаўны мужу] над мужамі! Сядлай, ваша, да й коніка, Варанога, маладога, Едзь жа, ваша, ў чыста поле, У чыста поле копы лічыць. Як на небе звёзды густы, Гусцей таго ў полі копак. Прачыстая да большая Жытцо пасвянцала, засявала. Да й меншая, дык лепшая, [Дык лепшая] паненачка Перад богам кланялася: — А я ж, божа, не гуляла, Жытцо пахала, у грань паганяла, У грань паганяла, яр збірала. А Ян-сценцель руней сцеліць. Узвіжанне—унясі ж, божа, Узнімі, божа, з ільном, з аўсом, 3 усім дабром у гуменца.
Святы пакроў пакрыў зямлю Жоўтым лістОхМ, маладым сняжком, Ваду лёдам, пчалу мёдам.
Святы Зміцер—ён на ўсё хіцер: Салады салодзіць, піва робіпь, Сыноў жэніць, дачок выдаепь. Гаспадару, слаўны мужу, [Слаўны мужу] над мужамі! Ці ўслых табе наша песенька, Наша песенька старасвецкая,
Што мы ходзім, бога просім: — Дай жа ж, божа, зарадзі ж, божа, У пуні кладам, на таку ўмалотам, У дзяжы падходам, у печы ростам, У печы ростам, на стале насытам. Гаспадару, слаўны мужу, [Слаўны мужу] над мужамі! Дары гасцей, не баў, бардзей. Нашы дары невялікія, Невялікія—у дзверы не лезуць, Праз аконца як шыць шыюць. Дай мерачку за фатыгачку, Чырвон злоты мне на боты, Пачынальнічку — капу яек, Братцам-памагальнічкам — па дзесятачку. Да й на дварэ ветрык веець, Валачэбнічкам ножкі млеюць;
Да й на дварэ дожджык дыліць, Валачэбнічкам жывот ныіць. Гаспадару, слаўны мужу, [Слаўны мужу] над мужамі! Прасі к сабе гасцей ў хатку, Сыр на талерку, кварту гарэлкі, Кварту гарэлкі, пшонны пірог, К таму пірагу місу тварагу.
Дай жа божа, каб васьмёркай пахалі, Васьмёркай пахалі, дзевятым ганялі, А дзесяты падбрыківаў, А на адзінаццатым у дружкі ездзіць.
73
Пахвалёны, [Зялён явар наш, зялён!]* Дом свянцоны.
Ішлі, пайшлі
Валачобнікі
Дарогаю
Шырокаю
* Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
Да й зайшліся К слаўнаму пану Пад аконца. Аляксейка Ці ёсць дома? Калі дома, Ці спіць, ляжыць? Калі спіш жа, Устань собе Ранюсенька, Умывайся Бялюсенька, I надзенься Чысцюсенька, I сядзь, пане, За столічак За часовы. Перад панам Кубкі стаяць Залатыя, Яны поўна Налітыя.
Слаўны пане Аляксейка Выпіваець Да да жаны, Сваю жану Паздраўляець. Жана яго — Да сямейкі. П’юць, гуляюць, Бога славяць. Аляксейка, Глянь ў ваконца На ўсход сонца, На двор чысты, Двор замчысты. У тваім дварку, Як у вянку: Шацёр стаіць Тонак, высак, Срэбрам крыты, А ў тым шатрэ
Прастол стаіць, За прастолам Сам бог сядзіць. Каля яго Служкі яго, Усе святыя, Збіраюцца I, як пчолкі, Злятаюцца. Яны святца Падрад ставяць. Святы ізбор Упярод ступіць, Зімку зрадзіць, Сошку ладзіць. Благавешчанне У поле едзець Заворываць Вараным канём, Залатой сахой. А вербніца Вербу ломіць, У цэркву нясуць I пасвянцаюць.
Чысты чацвер Чысціць, мыець. Свята пасха — Красен, ясен, 3 красным яйцом Паздраўляець. Святы Юрый, Божы ключнік, Бярэць ключы залатыя, Ідзець у стайню.
Сядлай каня Варанога, Едзь у поле У чыстае, Адамкні зямлю На ўсю вясну, Дробны дожджык На ўсё летца.
А Мікола
У поле ходзіць, Як хазяін, Жытцо смотрыць, А дзе суха, Там падмочыць, А дзе мокра, Там падсушыць. Святы шоснік Колас точыць, Святы Іван Гнаёк возіць, Папар арэць, Свято Пятро Поўна ядро Паспяляець, Святая Ілля — Божа жняя.
Г аспадынька, Як малінка, Узяла сабе Хлеба-солі, Пайшла яна У чыста поле Жытцо жаыі. Што раз ступіць — Копкай будзець, А дажаўшы Сваё жытцо, Села сабе На мяжыцы. Барыс з Ганнай He гуляець, Святой Іллі памагаець Копкі ставіць Г усценькія.
Святы іспас Жытцо свенціць, Прачыстая засяваець Правай ручкай. Рэдка кінець — Густа будзець Да й граніста, Каласіста.
Меншая да Спраўнейшая: Шахнець, махнець— 3 поля звязець, У сцірты кладзець. Аляксейка, He астанься, I з снапочкам, Iз платочкам Вязі дамоў. Святы пакроў Пытаецца Да ў вазвышкі, Ціўпахала У полі жыта. А я й буду Да й хадзіці, Аглядаці, Ці ўруніла У полі жыта, Зямлю лістом Засыпаці, Снегам чыстым Пакрываці, Ваду лёдам, Пчолку мёдам Надзяляці.
Старых бабак Кіёчкамі, Сярэдніх жонак Сыночкамі, А дзяўчатак вяночкамі Награждаці. Святы Змітра — Ен багаты: Сыноў жэніць, Дачок аддаець, Па сто рублей Пасаг даець, А сыночкам па канёчку. Аляксейка, Выдзь на двор е,
А на двор’і Вецер веець, Валачобнічкам Ножкі млеюць. Масці кладку, Прасі ў хатку. А мы госці Нячастыя, Адзін разок На ўвесь гадок. Нашы дары Невялікі: Маім мальцам Па яечку, А музыку Хоць на боты, А мне самому, Калі ласка, Хоць паўлітра, На закуску Хлеба-солі. Хазяечка, Калі сіла, Хоць паўсыра. Слаўны пане, Аддарыся, Адплаціся. Жыві сабе, Весяліся, Год ад году, Век ад веку.
74
Добры вечар гэтаму дому!
Вясна красна на ўвесь свет! * Гэтаму дому свянцонаму, Гаспадарыку вясёламу.
Гаспадарочак, мой сакалочак, Ці спіш, ці ляжыш, што не пакажашся?
* Рэфрэн паўтараецца пасля кожнага радка.
Ці да цэркаўкі сабіраешся? Калі спіш, то бог з табою, Калі маўчыш, моў са мною. Гаспадарочак, мой сакалочак, Адчыні вакно цясовае, Паглядзі ў гумно ў свянцонае. Што ў тваім гумне за праява, За праява стала — цэркаў стала, Меддзю літа, срэбрам кры.та. У той цэркаўцы прастол стаіць, За тым прастолам сам бог сядзіць, Сам бог сядзіць, пісьмы піша, Пісьмы піша, святкі ліча, Катораму святцу напярод ісці. Первае раство напярод пайшло, 3 новым годам і з васіллем. Святое кшчэнне ваду ксціла, Ваду ксціла, свет ачысціла. Святыя грамніцы свечы сукалі, Свечы сукалі, ў цэркаў стаўлялі. Святы Аўдакей бычкоў пое, Святы Аляксей хамуты строе, Святыя саракі ў поле саху валаклі. Благавешчанне ды заворвае Вараным канём, залатой сошкай, Правай рукой сошку дзяржыць, Левай ножкай роль праступае, Там жа яму бог памагае. Чысты чацвер вулкі чысце, Дваркі мяце, слядкі кладзе, Слядкі кладзе к святому вялічку. Святое вялічка ды гуляць вяліць Малым дзеткам з красным яечкам, Старым мужам — мужываннейка, Старым бабкам — пагуканнейка, Маладым малайцам — паляваннейка, Маладым паненкам — пагуляннейка. Святы Юрый, з неба ідучы, 3 неба ідучы, вазьмі ключы, Адамкні зямлю сырусеньку, Пусці расу цяплюсеньку, Пусці расу на ўсю вясну, На ўсю вясну, на ціхае лета,
На ціхае лета, ядранае жыта, На гэты свет, на ўсякі цвет. Святое ушэсце пшонку сее, Пшонку сее ў ярной змене. Святы Мікола па межах ходзе, Па межах ходзе, жыта аглядае, Якое малое, тое падымае. Святая тройца краску накладае, А дзесятуха жыта паспявае. Святы Пётра сярпы востра, Святы Ілля зажынае, Там жа яму бог памагае.
Што раз разане — вязьмо нажне, Што другі разок, то і снапок. Густы-часты на небе зоркі, Гусцей-часцей на ніве снапы, Шырок-вялік на небе месяц, Шырэй-вышэй стагі ў гумне. Дай жа божа умалоту, На полі вазамі, у гумне стагамі, А на таку бальшымі грудамі. Дай жа божа у прудзе намолу, У прудзе намолу, у дзяжы спору, А на стале хлебам, сыццю.
Гаспадарочак, мой сакалочак, Дары, дары валачобнікаў, Валачобнікі — не дакучнікі, He часта ходзім, не дорага просім, У гадочак адзін разочак. Пачынальнічку — рублёвачку, Падхватнічкам — па палціначку, А музыку — горкую долю, Горкую долю — кварту гарэлкі, Кварту гарэлкі і сыр на тарэлкі. Механошу — жыта калошу, Няхай нясе, хоць парвецца, Хоць жа з яго бог насмяецца. Гаспадарочак, мой сакалочак, За бутылачку ды ў клетачку, У клетачку па гарэлачку.
Г аспадынька-журавінка, Скавародку ў печ, па яечкі ў клець.
75
Валачобнічкі да й валачыліся, [Вясна красна на ўвесь свет!] * Пад вакошачкі да станавіліся, У вакошачка да пастучыліся. Ці ты спіш, ляжыш, да і пане хазяін? Калі ж спіш, дык спі ж, а не спіш — устань. Устань раненька ды мыйся бяленька, Мыйся бяленька да й богу памалісь. Надзень боцейкі да й казловыя, Надзень шапачку да завіваначку, А ты і выйдзі да на новы дварок.
А што на тваём да дварку дзеецпа, А тын тынёны, а сад саджоны, Усё й мяцёнае да ўсё й саджонае. На тваім дварку, да як у вянку, Цэркаўка стаіць да й ўсё новая, А ў тэй цэркаўкі да прастол стаіць, А на прастоле да госпад бог сядзіць. Госпад бог сядзіць да кнігу чытаець, Кнігу чытаець, святы злічаець, Катораму й святу й напярод ісці. А йшоў напярод да й святы ізбор, А святы ізбор — да бяжыць вада з гор, Бяжыць вада з гор, а рыбінка з нор. А святы ізбор да й лемяшы купіў. Святы Яўдакеі зіму рушылі, Святы саракі — да не йдзі па ракі. Благавешчанне да заворваець Вараным канём да залатой сахой, Залатой сахой да праваю рукой.
Свята вярбіцка да ў цэркаў хадзіла, У цэркаў хадзіла да вярбу свянціла. А вялікадня — Хрыстоў дзянёчак. Кладзі кладачку да заві ў хатачку, Чарка гарэлкі да сыр на талеркі, Дай божанька жыць да весяліціся, Кароў гадаваць, дачок аддаваць, I сады садзіць, і сыноў жаніць, Па саду хадзіць да пчолы пладзіць,
КНІГІ ОНЛАЙН
