Вольныя муляры ў беларускай гісторыі Канец XVIII — пачатак XX ст. Алесь Смалянчук

Вольныя муляры ў беларускай гісторыі

Канец XVIII — пачатак XX ст.
Алесь Смалянчук
Выдавец:
Памер: 280с.
Вільня 2005
75.94 МБ
t
116.
Пуцілоўскі Бенэдыкт
Адвакат Віленскага галоўнага суда.
3
117.
Пярфільеў Павел
Чыноўнік мытні.
2
118.
Ражнецкі
Аляксандр
Генерал польскай кавалерыі ў расейскай арміі, 1807 г. генерал брыгады французскіх войскаў, Генеральны інспектар польскай кавалерыі, 1810 г. Намеснік Вялікага майстра ЛюдвікаГутакоўскага, 1821 г. старшыня Урадавай дырэкцыі варшаўскіх тэатраў, 1826 г. кіраўнік тайнай паліцыі і жавдармерыі Каралеўства Польскага.
t
119.
Рдултоўскі Казімір
Былы маршалак Наваградскага пав.
5
120.
Робі Мікалай
Сцюарт ложы.
4
121.
Розэн Фрыдрых
Тытулярны дарадца, дырэктар паштампаў у Вільні.
5
122.
Ромэр Міхал
1803-1813 гг. прэзідэнт 2-а дэпартамента Віленскага Галоўнага суда, 1812 г. прэзідэнг Вілыб, 1814 г. віцэ-прэзідэнг Віленскай судовай камісіі, 1820-1821 гг. адзін з заснавальнікаў Віленскага Друкарскага таварыства і Віленскага Таварыства дабрачыннасці, майстар кафедры Правінцыяльнай ложы “Дасканалая еднасць”, 1816-1817 гг. прыхільнік вьввалення сялянаў на землях былога ВКЛ, 1820 г. правадаейны дзяржаўны дарадца.
t
№ п/п
Імя і прозвішча
Сацыяльны статус і пасада ў ложы
Ступені (1821)
123.
Ронгэ Карл
Нясвіжскі аптэкар.
6
124.
Рымовіч Міхал
Падпалкоўнік расейскіх войскаў.
2
125.
Рымскі-Корсакаў Андрэй
Віленскі генерал-губернатар.
t
126.
Рэвель Юзаф
Служачы ложы.
3
127.
Рзмбелінскі Віктар
1819 г. дэпугат сойму, прадстаўнік гарадзенскай ложы пры Вялікім усходзе Каралеўства Польскага і ВКЛ.
5 (1819)
128.
Рэмбелінскі
Райманд
Старшыня Мазавецкай вайсковай камісіі.
t
129.
Сержпутоўскі Ян
Былы асэсар Слуцкага пав., адвакат Гарадзенскага галоўнага суда.
4
130.
Сіманоўскі Пётр
1813 г. чыноўнік канцылярыі Секвестравай камісіі, 1814 г. чыноўнік Гарадзен. губерн. праўлення, архівіст гарадзенскага маршалка, 1815 г. пісар гарадзенскага маршалка, 1824 г. сакратар гарадзенскай шляхты, 1828 г. пісар маршалка Г арадзенскай губ.
4
131.
Сіпайла Юзаф
Камісар Грамадзянска-вайсковагасуда Пінска-Берасцейскага пав., 1814 г. пружанскі межавы суддзя.
3
132.
Скіндэр Ігнацы
Вывучаў права ў судовых установах, 1809 г. лідскі падкаморы, 1814 г. лідскі маршалак.
3
133.
Стычынскі
Вінцэнт
Вучыўся ў Віленскім універсітэце, 1808 г. докгар філасофіі, чыноўнік Шляхецкага лідскага сходу, каморнік Менскага пав., 1808 г. настаўнік Віцебскай гімназіі, 1811 г. настаўнік Беластоцкай гімназіі, 1812 г. памочнік дырэктара школаў Беластоцкай вобл., 1815 г. драіічынскі гродскі суддзя, 1819 г. дарадца Гарадзен. Скарбавай палаты, кантралёр, 1827 г. дарадца Гарадзен. губ. праўлення, 1827-1838 гг. штогод на працягу 2 месяцаў в.а. Гарадзен. віцэ-губернатара, дазорац.
3
134.
Суда[к]оўскі Пётр


135.
Сядлецкі Казімір
1803 г. чьшоўнік Слонімскага земскага суда, 1807 г. кіраўнік аддзела Гарадзен. губернскага праўлення, 1812 г. сакратар Ваўкавыскагаземскага суда, 1812 г. удзел у вайсковай кампаніі на расейскім баку, 1813 г. сенатар Гарадзен. губ., 1814 г. прьюяжны Ваўкавыскага і Наваградскага земскіх судоў, 1815 г. — наваградскі спраўнік, 1816 г. сакратар Гарадзен. губернскага праўлення, архівіст і захавальнік пячаткі.
4
№ п/п
Імя і прозвішча
Сацыяльны статус і пасада ў ложы
Ступені (1821)
136.
Сядлецкі Фелікс
Каморнік Пружанскага пав.
1
137.
Фаленскі
(Фалінскі) Антоні
Скарбнік Скарбавай палаты Гарадзенскай губ.
2
138.
Філс’ян (Filsjaen)
Ян
Настаўнік, уладальнік жаночага пансіянату ў Г ародні (да 1831 г.).
1
139.
Хабжынскі Юзаф
Былы маёр войска Каралеўства Польскага.
5
140.
Хлявінскі Адам
Былы наваградскі харунжы
4
141.
Хмялеўскі Ян


142.
Ходзька Ян
1808 г. судовы чыноўнік, падкаморы Віленскага пав., прэзідэнт Трыбунала Менскага пав., заснавальнік ложы “Школа Сакрата”, майстар кафедры ложы “Паўночная паходня” (Менск), сябра Таварыства шубраўцаў, 1820 г. на старонках прэсы патрабаваў адкрыцця летніх школаў для вясковых дзяцей, аўтар граматыкі польскай мовы (Парыж), 1822 г. візітатар і дырэкгар школ Віленскай губ., 1823 г. візітатар і дырэктар школаў Магілёўскай і Віцебскай губ., у 1829 г. высланы ў глыб Расеі.
t
143.
Чачкоўскі Міхал
Адвакат берасцейскіх судовых установаў.
3
144.
Шукевіч Алойзы
1806 г. земскі лідскі суддзя, 1812 г. каі гітан польскіх войскаў, 1817 г. лідскі падкаморы.
3
145.
Шуліпнікаў Раман (Schoulipnikow)
Калежскі асэсар.
5
146.
Шыц Карл
Палкоўнік камендатуры Гародні.
3
147.
Шышка Леапольд
1793 г. падпаручнік польскай кавалерыі, 1799 г. прысяжны Лідскага ніжняга земскага суда, 1806 г. лідскі гродскі суддзя, 1808 г. межавы суддая Лідскага пав., 1834 г. межавы суддзя Гарадзен. губ., 1840 г. прысяжны Гарадзен. грамадзянскага суда.
22
148.
Шэдэ (Schede)
Фрыдрых
Гарадзенскі апгжар.
3
149.
Эйсмант Карл
Адвакат Гарадзенскага галоўнага суда.
2
150.
Эйсмант Юзаф
Падкаморы Гарадзенскага пав.
3
151.
Ягмін Павел
1815 г. падкаморы Берасцейскага пав., 1817 г. берасцейскі маршалак.
2
152.
Ягмін Станіслаў
Суддзя Кобрын. Апеляцыйна-межавага суда, 1815 г. суддзя Гарадзен. Апеляцыйна-межавага суда, 1817 г. прысяжны Гарадзен. галоўнага суда, 1823 г. кобрынскі маршалак, 1832 г. камер-юнкер, 1835 г. сябра Берасцейскага камітггу па справах апісання грамадзянскай нерухомасці.
3
№ п/п
Імя і прозвішча
Сацыяльны статус і пасада ў ложы
Ступені (1821)
153.
Яноўскі Вінцэнт
Вывучаў права пры канцылярыі Гарадзен. гродскага суда, 1810 г. адвакат, 1815 г. сакратар межавага суда Гарадзен. пав., 1819-1821 гг. рэгент Гарадзен. Галоўнага суда, суддзя ложы.
4
154.
Ятэйка Палікарп
Вучыўся ў Я.Рустэма, настаўнік малюнка ў Нясвіжскай і Менскай гімназіях.
2
Крыніцы
НГАБ у Гародні. Ф. 1, воп. 1, ад.з. 95. Арк. 1; воп. 2, ад.з. 246. Арк. 104; ад.з. 271. Арк. 1; Ф. 2, воп. 3, ад.з. 152. Арк. 1, 2, 8, 10, 13, 22, 26, 27, 31, 34-37, 39, 40, 46, 49, 51-53, 58-60, 67, 68, 73, 74, 78, 79, 83, 84; ад.з. 1309. Арк. 1, 3; воп. 4, ад.з. 247. Арк. 47; воп. 37, ад.з. 30. Арк. 1,2, 4; ад.з. 176. Арк. 1, 2, 4; ад.з. 1820. Арк. 63, 77, 95, 100, 111, 125, 127, 159, 161, 166, 176, 180, 203-205; ад.з. 1822. Арк. 1, 2, 6; ад.з. 1256. Арк. 1, 6; ад.з. 1399. Арк. 1-4; ад.з. 1841. Арк. 1; ад.з. 1700. Арк. 6-8; ад.з. 1839. Арк. 5-7; ад.з. 1850. Арк. 1; ад.з. 1854. Арк. 67-68; ад.з. 1857. Арк. 20, 23, 38-39; ад.з. 1861, Арк. 1-4; ад.з. 1971. Арк. 218; Ф. 6, воп. 1, ад.з. 406; Ф. 9 воп. 7, ад.з. 86. Арк. 39, 81, 455-456; Ф. 92, воп. 1, ад.з. 258. Арк. 99; Ф. 1144, вол. 2, akt2, k. 7, 16, 29, 31, 36, 76, воп. 3, akt 34, k. 15, 20, 21, 23, 37; Ф. 1168, воп. 1, akt 3, k. 136; НГАБ у Менску. Ф. 1761, воп. 1, ад.з. 14. Арк. 1004; ад.з. 15. Арк. 434, 436, 438; АР БВУ. F 4. A 458. Арк. 24-28; Encyklopedia powszechna. Warszawa, 1862. Т. 10. S. 741-743; 1864. Т. 16. S. 600-601; 1865. Т. 19. S. 878; Slownik artystow polskich. Warszawa, 1975. T. 2. S. 377; PSB. Krakow, 1936. T. 2. S. 192-193; Krak6w, 1939. T. 5. S. 193-195; Wroclaw, 1954. T. 8. S. 5960; Wroclaw, 1976. T. 21. S. 729-730; Wroclaw, 1978. T. 23. S. 819-822; Wroclaw, 1981. T. 26. S. 679-682; Wroclaw, 1984-1985. T. 28. S. 159-170; Wroclaw, 1988. T. 31. S. 652-653; Wroclaw, 1989. T. 32. S. 457-464; Wroclaw, 1992. T. 34. S. 9596, 106-107; Chmielowski P. Liberalizm i obskurantyzm na Litwie i Rusi II Biblioteka dziel wyborowych. Warszawa, 1898.-Nr21.-S. 85-94, 98, 107, 152; Beauvois D. Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich. 1803-1832. Lublin, 1991. T. 1. S. 77, 92, 101, 104, 121, 148, 157, 195, 256, 264, 308; Lublin, 1991. T. 2. S. 67, 418, 419; Zaleski S. O masonii w Polsce od roku 1738 do 1822. Wyd. 2. Krak6w, 1908. Cz. 1. S. 204-210; Malachowski-Lempicki S. Wykaz polskich loz oraz ich czlonkow w latach 1738-1821 П Archiwum Komisji Historycznej. Krakow, 1930. T. II. S. 112-430; SidorowiczCzemiewska K. Sprawa emisariusza Michala Wollowicza z r. 1833. Grodno, 1934. S. 92; Дробов Л. Жмвопнсь Бслорусснм XIX начала XX вв. Мннск, 1974.
Гарадзенскія масонскія прывілеі з мяжы XVIII XIX ст.
Гісторыя масонскіх ложаў на беларускіх землях сваімі пачаткамі сягае другой паловы XVIII ст. Пра існуючыя ў той час у Вялікім Княстве Літоўскім ложы звестак захавалася не шмат'. Значная частка масонскіх дакументаў і ложавай атрыбутыкі была знішчана пасля падзелаў Рэчы Паспалітай, а таксама мэтанакіравана знішчалася расейскімі ўладамі напачатку XIX ст. Менавіта па прычыне малалікасці масонскай спадчыны і недастатковай вывучанасці мінулага вольных муляраў кожны знойдзены ў архіўных і рукапісных сховішчах дакумент выклікае заслужаную ўвагу.
Гародня была адным з гарадоў Вялікага Княства Літоўскага, дзе ў часы Станіслава Аўгуста Панятоўскага была заснавана масонская ложа “L’hereuse Delivrance” (“Шчаслівае вызваленне”)2. Адбылося гэта ў 1781 г. Трэбазазна-
Прывілей гарадзенскай ложы “Шчаслівае вызваленне”. 1781 г.
чыць, што прывілей на заснаванне гарадзенскай ложы захаваўся. Згодна з тагачаснай традыцыяй ён быў напісаны на французскай мове. Дакумент GaraTa аздоблены масонскай сімволікай: выявай сонца (сімвал асвечанай дзейнасці), калонамі (цноты і мудрасці), шнуркамі і глобусам (сімваламі масонскага адзінства). 3 даволі сціплага зместу дакумента вынікае, што гарадзенскія вольныя муляры перадавалі паўнамоцтвы прадстаўляць сваю ложу ў вышэйшых масонскіх установах Антонію Г адэну, Майстру кафедры віленскай ложы “Добры пастыр”.
Пастаўленныя ў канцы прывілея подпісы, сведчаць пра тое, што сябры гарадзенскай франкамоўнай ложы “L’hereuse Delivrance” былі ў большасці нямецкага і французскага паходжання, служылі ў складзе гарадзенскага каралеўскага батальёну ці працавалі на гарадніцкіх мануфактурах і мясцовых школах. Цікава, што ўзначальваў гарадзенскіх вольных муляраў доктар і батанік Жан Эмануэль Жылібер. Пасля выезду ў Вільню яго замяніў іншы паплечнік Тызенгаўза Якуб Бэкю.
У канцы XVIII ст. масонскі рух у Рэчы Паспалітай спыніўся. Яго адраджэнне пачалося на пачатку XIX ст. у часы праўлення імператара Аляксандра I, вядомага сваімі ліберальнымі поглядамі. “Адліга” закранула шматлікія беларускія гарады. У красавіку 1817 г. у Гародні была заснавана ложа “Сябры чалавецтва”3. Праз месяц рашэнне гарадзенскіх масонаў было зацверджана віленскай Правінцыяльнай ложай. Факт заснавання ложы фіксуе іншы прывілей, напісаны на польскай мове4.