Вольныя муляры ў беларускай гісторыі
Канец XVIII — пачатак XX ст.
Алесь Смалянчук
Памер: 280с.
Вільня 2005
Лёжа “Праўда” ўвогуле была опозыцыйна настроена да офіцыяльнага франкофільскага курсу польскай палітыкі, лічучы яго эндэкаўскім. Уважалі, што Польшча, маючы перад сабою вырашэньне “вялікіх” усходніх задачаў (знакамітую Ягелёнскую місію), павінна перасесьці на ангельскага каня.
У “Праўдзе” былі разважаньні па пытаньні дзяржаўнай і соцыяльнай структуры Полынчы. Увогуле панаваў дух пагарды што да парляменцкай дэмакрагыі. Затое папулярнымі былі тэорыі “грамадзкай эліты”. Гэтыя настроі паглыбіліся асабліва, калі гэткі “інтэлігенцкі” выбарны сьпісак, на каторым стаяла многа масавых6 прозьвішчаў, з трэскам, ганебна праваліўся на выбарах 1922 году. Гэтыя фашыстоўскія тэорыі пазьней знайшлі сваё публічнае выражэньне ў офіцыяльных выступленьнях Пілсудзкага, Славэка і інш.
Віленьская лёжа займалася больш тутэйшымі пытаньнямі, у прыватнасьці, лёсам Сярэдняй Літвы ў сувязі з аўтаномічнымі плянамі Пілсудзкага, якія мелі за абсалютную мэту захоп Літвы пад прыкрыцьцём “краёвай ідэолёгіі”. Аднаго разу я паставіў на абмеркаваньне пытаньне аб беларускіх школах, каторыя пачалі душыць пасля таго, як старшыня часовай урадавай камісіі Сярэдняй Літвы Абрамовіч пад націскам эндэкаў мусіў ісьці ў адстаўку. Пры абмеркаваньні гэтага пытаньня многія з “братоў” прыадкрылі свае полёніза-
6 падобна на памылку друку або апіску. Верагодна павінна стаяць слова “масонавых” (заўвага А.С.).
тарскія твары, што выклікала з майго боку рад вострых дакораў. 3 гэнага часу я стаў радчэй бываць на паседжаньнях, асабліва посьле таго, як уплывовыя людзі не захацелі пратэставаць проці высылкі Мяйштовічам па выбарах у віленскі сойм 33 беларусаў і літоўцаў у Коўну. Апрача таго, я заўважыў, што яны мелі нарады па гэтым пытаньні без майго ўдзелу. Віленская лёжа з свайго боку была незадаволена маім удзелам у арганізацыі бойкоту віленскага сойму. Посьле выбару мяне дэпутатам я бываў толькі ў лёжы “Праўда” ў Варшаве.
Віленская лёжа посьле майскага перавароту павінна граць значную ролю ў мясцовым палітычным жыцьці. Найбольш знакамітым яе дзеячом трэба лічыпь былога міністра, цяпер рэктара Віленскага унівэрсітэту Станевіча <.. .>
Падрыхтоўка да друку і каментар Алеся Смаленчука
Храналогія. Слоўнік. Бібліяграфія.
Храналогія гісторыі руху вольных муляраў.
XVIII першая трэць XX ст.
1717 г., 24 чэрвеня стварэнне Вялікай ложы Англіі (Вялікі майстар Энтані Сэйер). Існавалатолькі адна ступень пасвячэння.
1719 г., 24 чэрвеня Вялікім майстрам абраны Тэафіл Дэзагюлье, які паклаў пачатак збору старажытных рукапісаў.
1720 г. падчас побыту ў Лондане ў Вялікую ложу ўсіупіў Шарль Мантэск’е.
1721 г. Вялікім майстрам абраны герцаг Мантэпо. Прынята рашэнне пра сістэматызацыю старажытных рукапісаў і распрацоўку Статута.
1723 г. публікацыя Кнігі Канстытуцый, падрыхтаванай Джэймсам Андзрсанам. Уводзяцца дзве ступені Вучань н Чалядннк (Падмайстар).
1723 г., 11-13 красавіка у газеце Flying Post публікуецца першы катэхізіс масонаў.
1724 г. выйшла з друку кніга The Grand Mystery of the Freemasons Discovered.
1725 r. заснаванне першай ложы на тэрыторыі кантынентальнай Еўропы, у Парыжы (існавала да 1734 г.);
- узнікненне Вялікай ложы Ірландыі (Дублін).
1728 г. заснаванне ложаў у Мадрыдзе і Анцігуа;
- у Вялікую ложу Англіі прыняты Эдвард Рамсэй (1696-1743), будучы заснавальнік Шатландскага рытуала.
1729 г. заснаванне ў Варшаве першай на тэрыторыі Рэчы Паспалітай масонскай ложы “Да трох Братоў” (“Rux trois Frares”).
1730 r. увядзенне трэцяй ступені пасвячэння (Майстар);
- публікацыя антымасонскай кнігі Прычарда Massonry Dessected;
- Марцін Клэр наярукаааў Абарону масонства;
- Вялікі сакратар Вялікай ложы Ірландыі Джон Пенэл апублікаваў новую версію Кнігі Канстытуцый.
1734 г. пабудова масонскага храма ў Філадэльфіі;
- створана ложа ў штаце Джорджыя (Саванна) Джэймсам Аглеторпам;
- Бенджамен Франклін (1706-1790) апублікаваў у Філадэльфіі першую Масонскую кнігу;
- заснавана ложа ў Гааге (Нідэрланды).
1735 г. заснаванне першай ложы ў Італіі (Рым);
- масонская ложа ў Партугаліі атрымала хартыю ад Вялікай ложы Англіі.
1736 г. заснаванне Вялікай ложы Шатландыі;
- Э.Рамсэй Вялікі прамоўца Вялікай ложы Францыі апублікаваў кнігу Апалогія свабодных і пасвечаных масонаў.
1737 г., 28 сакавіка New York Gazette паведаміла пра існаванне ложы ў Нью-Ёрку.
1738 г. доктар Джэймс Андэрсан апублікаваў другое выданне Канстытуцый вольных муляраў;
- антымасонская булла папы Клімента XII In Eminenti. Каталікам забаранялася ўступаць у ложы.
1739 г. узнікненне Старажытнай Вялікай ложы, якая працавала па Шатландскаму рытуалу;
- пачатак пераследу масонаў у Фларэнцыі (Італія).
1740 г. сябры мадрыдскай ложы кінутыя ў турму (Іспанія);
- Эдыкт караля Філіпа V пра выгнанне франкмасонаў з Італіі.
1741 г. заснаванне ложы ў Аўстрыі і ложы Шатландскага рытуалу ў Берліне.
1743 г. арышты масонаў у Партугаліі. Барацьбу супраць вольных муляраў пачынае інквізіцыя;
- першая згадка пра чацвёртую ступень масонскага пасвячэння;
- выданне французскага пераклада Кнігі канстытуцый у Франкфурце-на-Майне.
1749 г. заснаванне ложы ў Канадзе;
Б.Франклін абраны Правінцыяльным Вялікім майстрам Пенсільваніі.
1751 г. іспанскі святар Джозаф Тарубія прадаставіў Вялікім інквізітарам спіс 97 ложаў;
- кароль Фердынанд VI забараніў масонскі ордэн у Іспаніі;
- Папа Бенедыкт XIV выдаў антымасонскую булу Providas.
1751 г., 17 ліпеня ірландскія масоны заснавалі Старажытную Вялікую ложу Англіі (Ёркскі рытуал).
1753 г., жнівень Джордж Вашынгтон атрымаў трэцюю масонскую ступень; -ложа шатландскага рытуала заснавана ў Франкфурце.
1756 г. -узнікла Вялікая ложа Нідэрландаў.
1758 г. заключаны саюз паміж Вялікай ложай Ірландыі і Старажытнай Вялікай ложай;
- масонская ложа заснаваная ў Бамбее (Індыя).
1761 г. -Вялікая ложаЁркскагарытуалазаснаванаўПенсільваніі.
1764 г. антымасонскі ўказ імператрыцы Марыі-Тэрэзіі (Аўстрыя).
1766 г. -І.Гердэруступіўу масонскуюложу“2йт Schwerte”.
1767 г. заснаванне ложы ў Кітае (з дазволу Вялікай ложы Англіі).
1769 г. астраном Лаланд заснаваў у Парыжы ложу “Дзевяці сясцёр”, сябрамі якой сталі Кандарсэ, Б.Франклін, Дантон, Дэмулен, Вальтэр (1788).
- у Канстанцінопале створаны філіял Вялікай ложы Швейцарыі.
- Вялікая ложа Англіі выдала хартыю незалежнасці нідэрландскім ложам і прызнала іх суверэнітэт.
1770 г., 22 траўня заснаванне першай ложы “Двух Арлоў” на беларускіх землях (Магілёў). Існавала до 1790 г. (Паводле М.Рыбко ложа называлася “Да трох Арлоў”).
1771 г. заснаванне першай ложы ў Расейскай імперыі.
1772 г. заснаванне першай ложы ў Паўднёвай Афрыцы;
- Уільям Прэстан выдаў Illustration of Free Masonry (да 1861 г. кніга перавыдавалася 17 разоў).
1772 г. заснаванне Вялікага ўсходу Францыі.
1773 г. -заснаванне Вялікай Нацыянальнай ложы Францыі.
1775 г. Эдуард Гібон уступіў у масонскую ложу ў Лондане;
- масонскі канвент у Браўншвейгу.
1776 (1777?) г. заснаванне ў Магілёве ложы “Геркулес у калысцы”.
1777 г. у Полацк з Масквы перабіраецца ложа “Талія”.
1778-1779 гг. у Магілёве заснаваная яшчэ адна ложа (Майстар кафедры У.Палянскі)
1780 г. дзейнасць ложы “Добры пастыр”(?) у Слоніме;
Іаган Вольфганг Гётэ стаў сябрам ложы “Амалія”.
1781 г. заснаванне ў Гародні ложы “Шчаслівае вызваленне” (“L’hereuse Delivrance”). Існавала до 1809 г. (?);
- утварэнне Вялікай Нацыянальнай ложы Вялікага ўсходу Польскага;
- заснаванне Вялікай ложы Нью-Ёрка;
- Робэрт Бэрнс уступіў у ложу “Святога Давіда” ў Тарболтоне (Шатландыя).
1782 г. Вільгельмсбадскі канвент і ўтварэнне Расейскай правінцыі сістэмы “Строга нагляду” (“Stricte Observanz)”. Прыняцце новага Статута вольных муляраў.
1784 г., 26 лютага заснаванне Вялікага ўсходу Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага. Прыняцце Статута;
- заснаванне ложы “Пераможаныя забабоны” (Нясвіж);
- у ложу ў Вене ўступіў Амадэй Моцарт.
1789 г. Вялікім майстрам у Англіі абраны прынц Уэльскі;
- у Рыме арыштаваны і асуджаны як масон граф Каліостра.
1791 г. у Шклове працавала ложа “Мудрасць”.
1792 г., 1 жніўня Указ Кацярыны II пра забарону дзейнасці масонскіх ложаў.
1795 г. антымасонскі эдыкт імператара Франца II. Ліквідацыя масонскіх ложаў у Аўстрыі.
1797 г. -Томас Сміт Уэб (1771-1819) апублікаваў Freemason s Monitor, які вытрымаў шмат выданняў;
- абат Баруэль выдаў Мемуары да гісторыі якабінізма, у якіх абвінаваціў масонаў у падрыхтоўцы рэвалюцыі;
- Джон Робінсан выдаў Доказы змовы супраць усіх рэлігій і ўрадаў Еўропы, створанай на тайных сходах франкмасонаў, іллюмінатаў і таварыстваў чытання.
1799 г. аб’яднанне Вялікагаўсходу і Нацыянальнай ложы Францыі.
1801 г. Вальтэр Скот уступіў у ложу “Святога Давіда” ў Эдынбургу.
1807 г. утварэнне ў Варшаве ложы з ліку вайскоўцаў, што стала пачаткам адраджэння вольнага мулярства на польскіх землях.
1809 г. заснаваннс Вялікага ўсходу Італіі.
1810 г. заснаваннс ложы “Шчаслівае вызваленне “ (Нясвіж). Існавала да 1821 г.;
- аднаўленне дзейнасці масонскіх ложаў у Партугаліі. Аднак хутка яны зноў былі зліквідаваныя.
1810 е, 22 сакавіка аднаўленне працы Вялікага ўсходу КаралеўстваПольскага і Вялікага Княства Літоўскага. Аднак ваенныя дзеянні прымусілі вольных муляраў ізноў спыніць свае працы.
1813 г. аб’яднанне Старажытных і Сучасных (новых) ложаў у адзіную Аб’яднаную Вялікую ложу старажытных масонаў;
- заснаванне новага рытуала “Місраім” у Італіі.
1814 г. -Вялікія ложы Ірландыі, Англіі і Шатландыіі падпісалі International Compact, у якім узгаднялі асноўныя пастулаты масонства.
1815 г. паўторнае аднаўленне працы Вялікага ўсходу Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага.
1816 г. аднаўлен не працы ложаў “Руплівы ліцьвін” і “Добры пастыр” (абедзве ў Вільні), заснаванне ложаў “ІЛкола Сакрага” (Вільня), Палямон” (Расіены Ковенскай губ.), “Паўночная паходня” (Менск), “Багіня Цэрэра” (Наваірадак).
1817 г., 20 траўня заснаванне ложы “Сябры чалавецтва” (Гародня).
1817 г. перайменаванне ложы “Багіня Цэрэра” ў “Вузел еднасці” (Наваградак).
1818 г. спроба Якуба Шымкевіча і Казіміра Контрыма (“Рунлівы ліцьвін”) рэфармаваць масонскую канстьггуцыю на беларускіх, літоўскіх і попьскіх землях і перагварыць ложы ў масавыя легальныя арганізацыі;
КНІГІ ОНЛАЙН
